16 maart. Historische dag: ‘Compromis des Belges’ getekend, vatbaar voor allerlei interpretaties

1988   Het Irakese leger valt de Koerdische stad Halabjah aan met gifgas en zenuwgas. Minstens vijfduizend Koerden sterven een vreselijke dood.

1978   De mammoettanker Amoco Cadiz strandt aan de kust van Bretagne, breekt in twee en veroorzaakt de tot dan toe grootste olieramp ooit.

Laatste foto van Aldo Moro (1916-1978)

1978   De Italiaanse christendemocratische politicus en gewezen premier Aldo Moro (1916-1978) wordt ontvoerd door de linkse terreurgroep Brigate Rosse. Vijf lijfwachten van Moro worden meteen omgebracht. Hijzelf zal 55 dagen vastgehouden worden, en daarna vermoord. Zijn lichaam wordt op 9 mei gevonden in een geparkeerde Renault 4.

1968   Bij het bloedbad van My Lai, een Amerikaanse oorlogsmisdaad tijdens de oorlog in Vietnam, komen circa 500 burgers om. Het werd gepleegd door soldaten van het Amerikaanse leger. De slachtoffers zijn allemaal burgers, mannen, vrouwen, kinderen en baby’s. Sommige vrouwen werden in groep verkracht en hun lichaam werd verminkt.

1966   Het onbemande Amerikaanse ruimtevaartuig Gemini Agena en de bemande Gemini VIII voeren de eerste koppeling van twee ruimtevaartuigen uit.

Jozef en Maria Lootens

1955   Overlijden in Oostrozebeke (West-Vlaanderen) van Jozef Lootens (72), Vlaams brouwer, auteur en mecenas. Aan het Sint-Amandscollege te Kortrijk krijgt hij les van onder meer Robrecht de Smet en Caesar Gezelle. In 1902 neemt hij deel aan de Groeningefeesten in Kortrijk en ontvangt hij de Zuid-Afrikaanse delegatie van het Nederlands Taal- en Letterkundig Congres, eveneens in Kortrijk. Lootens schrijft een libretto op Gudrun van Albrecht Rodenbach, waarvoor de componist Ernest Brengier (1873-1940) later de muziek maakt. De opera werd uitgevoerd in Gent en Antwerpen.

Het huis van Lootens werd een centrum van Vlaamsgezind cultureel leven. In 1908 begint zijn levenslange vriendschap met Cyriel Verschaeve. In 1911 en 1923 bemiddelt hij tussen zijn vriend en het bisdom, om hem een rustige kapelanie te bezorgen, waar hij zich hoofdzakelijk aan het schrijven kan wijden. Zo wordt Verschaeve ‘de kapelaan van Alveringem’.

Na de Eerste Wereldoorlog staat Jozef Lootens in het arrondissement Tielt op de lijst van de Frontpartij, als tweede na Joris van Severen. Hij wordt niet verkozen, laat het bij die ene kandidatuur, maar blijft de Vlaams-nationale lijstvorming steunen tot in 1932. In de jaren 1930 zorgt hij royaal voor de financiering van twee uitgeverijen te Brugge, geleid door Martha vande Walle en zijn zus Maria Lootens: Wiek Op (voor Vlaamse auteurs) en De Zeemeeuw (uitsluitend voor werk van Cyriel Verschaeve). Vanaf 1934 begint die, ter gelegenheid van zijn zestigste verjaardag, met de uitgave van het Verzameld Werk van Verschaeve.

Lootens is tevens de inspirator van de reeks Dietse Gestalten, die Verschaeve in 1933-1935 schreef voor het tijdschrift Dietbrand van Wies Moens. Hij bouwt in zijn tuin in Oostrozebeke een villa met de naam Musis Sacrum, waar de afgietsels van Verschaeves beelden werden bewaard en tentoongesteld.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog volgt Lootens zijn vriend Verschaeve niet in de collaboratie, maar blijft hem wel trouw steunen. Bij de bevrijding in 1944 wordt Lootens’ huis in Oostrozebeke (De Visscherie) aangevallen. Een groot gedeelte van zijn omvangrijk archief en uitgebreide bibliotheek kon echter worden gered. Na zijn dood werd deze verzameling de basis voor het Jozef en Maria Lootensfonds en voor het Verschaeve-archief dat door Martha vande Walle werd opgericht. Tot het bestuur van deze stichting treden onder meer Stijn Streuvels en Antoon Vander Plaetse toe.

Jozef Lootens overlijdt in 1955 op de leeftijd van 72.

1946   ‘s Nachts wordt de IJzertoren te Diksmuide vakkundig opgeblazen door ‘onbekende’ daders. Zie Vandaag 16 maart 2022. Vernield, maar in 1965 staat er een nieuwe toren, heel wat groter dan de vorige.

1929   Publicatie van het Compromis des Belges, een document van de Belgische Werkliedenpartij (BWP), opgesteld door Jules Destrée en Camille Huysmans en medeondertekend door 14 Waalse en 11 Vlaamse volksvertegenwoordigers van de partij. De ondertekenaars veroordelen het separatisme, aanvaarden de culturele autonomie en leggen de nadruk op een grotere autonomie voor gemeenten en provincies. Onder de Vlaamse socialisten komt het niet tot eensgezindheid over de tekst. Zo weigeren Vlaamsgezinden als Willem Eekelers en Frans Gelders (sr.) hem te ondertekenen.

Op het partijcongres van 10 en 11 november 1929 verwerpt de BWP alle Waalse amendementen over de tweetaligheid van Vlaanderen en slechts één principe van het Compromis blijft overeind: ‘Het Frans is de taal van Wallonië, het Nederlands de taal van Vlaanderen’. Let op de volgorde. Hierdoor wordt de BWP wel de eerste grote nationale partij die het principe van de taalhomogeniteit van beide landsdelen aannam. ‘Het maakte de weg vrij voor een positieve opstelling van de partij tegenover de Vlaamse Beweging tussen 1929 en 1932’ (Hendrik Defoort).

1926   De Amerikaanse wetenschapper en uitvinder Robert Goddard (1882-1945) lanceert de eerste raket met vloeibare brandstof. Hij wordt een belangrijke grondlegger van de ruimtevaart.

1924   Oprichting in Gent van de Rooms Katholieke Vlaams Nationale Vereniging (RKVNV), op basis van een programma dat hoofdzakelijk door Lodewijk Dosfel was opgesteld. De vereniging leidde een kortstondig bestaan en slaagde niet in haar voornaamste objectieven: een ideologische onderbouw te geven aan het katholiek nationalisme in Vlaanderen én het Vlaams-nationalisme katholiek te verankeren, lees monopoliseren. De Vlaams-nationalisten verkiezen de Godsvrede-aanpak van de Frontpartij. Die zet in op pluralisme, het opzijzetten van alle religieuze en levensbeschouwelijke geschillen om samen zelfbestuur voor Vlaanderen te bereiken.

Leopold Flam (1912-1995)

1912   Geboorte in Antwerpen van Leopold Flam, als zoon van Joodse migranten uit Rusland. De strijdend vrijzinnige Flam werd historicus, filosoof, essayist en hoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB). Hij was stichter van de Vlaamse Vereniging voor Wijsbegeerte (1959), later van het Centrum voor de Studie van de Verlichting en de Vrije Gedachte en van de studiekring Aurora. Hij was directeur van de tijdschriften Clio, Geschiedenis in het onderwijs, Dialoog en het Tijdschrift voor de Studie van de Verlichting.

Hij viel levenslang op als een uitgesproken onafhankelijke denker. Leopold Flam overlijdt in 1995 op de leeftijd van 83.

1897   De Amerikaanse ondernemer Louis V. Aronson krijgt patent op ‘the Safety Match’, een lucifer met een ontsteking op basis van zwavel in plaats van het tot die tijd gebruikte uiterst giftige fosfor.

1869   Geboorte in Rotterdam van Sara van der Hoeven, een ten onrechte vergeten schilderes, aquarelliste en tekenaar.

1815   Willem I van Oranje-Nassau wordt uitgeroepen tot koning der Verenigde Nederlanden. De hereniging van de Zuidelijke Nederlanden met het Noorden is een feit. Over het verdere verloop, zie hier.

1813   Pruisen ziet hoe Napoleon heel Europa overmeestert en verklaart hem de oorlog. In oktober vindt bij Leipzig de Volkerenslag plaats, waarbij Napoleon wordt verslagen door een alliantie van onder meer Pruisen, Rusland en Oostenrijk. Het begin van de bevrijding.