16 maart. Net binnen: IJzertoren gedynamiteerd

Elk jaar   In Nederland Nationale Boomfeestdag (ook: ‘Boomplantdag’) wordt in Nederland jaarlijks gehouden op de derde woensdag in maart. Deze dag in het voorjaar voor het behoud van bomen in de natuur werd voor het eerst in april 1957 in Nederland georganiseerd door het Landelijk Comité Boomplantdag, welke in 1980 is voortgezet in de Stichting Nationale Boomfeestdag.

Reba McEntire (°1955)

1991   Zeven leden van de band van de Amerikaanse countryzangeres Reba McEntire en haar road manager komen om het leven bij een vliegtuigongeluk. Reba zelf had een aanval van bronchitis en zat daarom niet in het vliegtuig.

1988   Het Iraakse leger van Saddam Hoessein valt de burgerbevolking van de Koerdische stad Halabja aan met gifgas en zenuwgas. Minstens vijfduizend Koerden komen gruwelijk om.

1953   In De Toerist, het tijdschrift van de Vlaamse Toeristenbond (VTB) verschijnt een artikel van Testis, pseudoniem van Jean-Marie Gantois, getiteld ‘De Vlaamse beweging in de storm’. Hierin doet Gantois het relaas van de laatste jaren van het Vlaams Verbond van Frankrijk, alsook van het proces tegen het VVF na de oorlog.

1946   ‘s Nachts wordt de IJzertoren te Diksmuide vakkundig opgeblazen door ‘onbekende’ daders. Het gaat om de eerste IJzertoren, gebouwd vanaf 1928, naar het ontwerp van de architecten Fritz en Robert van Averbeke. Hij was 50 meter hoog en werd op 24 augustus 1930 ingewijd tijdens de elfde IJzerbedevaart. Hij bracht hulde aan de Vlaamse gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog en aan de slachtoffers van de anti-Vlaamse legerpolitiek aan het IJzerfront.

Na de Tweede Wereldoorlog wordt in juni 1945 een eerste aanslag tegen de IJzertoren gepleegd door twee jonge verzetsmannen. De toren loopt schade op, maar blijft overeind. In de nacht van 15 op 16 maart 1946 heeft een veel grotere dynamietaanslag plaats. De wijze waarop de aanslag is gepleegd, wijst op een professionele aanpak. Binnen in het monument waren honderden kilo’s aan dynamiet aangebracht. De explosie spleet de toren van binnenuit waardoor de kruiskop bovenaan loodrecht was neergestort, dit leidde tot de totale vernietiging van de toren.

Het gerechtelijke onderzoek verloopt zeer moeizaam wegens gebrek aan getuigen of bewijzen. Pas in 1948 laat de onderzoeksrechter twaalf verdachten aanhouden. Die worden echter in 1951 door de Kamer van inbeschuldigingstelling te Gent buiten vervolging gesteld. Dit arrest wordt later bevestigd door het Hof van Cassatie.

Wel wordt de tegenwerking van de procureur-generaal van Gent, Hermann Bekaert, genoteerd. Hij wordt in 1952 geschorst voor ernstige beroepsfouten omwille van zijn ongeoorloofde tussenkomsten in de zaak. Bekaert beweerde deze tussenkomsten te doen in opdracht van de toenmalige minister van Justitie. Bekaert was actief geweest in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. De procureur-generaal is uiteindelijk de enige die gestraft werd in het onderzoek naar de aanslagen!

De misdadige vernietiging van de IJzertoren zorgde over heel Vlaanderen voor veel opschudding. De IJzertoren werd beschouwd als een Vlaams en christelijk symbool en was bovendien een oorlogsbegraafplaats. In de crypte van de toren lagen Vlaamse frontsoldaten. Vlaamse katholieke kranten spraken zonder meer van heiligschennis, andere van grafschennis. De negatieve reacties bleven niet beperkt tot Vlaamsgezinden. Ook pro-Belgische Vlaamse katholieken verdedigen de IJzertraditie.

De verontwaardiging over de aanslag was zo groot dat dit een nieuw elan gaf aan de IJzerbedevaarten. In 1948 verzamelden de bedevaarders zich rond de ruïne van de toren, waarop een AVV-VVK-kruis werd gemetseld met het vers van Cyriel Verschaeve: ‘Hier liggen hun lijken als zaden in ’t zand, hoop op den oogst, o Vlaanderland’. In 1949 werden de grafkamers overwelfd, de IJzercrypte hersteld, en de Paxpoort gebouwd met het puin van de vernielde toren.

Op 9 februari 1952 besliste het IJzerbedevaartcomité de nieuwe toren te bouwen ‘in de vorm van de vroegere IJzertoren’, maar een stuk groter. Tijdens de 38ste IJzerbedevaart in 1965 werd de 84 meter hoge IJzertoren ingewijd. Duizenden Vlamingen, verenigingen en gemeentebesturen hadden bijgedragen om, naast de staatstoelage van 15 miljoen, nog eens zoveel bijeen te brengen. In 1997 werden de ruïne van de eerste toren en de crypte volledig gerestaureerd.

Phiny Dick (1912-1990)

1941   Het dagblad De Telegraaf publiceert de eerste Tom Poes strip, getiteld Tom Poes ontdekt het geheim der blauwe aarde. Het tekenwerk is van Marten Toonder (1912-2005), het verhaal en de tekst van Phiny Dick (1912-90), de vrouw van Toonder. Tom Poes is aanvankelijk bedoeld voor jeugd vanaf 10 jaar. De eerste strips verschijnen ook in Zweden en Tsjechoslowakije. Heer Ollie B. Bommel wordt pas op 12 juli 1941 geïntroduceerd. In 1964 emigreren Marten en Phiny naar Greystone, in Ierland. Daar schildert Phiny de laatste jaren van haar leven portretten en landschappen. Ze overlijdt er in 1990.

Selma Lägerlof (1858-1940)

1940   Overlijden in Sunne (Värmland) van Selma Lagerlöf (81), Zweedse schrijfster, Nobelprijs voor de Literatuur 1909. Bekende werken van haar zijn onder meer Gösta Berlings Saga (1891), Nils Holgerssons wonderbare reis (1906-1907) en Anna Svärd (1928). In 1914 werd ze benoemd tot lid van het comité dat de Nobelprijs voor de Literatuur toekent: de Zweedse Academie.

1815   Willem I van Oranje-Nassau wordt uitgeroepen tot koning der Verenigde Nederlanden, een herrezen staat waarin de Zuidelijke Nederlanden herenigd worden met het Noorden.

1813   Pruisen verklaart Napoleon de oorlog. Na Napoleons mislukte Russische veldtocht ziet Pruisen, waar het nationalisme door de Franse aanwezigheid sterk is opgekomen, de kans weer tegen Frankrijk ten strijde te trekken. Een Pruisisch leger van 280 000 man begint aan de Bevrijdingsoorlogen en draagt in 1815 onder generaal Gebhard Leberecht von Blücher beslissend bij aan Napoleons ondergang in de Slag bij Waterloo.

1585   Geboorte te Amsterdam van de dichter Gerbrand Adriaenszoon Bredero, een van de grootste en meest veelzijdige auteurs van de Gouden Eeuw.

1581   Geboorte in Amsterdam van de dichter Pieter Corneliszoon Hooft, dichter, historicus en toneelschrijver. Hooft was drost en kastelein van Muiden, waar hij een zeer ruime intellectuele kring rond zich verzamelde, de Muiderkring. Daartoe behoorden o.m. Constantijn Huygens, Gerbrand Bredero, Anna Roemersdochter Visscher, Maria Tesselschade Visscher, Joost van den Vondel, Jacob Cats enz. Na het laatste feest aan het einde van de zomertijd namen ze van elkaar afscheid met de bekend gebleven groet ‘tot in de pruimentijd’, waarmee de volgende zomer was bedoeld. Merkwaardig voor zijn tijd is wel dat Hooft een stoïcijnse, humanistische levensbeschouwing beleed, zonder een religie aan te kleven. Hooft was nooit lid van welke kerk dan ook. Op zijn sterfdag (21 mei) wordt jaarlijks de P.C. Hooftprijs uitgereikt.

1405   Overlijden te Atrecht (Frans-Vlaanderen) van Margaretha van Male, dochter van de graaf van Vlaanderen Lodewijk van Male en echtgenote van de Bourgondische hertog Filips de Stoute.