2 november. Historische dag: Britse Balfour Declaration legt de basis voor het Joods-Palestijnse conflict

2004   Theo van Gogh (47), regisseur, televisiemaker en columnist, wordt op straat in Amsterdam beschoten en de keel overgesneden door de 26-jarige Mohammed Bouyeri. Zie Vandaag van 2 november 2022.

Pier Paolo Pasolini (1922-1975)

1975   Op een strand in Ostia nabij Rome wordt de Italiaanse schrijver en filmregisseur Pier Paolo Pasolini dood aangetroffen. Het lijk is gruwelijk toegetakeld. Zijn hart is uit elkaar gespat en zijn gezicht onherkenbaar omdat de moordenaar(s) verschillende keren met een auto over hem heen zijn gereden. De zeventienjarige Giuseppe Pelosi wordt veroordeeld voor de moord.

Dertig jaar later verklaart Pelosi, die intussen zijn straf had uitgezeten, dat hij wel seks had gehad met Pasolini, maar dat de daders anderen waren. Namen noemt hij niet. Daarop heropent het gerecht de zaak, maar het onderzoek verzandt. In 2010 wordt het proces echt overgedaan. In maart 2015 sluit de rechtbank evenwel het dossier opnieuw bij gebrek aan nieuwe belastbare feiten. Wel zijn er DNA-sporen van ten minste vijf mannen op Pasolini’s kleding gevonden, maar men kan niet vaststellen van wie die wel waren.

1918   In Duitsland breken over het hele land opstanden uit die bekend worden als de Novemberrevolutie, met als hoogtepunt het afzetten van de Duitse keizer Wilhelm II en de vorming van de Weimar-republiek. Evenals in de Russische Februarirevolutie is er niet één partij die de opstand leidt, en arbeidersraden vergelijkbaar met de sovjets grijpen tijdelijk de macht op vele plaatsen in het land.

1917   Onder druk van de zionistische beweging vaardigt de Britse regering de Balfour Declaration uit, het Brits standpunt over de Joodse kwestie. Groot-Brittannië steunt de plannen voor Joodse vestiging in Palestina. De Britse minister van Buitenlandse Zaken Arthur James Balfour schrijft in naam van het gehele kabinet een brief aan lord Lionel Rothschild, een prominent Brits zionist, waarin hij uitdrukking geeft aan zijn ‘sympathie voor de zionistische aspiraties’. De brief was eigenlijk bestemd voor de zionistische beweging en was het gevolg van intens lobbywerk door onder meer Chaim Weizmann, een van de leiders van de Zionistische Wereldorganisatie.

De kernzin van de Balfour Declaration luidt: ‘De regering van Zijne Majesteit staat welwillend tegenover de vestiging in Palestina van een nationaal tehuis voor het Joodse volk. Ze zal haar beste krachten aanwenden om de verwezenlijking van deze doelstelling te bevorderen, waarbij het duidelijk moet zijn dat niets zal worden ondernomen dat de burgerlijke en godsdienstige rechten van niet-Joodse gemeenschappen in Palestina zou kunnen aantasten, of de rechten en de politieke status die Joden genieten in enig ander land’.

Dat zal wel even anders lopen. Veel Joden zien de brief als een internationale goedkeuring voor de stichting van de staat Israël. Daarom zijn de meeste zionisten in hun nopjes met de verklaring. Veel Arabieren reageren echter woedend. Ze zijn van mening dat met de Balfour-verklaring de Britse belofte van 1916 aan Sharif Hoessein bin Ali van Mekka wordt geschonden. De Britse Hoge Commissaris in Caïro, Sir Henry McMahon, had toen tegenover deze Sharif Hoessein bin Ali van Mekka aangegeven dat Groot-Brittannië bereid was de onafhankelijkheid van de Arabieren te erkennen en steunen in ruil voor hun steun in de strijd tegen het Ottomaanse Rijk.

Palestina telt op dat ogenblik 700 000 inwoners, waarvan 600 000 Arabieren.

1910   Overlijden in Antwerpen van de Vlaamse advocaat en politicus Edward Coremans (75), de ‘Vader van de taalwetgeving’. Coremans combineerde een onbevangen, volkse stijl met een gedegen opleiding. Hij studeerde klassieke filologie in Luik en rechten aan de Université Libre de Bruxelles (ULB). Met de invloedrijke Nederduitse Bond, waarvan hij de bezielende voorzitter was, organiseerde hij de concrete Vlaamse ontvoogding. Als volksvertegenwoordiger van de Meetingpartij was Coremans de eerste die in het Belgische parlement een rede in het Nederlands uitsprak. Dat was in 1888, 58 jaar na de oprichting van België…

In de Kamer was Coremans een kwarteeuw lang de verpersoonlijking van de Vlaamse Beweging. Op zijn initiatief ontstonden vier fundamentele taalwetten: twee betreffende de strafrechtspleging (1873 en 1891), een betreffende het middelbaar onderwijs (1883) en in 1910 nog betreffende het middelbaar en het hoger onderwijs. Bij de oprichting van de Vlaamse Conferentie der Balie van Antwerpen in 1885 kwam het voorzitterschap hem spontaan toe.

1881   De Nieuw-Malthusiaanse Bond wordt opgericht als ‘Vereniging tot bewuste regeling van het kindertal’. De bond wijst op de negatieve gevolgen van overbevolking – toen nog niet door migratie, maar door ongeremde voortplanting veroorzaakt. De slogan is: ‘Niet de hoeveelheid maar de kwaliteit’.

Kardinaal Engelbert Sterckx (1792-1867)

1792   Geboorte in Oppem (Vlaams-Brabant) van Engelbert Sterckx, aartsbisschop en kardinaal. Na zijn priesterwijding (1815) doceert hij filosofie en moraaltheologie, waarna hij pastoor wordt in Boechout (1821), pastoor-deken in Antwerpen (1824) en vicaris- generaal van het aartsbisdom Mechelen (1827). In 1832 wordt hij daar aartsbisschop. Tot 1839 is hij primaat der Nederlanden.

Tijdens het Verenigd Koninkrijk (1815-1830) treedt Sterckx verzoenend op tussen de katholieke kerk en de regering. Na de Belgische afscheiding wordt hij primaat van België en speelt eenzelfde bemiddelende rol tussen katholieken en liberalen. In 1831 dringt hij bij de paus aan op het aanvaarden van de liberale Belgische grondwet. Zo heeft hij een aandeel in een initieel goede kerk-staatverhouding, wat aan de basis ligt van de aanvankelijke Belgisch-patriottische houding van vele katholieke Vlamingen.

Sterckx had een zekere sympathie voor de activiteiten van Vlaamsgezinde collegeleraars als Jan-Baptist David. Hij kan gerekend worden tot de Vlaamse katholieke traditionalisten, die de Nederlandse volkstaal als een instrument voor een godsdienstig-morele opvoeding van het volk zagen en die hiermee tegelijk een Belgisch gevoel wilden creëren.

Hij overlijdt in 1867 op de leeftijd van 75.

1561   Guido de Bres overhandigt de Nederlandse Geloofsbelijdenis aan de Spaanse koning Filips II. Deze geloofsbelijdenis is nog steeds van kracht in alle calvinistische kerken.

1532   Een verschrikkelijke stormvloed, de Allerheiligenvloed, treft de Nederlanden.

1083   Overlijden in Caen (Normandië) van Mathilde van Vlaanderen (52), dochter van Boudewijn V van Vlaanderen en de Franse prinses Adelheid. Als echtgenote van Willem de Veroveraar was ze hertogin van Normandië en koningin van Engeland. Ze verstonden elkaar uitstekend en deelden de politieke macht. Ze hadden samen negen kinderen, vier jongens en vijf meisjes.

Mathilde vond haar laatste rustplaats in de door haar gestichte Abbaye aux Dames te Caen. Haar met een standbeeld gedecoreerde praalgraf is in 1562 vernield door protestanten. Nadat het stoffelijk overschot was teruggeplaatst, werd in 1707 een nieuwe tombe opgericht. Maar die werd op haar beurt vernield door Franse revolutionairen. De inhoud van het graf werd onderzocht in 1818-1819 en in 1959-1961. Haar gebeente ligt nog steeds onder de originele zwarte grafplaat met een fraaie inscriptie.