17 maart. Filip Coenen geboren: schoenmaker, flamingant en stichter van de eerste Vlaamse socialistische partij

De jonge Bacchus, schilderij van William Bouguereau (1884)

Elk jaar   In het oude Rome de Bacchanalen, in de nacht van 16 op 17 maart. Oorspronkelijk was dit een vrouwelijk religieus festival ter ere van de Bacchus, god van de wijnstok en wijn, waarbij men onbeperkt dronk. De priesteressen die deze ceremonies organiseerden, werden Bacchantes genoemd. De vieringen waren uitsluitend toegankelijk voor vrouwen en werden in het geheim gevierd in het bos van Simila, nabij de berg Aventijn. Later werd de deelname aan de riten ‘voor de gezelligheid’ uitgebreid tot mannen en kregen ze een erotisch karakter. Uiteindelijk werden er elke week dergelijke vieringen gehouden. Dat was teveel van het goede en leidde tot het einde van de Bacchanalen.

2013   Overlijden in Kaatsheuvel (Noord-Brabant) van de volkszanger Jantje Koopmans (89), artiestennaam van Johannes Petrus van Eersel. Virtuoos van de levensliedjes. Zong onder meer Rode rozen, De eerste kus, Die mooie ogen, Die oude melodietjes, Het dorpscafeetje, Ik wil een baan, Liefde, Rode rozen, witte seringen.

2000   Tenminste 530 leden van de religieuze millennium-sekte Beweging tot Herstel van de Tien Geboden van God van Joseph Kibwetere, Credonia Mwerinde en Domenic Kataribabo plegen collectief zelfmoord door zich te verbranden in een kerk in Kanungu, Oeganda. Op andere plaatsen in Oeganda worden later nog meer lijken van sekteleden gevonden.

1976   Overlijden van de Italiaanse regisseur Luchino Visconti (69). Bekende films van hem waren onder meer Morte a Venezia (Dood in Venetie), Ludwig, Boccaccio ’70, Ossessione, Gruppo di famiglia in un interno, L’innocente. Hij was de intieme vriend van de Oostenrijkse acteur Helmut Berger (°1944) die in 1994 trouwde met de Italiaanse actrice Francesca Guidato.

1976   Geboorte in Dublin van de Ierse zanger, acteur en schrijver Stephen Gateley, leadzanger van de groep Boyzone (1993-2000, comeback vanaf 2007). Bekende nummers Picture of you, Words, No matter what, Love you anyway, enz. Solo zong hij onder meer New beginning, Stay, Children of tomorrow. Schreef de kinderroman The tree of seasons, speelde in musicals en TV-producties en was stemacteur. Hij overleed in 2009 tijdens een vakantie op Mallorca aan longoedeem, pas 33 jaar oud.

De Grote Prijs van Brasschaat ten tijde van Hippoliet Paelinckx

1963   Officiële overlijdensdatum van Hippoliet Paelinckx (68), Vlaams-nationale politicus. Hij wordt in Brasschaat (Antwerpen) geboren als jongste van negen kinderen in een landbouwersfamilie. Studeert voor onderwijzer en gaat in 1913 aan de slag in de gemeenteschool. Na de Eerste Wereldoorlog werd hij actief in de Frontpartij, daarna in het Vlaams Nationaal Verbond (VNV). Paelinckx was een typische Vlaamsgezinde schoolmeester. Hij was een spil van het socio- culturele leven in Brasschaat: medestichter van toneelgroep De Dageraad, initiatiefnemer van de jaarlijkse Elf juli-vieringen, medestichter in 1921 van het Sportkomiteit (organisator van de Grote Prijs van Brasschaat) en in 1928 van de plaatselijke Davidsfondsafdeling. Als de bezetter in 1941 de zittende burgemeester van Brasschaat afzet, vervangt de populaire Paelinckx hem vanaf 1 februari 1942.

Na de oorlog wordt zijn benoeming nietig verklaard, maar men kan hem weinig of niets ten laste leggen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1958 dient hij een lijst in onder de naam Volksbond, een uitgesproken Vlaamse formatie. Uit het niets haalt hij 5 van de 15 zetels en Paelinckx wordt eerste schepen in een coalitie met de CVP. Hij was inmiddels ook actief in de Volksunie. Bij de verkiezingen van 1961 wordt hij voor de VU tot provincieraadslid verkozen met een enorm aantal voorkeurstemmen. Iedereen in de Volksunie ziet in hem een belangrijk kandidaat voor een parlementair mandaat. Maar in februari 1963 verdwijnt hij spoorloos. Pas een maand later wordt hij dood aangetroffen in het Albertkanaal. Waarschijnlijk pleegde hij zelfmoord.

Arbeidersprotest (schilderij van Eugène Laermans, 1893)

1867   De schoenmaker Filip Coenen (1841-1892) richt met kameraden in Antwerpen het Volksverbond op als politiek alternatief van de arbeidersbeweging tegenover de politieke partijen van de burgerij. Coenen eist de afschaffing van de Senaat en de oprichting van een eigen Kamer van de arbeiders. Voordien was hij lid geweest van de Meetingpartij, maar hij brak ermee vanuit de overtuiging dat alleen een zelfstandige arbeidersbeweging de ontvoogding van de arbeiders kon verwezenlijken. Tot 1869 bleef Coenen lid van de Nederduitse Bond. Zijn blad De Werker dat vanaf 1868 verscheen als de eerste socialistische krant, zit op een uitgesproken Vlaamse lijn en blijft ook de Heel-Nederlandse gedachte trouw.

Hij is in 1877 medeoprichter van de Vlaamse Socialistische Arbeiderspartij (VSAP), samen met onder meer de Gentse voorman Edmond van Beveren. Hij blijft aarzelen tussen een Vlaams en een Belgisch socialisme. Onder geen beding wil hij dat de Vlaamse Beweging een louter katholiek karakter zou krijgen. Hij is van oordeel dat de intellectuelen via de Vlaamse Beweging tot een sociaal engagement moeten komen.

1849   Overlijden in Tilburg (Noord-Brabant) van de koning der Nederlanden Willem II (56). Hij wordt op 12 mei 1849 opgevolgd door Willem III.

1822   Overlijden in Parijs van Lieven Bauwens, Zuid-Nederlands ondernemer, industrieel spion, dief en collaborateur met de Franse bezetter. Zijn bedrijf is hofleverancier van het Franse leger en zijn Compagnie Bauwens-Beths handelt in opgeëist kerkzilver en Franse waardepapieren, de snel waardeloze assignaten. Liévin, zoals hij werd genoemd, had de Franse nationaliteit en werd voor zijn verdiensten aan Frankrijk benoemd tot Chevalier de la Légion d’honneur‎. Hij ontvreemdde in Engeland systematisch onderdelen van de spinmachine Mull-Jenny en kon die zo op het vasteland nabouwen. Zijn eerste mechanische katoenspinnerij richt hij echter niet op in Gent, zoals men vaak leest, maar in Passy (Parijs). Pas daarna komt Gent aan de beurt. Hij wordt door Napoleon zo Frans-betrouwbaar bevonden dat deze hem in 1800 benoemt tot ‘maire’ (burgemeester) van Gent, de geboortestad van Bauwens.

De val van het Franse keizerrijk sleept Bauwens mee. Hij wordt failliet verklaard en op 2 november 1814 worden zijn bezittingen openbaar verkocht. Hij trekt zich terug in zijn geliefd Parijs en sterft er op 52-jarige leeftijd. Hij wordt begraven op het kerkhof Père Lachaise. De familie was te berooid om hem een eeuwige vergunning en een grafmonument te bezorgen. Hij werd bijgezet in een bescheiden graftombe, die na enkele jaren verdween. Hij is de enige collaborateur in Gent met een standbeeld.

Daniel Bernoulli (1700-1782)

1783   De Oostenrijkse keizer Jozef II heft in de Zuidelijke Nederlanden bepaalde kloosters op, namelijk die waar men ‘een louter contemplatief leven leidt, volkomen onnuttig zowel voor de godsdienst als voor de staat en de naaste’.

1782   Overlijden in Bazel (Zwitserland) van Daniel Bernoulli (82), wis- en natuurkundige, geboren in Groningen. In 1733 werd hij in Bazel benoemd tot hoogleraar in de anatomie en botanica, in 1750 in de natuurkunde. Hij is vooral bekend geworden door zijn ‘Wet van Bernoulli’ uit de aero- en hydrodynamica.