EU-federalisme wordt centennationalisme

Laat u niet misleiden door de stelligheid van economen en andere experts; eigenlijk weet niemand wat een brexit met Groot-Brittannië gaat doen. Wordt het de economische zelfmoord die Remain-aanhangers voorspellen? Of wordt het de vrij probleemloze transitie naar een licht gewijzigde rol in de wereldhandel, zoals brexiteers prediken? Nog nooit is een zo groot land op zo een moment uit zo een interstatelijk verband gestapt. De toekomst zal de economische impact van de brexit moeten uitwijzen – als die brexit er al komt. Het is wel duidelijk dat de tegenstanders van een brexit dreigen met economische rampscenario’s – en dat is interessant.

Eigen portemonnee eerst

Nog niet zo lang geleden was ‘centennationalisme’ een scheldwoord. Alleen politieke primaten maakten keuzes aan de hand van een rekenmachine. Het was een bewijs van egoïsme, een stuitend gebrek aan heilige solidariteit, om een profijtig staatkundig model na te streven. Vlaams-nationalisten kennen dit verwijt goed, want zij willen hun welvarende regio onafhankelijk maken van een hulpbehoevend Wallonië. Dit soort centennationalisme was iets voor hebberige ‘boekhouders’ (in linkse kringen een smadelijk en eerloos beroep). De voorstanders van een verenigd België gingen prat op hun hoogstaande, veeleer principiële argumentatie – die ver verheven was boven dat bekrompen eigen-portemonnee-eerst-gedoe. 

Ook op Europees niveau was de economische bril tot voor kort taboe. Toen het EU-lidmaatschap van Griekenland aan een zijden draadje hing, werd je voor kille cijferaar versleten als je op basis van economische argumenten voor een grexit durfde pleiten. De Europese Unie was meer dan notarieel vennootschap, hoorde je toen. De grote principes mochten desnoods flink wat euro’s kosten. Ratingbureaus en beurskoersen speelden in de ogen van Weldenkend Europa een perfide en verstorende rol in de Griekse Tragedie. De druk van de internationale markten zou eigenlijk geheel en al buiten beschouwing moeten blijven. Europese politiek ging immers over mensen en keuzes, niet over cijfers en kosten.

Vroeger

Het brexit-referendum heeft alles veranderd. Twee jaar geleden waren de Schotten nog inhalige opportunisten, die de oliewinsten helemaal zelf wouden opstrijken. Vandaag zijn de Schotten Ware Europeanen, die hun onafhankelijkheid en hun EU-lidmaatschap verdienen. Twee jaar geleden waren de internationale markten nog tirannieke stoorzenders, die de internationale politiek perverteerden. Vandaag zijn de internationale markten volwassen argumenten tegen de brexiteers, die de beoordeling van ratingbureaus en de wisselkoers van het Pond naar het hoofd krijgen. Vroeger was het bekrompen om economisch eigenbelang voorop te plaatsen, vandaag is het bekrompen om het economisch eigenbelang niet voorop te plaatsen. 

De Britten krijgen au fond het verwijt dat ze tegen hun eigen economisch belang hebben gestemd. De hele uitslag van het Brexit-referendum wordt in vraag gesteld op basis van de voorspelling dat Groot-Brittannië zal verarmen na een uitstap uit de Europese Unie. Eigenbaat wordt onomwonden boven zelfbeschikking geplaatst. De enige juiste keuze is de keuze voor maximale economische zekerheid. EU-federalisten waarschuwen: verdere Europese integratie is onafwendbaar om onze welvaart veilig te stellen voor de toekomst. Als de Brusselse eurocraten al harten en geesten proberen te winnen, dan doen ze dat tegenwoordig met langetermijnprojecties en winstvoorspellingen.  

Mercantiel Europa

Op het moment van de waarheid blijkt de Europese Unie vooral een mercantiel project, geschraagd met mercantiele argumenten. De bankencrisis, de Griekse crisis, de vluchtelingencrisis en de brexit hebben de Europese Unie naar een kookpunt gebracht. De Europese lotsverbondenheid en het vredesproject blijkt nu slechts een dun sausje. In essentie is de Europese Unie een economisch pact dat ons rijker moet maken. Principes zoals democratie, transparantie en zelfbeschikkingsrecht worden opgeofferd voor een superstructuur die eenvoudigweg meer geld oplevert. De economische baten rechtvaardigen alle fouten en gebreken van de Europese Unie. Alle bezorgde bezwaren worden bedekt met de mantel der liefde – de liefde voor geld. 

Goede huisvaders en -moeders zoeken naar het meest lucratieve model. De morele veroordeling van het ‘centennationalisme’ was altijd al gemakzuchtige retoriek. Er is niets mis met streven naar een model dat meer welvaart biedt – zelfs niet als je daarvoor een prijs betaalt. EU-federalisten hebben het recht om hun Europese superstaat te bepleiten met basale argumenten, zoals reiscomfort en lagere prijzen. Net zo hebben (Vlaams-)nationalisten het recht om zieltjes te winnen met cijfermatige voordelen en lonkende winsten. Verlos ons alleen van de hypocrisie, die morele superioriteit claimt, maar uiteindelijk ook niets menselijks schuwt.