20 juni. Net binnen: twee ‘founding fathers’ België duelleren met het pistool

2004   In Algerije wordt de al-Qaeda leider Nabil Sahraoui gedood door het Algerijnse leger. Sahraoui was leider van een terreurgroep die in Algerije een moslimstaat wilde stichten.

Dichteres Hélène Swarth (1859-1941) in 1879

1941   Overlijden te Velp (Gelderland) van Hélène Swarth (81), befaamde dichteres die tot de Tachtigers wordt gerekend. Ze groeide op in Brussel en woonde tot aan haar huwelijk in Mechelen. Van 1894 tot 1910 was ze getrouwd met de Nederlandse schrijver Frits Lapidoth, maar dat werd geen succes.

Een van haar bekendste gedichten is Sterren. Hierin wordt haar heidens-religieuze beleving zichtbaar.

O de heilige onsterflijke sterren, hoog boven mijn sterfelijk hoofd,
Waar ’t geloof met zijn kindervertrouwen mij een hemel eens had beloofd,
Als deze ogen zich sluiten voor eeuwig en dit lijf wordt ten grave gebracht,
O de stille onbegrijplijke sterren! o ’t mysterieënheir van de nacht!

1933   Publicatie van het eerste nummer van het maandblad Tijdingen van de Raad van Vlaanderen. Het tijdschrift wordt uitgegeven door de ‘derde Raad van Vlaanderen’ die in maart 1931 was opgericht. Het bleef verschijnen tot het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en had een documentair karakter.

1923   Geboorte in Zaandam (Noord-Holland) van Marcus Bakker, communistisch politicus. Tijdens de Tweede Wereldoorlog houdt hij zich gedeisd zolang Stalin en Hitler bondgenoten zijn. In 1943 wordt hij lid van de illegale Communistische Partij Nederland (CPN). Na de oorlog is hij hoofdredacteur van het partijdagblad De Waarheid en vanaf 1956 lid van de Tweede Kamer. Hij is de adjunct van de Moskougetrouwe partijleider Paul de Groot, die streng optreedt tegen afwijkende stromingen binnen de partij.

Bakker is lange tijd gezien als auteur van De CPN in de oorlog (1958), een voluit stalinistisch stukje ‘geschiedschrijving’, dat met terugwerkende kracht enkele prominente CPN-verzetslieden tot ‘verraders’ of ‘spionnen’ diskwalificeert. Ten gevolge van dit anonieme geschrift worden een aantal bekende communisten uit de partij gezet: Gerben Wagenaar, Henk Gortzak, Frits Reuter, Bertus Brandsen en Rie Lips-Odinot. De werkelijke schrijver was echter Paul de Groot.

In 1956 bewierookt Marcus Bakker openlijk het neerslaan van de protesten in Poznań (Polen) en van de Hongaarse opstand. In De Waarheid schrijft hij: ‘Hopelijk zal het snel lukken met dit gespuis korte metten te maken’. Kritiek op de Sovjet-Unie wordt door Bakker niet geaccepteerd. Na de zware verkiezingsnederlaag van de CPN in 1977 (van 7 naar 2 zetels) verdrijft hij Paul de Groot en grijpt de macht in de partij.

In 1983 verschijnen zijn memoires: Wissels – Bespiegelingen zonder berouw. Hierin kritiseert Bakker zijn eigen aandeel in de Koude-Oorlogsgeschiedenis, zonder hiervoor spijt te betuigen.

Hij overlijdt in 2009 op 86-jarige leeftijd. In het huidige Tweede Kamergebouw is de Marcus Bakkerzaal naar hem vernoemd. Op 12 januari 2010 werd hij herdacht in de Tweede Kamer.

1905   Geboorte in Gent van Edgard Delvo, Vlaams socialistisch syndicalist en Vlaams-nationaal politicus. Zie Vandaag van 20 juni 2022.

Alexandre Gendebien (1789-1869)

1833   Als gevolg van incidenten in de Kamer heeft er in het Zoniënwoud een pistoolduel plaats tussen volksvertegenwoordiger Alexandre Gendebien (1789-1869) en de minister van Binnenlandse Zaken, de geboren Fransman Charles Latour Rogier (1800-1885). Allebei zijn nochtans ‘vaders van België’ en Fransdolle rattachisten. Rogier krijgt tijdens het duel een kogel door de wang. De arts raapte twee tanden op en schraapte hagel uit de mond van Rogier.

Rogier is officieel de verliezer, maar de politieke rol van Gendebien is weldra uitgespeeld. De regering benoemt hem enkele jaren later nog tot procureur-generaal bij het Hof van Cassatie, maar hij oefent die functie niet uit. Hij is nog volksvertegenwoordiger, maar wordt geen minister meer. Hij verzet zich wel fel tegen ‘toegevingen’ aan koning Willem I, onder meer tegen het ‘teruggeven’ van de oostelijke delen van Limburg en Luxemburg (het latere Groothertogdom) die hij als veroverde gebieden beschouwt.

Maurice de Broglie (1766-1821)

1821   Overlijden in Parijs van monseigneur Maurice de Broglie (54), Franse prins, ijveraar voor de annexatie van de Zuidelijke Nederlanden bij Frankrijk. Deze zoon van veldmaarschalk Victor de Broglie was militair aalmoezenier van Napoleon en wordt ons opgedrongen als bisschop van Gent. Ook zijn vicaris-generaal Jacques Lesurre is een Fransman, net zoals de bisschoppen Charles-François Pisani de la Gaude in Namen en François-Joseph Hirn in Doornik.

‘Voor Maurice de Broglie was het bestrijden van Willem I en diens ideeën inzake godsdienstvrijheid een erezaak. Zo verwierp hij Willems ontwerp van grondwet nog voor het kenbaar gemaakt was. Willem was immers voorstander van religieuze verdraagzaamheid. Hij redeneerde zoals de oude oosterse wijsgeer Lao-Tse: godsdienst is een stok om op te leunen, geen stok om anderen mee te slaan’ (Alexander Karel Evrard).

Als fervent voorstander van het monopolie van het katholieke geloof was monseigneur de Broglie tegen vrijheid van godsdienst en religieuze verdraagzaamheid. Alle andere vormen van geloof dan het katholieke waren voor hem ketterij. Wie het voorbeeld van koning Willem volgde, werd in de ban geslagen. In zijn boek Jugement doctrinal noemt hij ‘religieuze verdraagzaamheid’ een grote zonde, waarvoor absolutie zelfs verboden is.

Zijn gehechtheid aan het Franse koningshuis heeft de Broglie nooit verloochend. Hij kwam zelfs openlijk uit voor de heraanhechting van onze gewesten bij Frankrijk. Bovendien was de Broglie radicaal tegen de door Willem I ingevoerde schoolplicht, die hij omschreef als een aantasting van de menselijke vrijheid. In 1817 verspreidt hij pamfletten tegen de oprichting van universiteiten en voor het katholicisme als staatsgodsdienst. De Broglie maakte van de ongeletterdheid van het grootste deel van de bevolking schaamteloos misbruik om petities tegen koning Willem I te laten ondertekenen met een kruisje.

Willem Barentsz (1550-1597)

1597   Overlijden op zee van de Nederlandse zeevaarder, poolreiziger en cartograaf Willem Barentsz (47), bekend voor zijn overwintering op het Russische eiland Nova Zembla in het Noordpoolgebied. Hij zocht tijdens drie reizen vergeefs een nieuwe, noordelijke route naar Indië. Hij ontdekte Spitsbergen, maar kwam met zijn schip vast te zitten in het Noordpoolijs en moest op Nova Zembla overwinteren in Het Behouden Huys. Dat was een houten noodonderkomen dat daar in september 1596 door Willem Barentsz werd gebouwd voor de gedwongen overwintering op Nova Zembla die hij zag aankomen.

Als bouwmateriaal diende wrakhout van het schip. Het huis was ongeveer 10 meter lang en 6 meter breed. Na de winter werd van een deel van het hout weer een sloep gebouwd. De bouw is beschreven in het in 1598 gepubliceerde dagboek van Gerrit de Veer, scheepsofficier tijdens de tweede en derde tocht van Willem Barentsz. De resten van Het Behouden Huys werden in 1871 gevonden door de Noorse walvisvaarder Elling Carlsen.

Willem Barentsz overleed het volgende voorjaar op zee tijdens de thuisreis. Hij was geboren in Formerum op het Friese Waddeneiland Terschelling. Naar hem werden onder meer de Barentszzee, het Barentszeiland en het plaatsje Barentszburg op Svalbard genoemd.