16 december. Historische dag: Bill of Rights maakt de Engelse Revolutie glorieuzer dan de Franse

1998   In het kader van Operatie Desert Fox bombarderen Amerikaanse en Britse vliegtuigen doelen in Irak.

1995   De leiders van de Europese Gemeenschap worden het eens over een échte gemeenschappelijke munt, als opvolger van de virtuele ECU, en noemen hem de ‘Euro’.

Marina de Graaf (°1959)

1959   Geboorte in Utrecht van de actrice Marina de Graaf. Films: Wilde mossels, Antonia, An Bloem, Hoge hakken, echte liefde, Lieve jongens, Grijpstra en De Gier. Tv-series Vrouwenvleugel (1993-1995), Russen, Niemand de deur uit, Onderweg naar morgen (2004-2005). Ze gaf zang- en acteerles en trad op in commercials. In 2002 begon haar eigen acteerschool: Act2Act.

1948   Rommelpot is een doorn in het oog van de Belgische machthebbers. Dit eerste naoorlogse Vlaams-nationale weekblad verdedigt de collaboratie niet, maar klaagt de uitwassen van de repressie aan. Juridisch weinig tegen te beginnen. In de nacht van 14 op 15 juni 1947 ontplofte er bij het gebouw van Rommelpot een bom. In de herfst van 1947 begint in Antwerpen een proces tegen Daniël Merlevede, hoofdredacteur, en Leona Braeken, de drukster van het blad.

Men heeft lang moeten zoeken naar ‘passende’ betichtingen. Uiteindelijk luiden de beschuldigingen: uitoefenen van een negatieve invloed op de geest van het leger en de bevolking in oorlogstijd (het land was officieel nog in oorlog) en het uitgeven van een weekblad en andere publicaties door uitgever Ontspanningslectuur zonder exacte vermelding van namen, drukkers of adressen.

Het proces wordt herhaaldelijk uitgesteld. Op 16 december 1948 wordt Rommelpot uiteindelijk veroordeeld tot een voorwaardelijke geldstraf. In beroep blijkt dat de eerste beschuldiging verjaard is en wordt het blad vrijgesproken voor de andere beschuldigingen. Na een periode van succes verminderde de invloed van Rommelpot, ongeveer parallel met de matiging van de repressie, tot het in 1949 ophield te verschijnen.

1939   Geboorte in Amsterdam van Marte Röling, Nederlands actrice en beeldend kunstenares. Ze woont en werkt aan de Oude Dijk in Uithuizen (Groningen). Röling is bekend van haar portretten van koningin Beatrix en prins Claus, haar kunststof versieringen op openbare gebouwen, en de Starfighter die ze van 1989-2012 van het ministerie van Defensie ‘in bruikleen’ kreeg en die in haar tuin stond opgesteld. Tot zijn dood in 2005 was ze getrouwd met kunstenaar-psycholoog Henk Jurriaans (1940-2005), en eerder was ze gehuwd met kunstenaar Hans Koetsier (1930-91).

Liv Ullmann (°1938)

1938   Geboorte in Tokio (Japan) van Liv Ullmann, Noors film- en toneelactrice, filmregisseuse en schrijfster. Ze groeide op in Japan, Canada, de VS en Noorwegen. Ze speelde in vele Ingmar Bergman-films, zoals Herfstsonate, Persona, Cries and whispers en Scenes uit een huwelijk. Andere films: The emigrants, The new land, A bridge too far, The rose garden, Drømspel. Ze regisseerde onder meer Private confessions, Sofie, Kristin Lavransdatter, Faithless. Ze schreef haar memoires in twee delen: Changing en Choices.

1933   De vijfde Elfstedentocht wordt verreden. Het is de eerste en enige tot nu toe in december. Abe de Vries (1907-1995) uit Dronrijp en Sipke Castelein (1910-1995) uit Wartena winnen hem samen, hoewel Castelein eigenlijk als eerste finishte omdat De Vries de finishlijn niet zag. Maar op verzoek van het duo worden ze samen als winnaars erkend. Hun tijd is 9 uur en 5 minuten. Er doen 173 wedstrijdrijders en 367 recreanten mee.

1905   Geboorte van Piet Hein, neen, niet degene die u dacht, maar een Noors wetenschapper, humorist, wiskundige, uitvinder, en dichter, vaak schrijvend onder het pseudoniem Kumbel, wat ‘grafsteen’ betekent. Hij had die zelf pas nodig in 1996.

Margaret Mead (1901-1978)

1901   Geboorte in Philadelphia (Pennsylvania) van Margaret Mead, Amerikaanse antropologe, een van de pioniers van de culturele antropologie. Mead beschreef in Male and Female (1949) hoe ze een ander patroon van mannelijk en vrouwelijk gedrag ontdekte in elk van de culturen die ze bestudeerde, allemaal verschillend van wat in de Verenigde Staten op dat moment gebruikelijk was.

1775   Geboorte in Steventon (Hampshire) van de Engelse romanschrijfster Jane Austen als dochter van een predikant. Ontwikkelde de ‘novel of manners’ tot een genre. Schreef onder meer Pride and prejudice, Persuasion, Sense and sensibility, Mansfield Park, Emma, Lady Susan, The Watsons.

1770   Geboorte in Bonn van de Duitse componist Ludwig van Beethoven uit Vlaamse voorouders; vandaar de ‘van’ en niet ‘von’. Belangrijkste componist van eind 18de, begin 19de eeuw. Geniaal musicus met weerbarstig karakter. Hij studeerde, woonde en werkte in Wenen. Beethoven was vanaf zijn 30ste hardhorend en op latere leeftijd compleet doof. Bekende werken: ‘De 5de’, opera Fidelio, Eroica (3de symfonie), Pastorale (6de symfonie), Waldsteinsonate, Ah perfido, strijkkwartet Grosse Fuge. Hij stief in 1827 aan een leverkwaal.

Zijn geboortehuis in Bonn is nu een museum. Mechelen, waar de familie vandaan kwam, is ze nog niet vergeten. Op de Haverwerf aan de Dijle staat er een beeld van zowel grootvader Lodewijk als van kleinzoon Ludwig. Een straat en een brug over de Dijle zijn naar Van Beethoven genoemd.

1689   Het Engelse parlement neemt de Bill of Rights aan. Dit is het sluitstuk van de Glorious Revolution, zoals de parlementariër John Hampden dat jaar de Engelse Revolutie voor het eerst noemde. Ze luidt een nieuwe fase in voor de parlementaire democratie in Engeland; de rechten van de koning worden ingeperkt en het parlement verwerft een machtspositie die het nooit meer zal afstaan. En dat alles zonder Terreur, zonder jakobinisme, zonder guillotines, zonder agressie tegen buurlanden. Wat een verschil met de Franse Revolutie (the Infame Revolution) van precies een eeuw later.

Op de lange termijn blijkt de Glorious Revolution niet alleen belangrijk voor de geschiedenis van Engeland, maar ook voor de ontwikkeling van de democratie en het parlementarisme wereldwijd. Naarmate meer en meer staten vanaf de 18e eeuw het Engelse regeringssysteem als model namen, vormden de constitutionele kwesties die tijdens de Glorious Revolution opkwamen, net als die eerder in de Engelse Burgeroorlog, de politieke theorie tot ver buiten Groot-Brittannië.

De effecten van de Glorious Revolution op het Britse financiële systeem waren eveneens langdurig. De directe controle van het parlement over de staatsuitgaven en Britse koninklijke bestedingen nam toe. Het leidde uiteindelijk in 1717 tot de introductie van de goudstandaard, die de Lord Treasurer verhinderde een verborgen devaluatie van de Britse munt uit te voeren door het edelmetaalgehalte van de munten te verminderen. Er was ook meer professionaliteit als het ging om het invullen van openbare ambten. Functies zoals belastinginner werden op salarisbasis toegekend en niet geveild zoals in Frankrijk, wat leidde tot meer belastinggelijkheid.

Hiermee werd de basis gelegd voor een politieke en economische ontwikkeling die veel rustiger verliep dan op het Europese vasteland. Toch blijft men in ons onderwijs zweren bij de Franse Revolutie en wordt de Glorious Revolution meestal doodgezwegen.

Koop nu Vandaag in de loop der jaren in de Doorbraak-boekhandel.