22 maart zet N-VA op glad ijs

Eén ding is zeker: Bart De Wever heeft deze week aan Harold Macmillan moeten denken. De Britse conservatief, die premier was tussen 1957 en 1963, kreeg ooit de vraag wat regeringen zoal in zwaar weer kon brengen. Zijn antwoord werd legendarisch: ‘Events, dear boy, events‘. Ook de regering Michel-De Wever kreeg op Donkere Dinsdag 22 maart enkele rampzalige ‘evenementen’ te verwerken. Het is niet duidelijk of de federale regering er ooit van zal herstellen. 

De komende weken zijn cruciaal voor N-VA. Het is de partij van de para’s, van de minister van Veiligheid, van law & order, van de terreurcommissie-Metsu én van onervaren ministers. Deze crisis is voor de partij van De Wever en Jambon existentieel. Begrotingsperikelen of de strapatsen van Kris Peeters zijn één ding, maar N-VA kan niet falen in de strijd tegen islamisme en terreur. Als N-VA deze perceptiestrijd verliest, en de zwartepiet voor 22 maart toegespeeld krijgt, dan zal de partij ook de volgende verkiezingen verliezen. 

Het probleem is dat N-VA de regie niet meer in handen heeft. Het voortbestaan van de federale regering heeft al eerder aan een zijden draadje gehangen. In de moeilijkste dagen van de asielcrisis, heeft de top van N-VA serieus overwogen om de gevoelige kwestie op de spits te drijven. Vlak voor de aanslagen van 22 maart begon men binnen de partij dan weer na te denken over een grote clash met CD&V, ‘omdat het zo niet verder kan’. Het grote verschil met eerdere crises is dat N-VA nu gedwongen wordt om de gebeurtenissen machteloos te ondergaan. 

Zowat alle N-VA’ers beseffen dat ze dezer dagen schuifelen over zeer glad ijs. Niemand weet al zeker hoeveel boter er op welke hoofden ligt. Niemand kan voorspellen hoe de parlementaire onderzoekscommissie uit zal draaien. Niemand heeft de media nog in de hand. Dit is voor iedereen in Vlaanderen compleet onbekend terrein, en daar gebeuren altijd ongelukken. De eerste dagen na 22 maart hebben al uitgewezen dat sommige politici en sommige media bepaald niet vies zijn van zeer harde (en soms persoonlijke) uithalen. Verweer is niet altijd mogelijk.

Zelfs áls Jambon niets te verwijten valt, dan nog is het niet zeker dat de N-VA-vicepremier aan kan blijven. De positie van Jambon is gekoppeld aan de positie van minister van Justitie Koen Geens. Om redenen van politieke én communicatieve aard geldt hier een harde wet: als Geens moet opstappen, kan Jambon niet aanblijven. Velen binnen N-VA maken zich ernstig zorgen, want de positie van Geens is precairder dan die van Jambon. De vrees is groot dat er vroeg of laat een paar lijken uit de kast vallen bij de Staatsveiligheid, die onder Justitie valt. 

Alle opties liggen nog open. Het is bijvoorbeeld niet uitgesloten dat N-VA hier sterker uitkomt, en uitgroeit tot hoop van de natie in bange dagen. Een rol als nationale zondebok is even waarschijnlijk. Maar voor het eerst in een lange tijd heeft N-VA het roer niet meer in handen. Iedereen die de partij een warm hart toedraagt, moet bezorgd zijn. Iedereen die gelooft dat het land deze crisis beter zou kunnen doormaken met de PS terug aan het roer, heeft redenen om terug te hopen op de roemloze ondergang van de partij die ons niet kon beschermen.