20 september. Net binnen: Gentse hoogleraren weigeren de universiteit te heropenen

2001   De invoering van de wet op de hervorming van de personenbelasting met onder meer belastingkrediet voor lage lonen.

1960   De Centraal-Afrikaanse Republiek, Cyprus, Somalië, Niger, Madagaskar, Kameroen, Gabon, Burkina Fasso, Ivoorkust, de Democratische Republiek Kongo en Benin worden lid van de Verenigde Naties.

1946   Eerste Cannes Film Festival. De jury wordt voorgezeten door Georges Huisman (1889-1957). Dat is een historicus, ambtenaar en politicus die voor de Tweede Wereldoorlog onder meer een tijdlang secretaris-generaal van het Élysée was. Het is hij die in 1939 het filmfestival van Cannes uitbroedde, maar het door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog niet onmiddellijk kon realiseren.

1945   De wet inzake arbeidsongevallen werd uitgebreid naar dienstboden.

1945   In het Belgisch Staatsblad wordt een Besluitwet gepubliceerd waarbij amnestie wordt verleend voor alle misdrijven die verzetslui hebben gepleegd tussen 29 mei 1940 en 1 november 1944. De omgekeerde amnestie.

1924   In Duitsland wordt het Gotische schrift officieel vervangen door het Latijnse.

1915   De Duitsers vragen aan de Gentse hoogleraren hun werkzaamheden te hervatten, in het belang van de studenten die anders kostbare jaren verliezen. Op 20 september komt het antwoord: een collectieve weigering van het gros van de professoren. De verbaasde Duitsers zetten door. Op 2 december 1915 werd beslist gelden op de begroting voor 1916 vrij te maken voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit. Op 31 december 1915 verschijnt hierover een eerste mededeling in de pers.

1888   Geboorte in Boom (Antwerpen) van August R. Verbruggen, Vlaams bibliothecaris. Hij studeert handels- en financiële wetenschappen en wordt in 1910 benoemd tot bibliothecaris van de Stadsbibliotheek te Antwerpen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kiest hij voor het activisme. Hij beschouwt zich als een Vlaams sociaaldemocraat.

Na de oorlog werd Verbruggen uit zijn ambt geschorst. Hij kon echter opnieuw aan de slag als boekhouder bij privébedrijven. Op politiek vlak vist de Belgische Werkliedenpartij (BWP) hem op. In het landelijke Kalmthout (Antwerpen) zet hij zich in voor de uitbouw van de socialistische beweging. Hij is een van de oprichters van de Samenwerkende Maatschappij De Verbroedering en onder zijn impuls wordt er ook begonnen met de bouw van het plaatselijk Volkshuis, waarvan hij in 1927 de beheerder wordt. Vanaf 1921 zetelt Verbruggen in de Kalmthoutse gemeenteraad en wordt hij verkozen tot provincieraadslid. Op de senaatslijst moet hij echter plaats ruimen voor Herman Vos, die in 1933 de overstap maakt van de Frontpartij naar de BWP. Deze gefnuikte politieke ambities, samen met de financiële perikelen rond de bouw van het Volkshuis, leiden in januari 1939 tot het ontslag van Verbruggen als gemeenteraadslid te Kalmthout.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog blijft Verbruggen beheerder van de socialistische coöperatieve, maar tegelijk zoekt hij opnieuw aansluiting bij het Vlaams-nationalisme. Zo komt hij in de collaboratie terecht. In 1942 wordt hij aangesteld tot stadsbibliothecaris in Antwerpen en begin 1943 trad hij toe tot de Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap (DeVlag). Tot augustus 1944 is hij gewestelijk scholingsleider van het Gewest Scheldeland 2.

Bij de bevrijding emigreert Verbruggen naar Duitsland. In juni 1945 wordt hij gearresteerd en in 1947 door de krijgsraad van Antwerpen tot 4 jaar gevangenis veroordeeld. In juni 1948 komt bij voorwaardelijk vrij. Hij overlijdt in 1960 op de leeftijd van 72.

1884   Een nieuwe fase in de schoolstrijd. Na de verpletterende nederlaag van de liberalen bij de Kamerverkiezingen van 10 juni 1884 wordt al op 23 juli door de katholieke regering Malou een ontwerp van nieuwe schoolwet ingediend die op 20 september in het Staatsblad verschijnt. Er was haast mee gemoeid.

De voornaamste bepalingen van de nieuwe organieke wet op het lager onderwijs zijn:

• het lager onderwijs komt opnieuw in handen van de gemeenten die allemaal minstens één school moeten hebben. Ze mogen wel, met de goedkeuring van de provincie, vrije scholen aanvaarden, de zogenaamde ‘aangenomen scholen’;
• de gemeentebesturen beslissen zelf of godsdienstonderwijs deel uitmaakt van het schoolprogramma;
• elke huisvader kan zijn kind van godsdienstonderwijs ontslaan;
• de benoeming van onderwijzers is opnieuw vrij, ze moeten dus geen diploma van een Rijksnormaalschool meer hebben.

Victor Emanuel II ontmoet Garibaldi in Teano

1870   De inname van Rome rondt het langdurige proces van Italiaanse eenwording af. Het betekende na 1116 jaar het einde van de Kerkelijke Staat onder paus Pius IX en het begin van een verenigd Italië onder koning Victor Emanuel II van Italië. Dat doet het probleem rijzen van de diplomatieke vertegenwoordiging van België bij het Vaticaan. De liberalen willen die afschaffen, de katholieken willen ze natuurlijk bewaren.

In de Kamer wordt het krediet voor de Belgische legatie bij het Vaticaan toch goedgekeurd met 65 tegen 32 stemmen. Opvallend is dat de geboren Fransman en oud-premier van België Charles Latour Rogier met de katholieken had gestemd, maar wel met de bijhorende verklaring dat zijn stemgedrag geen kritiek inhield op de Italiaanse eenmaking. Hij dacht natuurlijk heimelijk aan zijn wens van een réunification van België en Frankrijk.

1859   Geboorte in Nevele (Oost-Vlaanderen) van Cyriel Buysse, Vlaams naturalistisch auteur, neef van Rosalie en Virginie Loveling. Zie Vandaag van 20 september 2022.

Édouard Empain (1852-1929)

1852   Geboorte in Belœil (Henegouwen) van baron Édouard Empain, ingenieur, ondernemer, bankier en mecenas. Hij was de belangrijkste figuur in het tijdperk van de Belgische economische expansie, vlak voor de Eerste Wereldoorlog. Hij begint in 1900 met de bouw van de metro in Parijs. Vanaf 1901 voorziet hij België, Frankrijk, Egypte, Spanje, Rusland en China van elektrische trams. Hij is de stichter van ACEC (Ateliers de Constructions Électriques de Charleroi) en van de Compagnie Minière des Grands Lacs in Congo. In 1905 begint hij in Egypte – waar hij ‘Al-Baroun’ wordt genoemd – met de bouw van de luxestad Heliopolis. Tegen 1914 staat hij aan het hoofd van een immens internationaal zakenimperium.

Nog merkwaardiger is de rol van Empain in de Eerste Wereldoorlog. Vele details hierover vind je in het boek van Jan Huijbrechts, De Hel van Fresnes. Een aanrader.

Meteen na de Duitse invasie meldt de 62-jarige Empain – die nooit in het leger is geweest – zich als oorlogsvrijwilliger. Dankzij een tussenkomst van zijn vriend, premier Charles de Broqueville, wordt hij prompt benoemd tot kolonel bij de genietroepen. Empain wordt belast met de coördinatie van de bewapening en de technische diensten van het Belgische leger. Na de stabilisatie van het IJzerfront staat de inmiddels tot generaal-majoor en vleugeladjudant van de koning bevorderde Empain zowat in zijn eentje in voor de bevoorrading van het leger.

Voor het precieze verhaal hoe dat tot de tragische ‘houthakkers van de Orne’ leidt, moet je het boek lezen. Édouard Empain overlijdt in 1929 te Sint-Pieters-Woluwe op de leeftijd van 76.