23 augustus. Historische dag: Vrede van Praag doet Frankrijk hongeren naar annexatie België

2010   Achter het Anne Frank Huis in Amsterdam waait de Anne Frankboom om.

www.bolshoiballet.ru

Aleksandr Godoenov (1949-1995)

1990   De Iraakse leider Saddam Hoessein zorgt voor opschudding door op de staatstelevisie met gijzelaars te pronken. Hij gaat ook met zijn hand door het haar van zijn jongste gegijzelde, het vijfjarige Engelse jongetje Stuart Lockwood, en probeert hem op zijn schoot te trekken.

1979   Tijdens een tournee met het Bolsjoj Ballet vraagt de danser Aleksandr Godoenov (1949-1995) in New York politiek asiel aan. Godoenovs vrouw Ludmilla Vlasova zit op dat moment in het vliegtuig dat zou vertrekken naar Moskou. De vlucht wordt echter geannuleerd, omdat de autoriteiten eerst willen uitzoeken of het Ludmilla’s eigen keuze was om te vertrekken. Na 73 uur wordt vastgesteld dat dit inderdaad zo is. Het vliegtuig mag vertrekken. Godoenov is daarna een jaar lang bezig om zijn vrouw terug te winnen. Zonder succes. De twee scheidden uiteindelijk in 1982.

DBNL

Jos Speybrouck (1891-1956)

1956   Overlijden in Kortrijk van Jos Speybrouck (65), Vlaams kunstschilder en illustrator. Hij studeert in 1911 als laureaat af aan het Sint-Lucasinstituut in Gent met een impressionistisch drieluik, De Verheerlijking van Vlaanderen. In 1914 trouwt hij met Julia D’Haene en ze krijgen dertien kinderen. Vooral na de Eerste Wereldoorlog specialiseert hij zich in werk dat het Vlaams bewustzijn aanmoedigt, onder meer door het ontwerpen van prentkaarten. De eerste hadden Gudrun van Albrecht Rodenbach als onderwerp. Er volgden honderden andere, in art-nouveaustijl. In 1931-1936 verzorgde hij de populaire jaaralmanakken van het Noordstar-Boerhaavefonds, de culturele stichting van deze verzekeringsmaatschappij. Op zijn eigen manier maakte hij het Vlaamse bewustzijn bij een breed publiek toegankelijk en aanvaardbaar.

Speybrouck ontwierp ook kostuums en praalwagens voor het Eucharistisch Congres in Kortrijk (1939), de Vredesstoet in Roeselare (1945), de Guldensporenstoet in Kortrijk (1952) en de Sint-Godelieveprocessie in Gistel (1954). Daarnaast was hij zijn leven lang leraar schilderen en tekenen in Doornik en Kortrijk. Retrospectieven van zijn werk werden gehouden in Leuven, Utrecht, Antwerpen en driemaal in Kortrijk, de laatste in 1991.

Wikimedia Commons/Dolph Kohnstamm

Dick Bruna (1927-2017)

1927   Geboorte in Utrecht van Dick Bruna, tekenaar, vormgever en schrijver van kinderboeken. Geestelijk vader van het konijn Nijntje (1955). Hij vertaalde en illustreerde duizenden boeken van onder anderen The Saint, Maigret, James Bond en werken van William Shakespeare. In 2011 verschijnt zijn laatste Nijntje-boek. In Utrecht staan het Dick Bruna Huis en het Nijntje museum. En aan de Oudegracht, op het Nijntje pleintje, zelfs een standbeeld van Nijntje. Dick Bruna overlijdt in 2017 op zijn 89ste.

1866   De Vrede van Praag tussen Pruisen en Oostenrijk komt tot stand. De Franse keizer Napoleon III reageert daarop met zijn zogenaamde politiek ‘des pourboires’: hij vraagt compensaties voor Frankrijk na de aangroei van de Pruisische macht. In Brussel begint men zich bijzonder ongerust te maken. Niet ten onrechte zal later blijken. Het geheim plan van de Franse ministers Eugène Rouher en Samuel de la Valette dat in augustus 1866 aan de Pruisische kanselier Otto von Bismarck wordt voorgelegd, voorziet voor Frankrijk het recht en de mogelijkheid om België te annexeren. Pas in de eerste dagen van de Frans-Duitse oorlog van 1870-1871 wordt het openbaar gemaakt. Als The Times op 25 juli 1870 het annexatieplan publiceert, wekt dit grote verontwaardiging. Niet alleen in België.

1852   Geboorte in Savile Row, Londen, van de Britse economische historicus en sociaal hervormer Arnold Toynbee (1852-1883). Hij bedacht de term ‘industriële revolutie’ en verrichtte ‘volksontwikkelingswerk’ in Londense arbeiderswijken (‘Toynbee-werk’). Hij had geen goede gezondheid en overleed in 1883 op 30-jarige leeftijd door oververmoeidheid. De ‘tweede’ Arnold Joseph Toynbee (1889-1975), een andere geschiedkundige met wie hij vaak wordt verward, was zijn neef.

Wikimedia Commons/busoni

Monument voor Jules Bara (1835-1900) in Doornik

1835   Geboorte in Doornik (Henegouwen) van Jules Bara, een liberaal Waals politicus die het epitheton ‘de funeste’ verdient. Deze jurist was volksvertegenwoordiger, senator en vele jaren minister van Justitie (1865-1870 en 1878-1884). Bara was, zoals zijn vader, vrijmetselaar. Hij wordt in 1859 ingewijd in de Brusselse loge Les Vrais Amis de l’Union et du Progrès Réunis. Hij klom op in de hoge graden en werd lid van de Belgische Opperraad. Daar niets van. Maar dan: Bara wordt een fel bestrijder van alle taalpolitieke maatregelen die de Vlaamse Beweging voorstelt. Hij aanziet het Frans als de gemeenschappelijke taal van Vlamingen en Walen en een positieve factor voor de eenheid en onafhankelijkheid van België.

De doodstraf doen afschaffen lukt hem niet. Hij ijvert wel voor de afschaffing van het vrij (katholiek) onderwijs, tegen het algemeen kiesrecht en tegen iedere vorm van sociale wetgeving. Aan hem herinneren onder meer het Baraplein in Sint-Gillis en de Barastraat in Anderlecht. In zijn geboorteplaats Doornik wordt in 1902 een enorm monument voor hem opgericht naar een ontwerp van Victor Horta.

1673   Herovering van Nieuw Amsterdam (het latere New York) op de Engelsen door een Nederlandse vloot van 22 schepen onder het bevel van Cornelis Evertsen de Jongste en Jacob Binckes.

1617   In Londen wordt de eerste eenrichtingsstraat ingevoerd.

Na de Bartholomeusnacht komt koningin-moeder Catharina de Medici de lichamen van vermoorde hugenoten bekijken

1572   In de nacht van 23 op 24 augustus 1572 vermoorden katholieke extremisten enkele honderden protestanten. De gebeurtenis is de geschiedenisboeken ingegaan als de Bartholomeusnacht of Parijse Bloedbruiloft. In de zomer van 1572 zijn er veel hugenoten, de Franse aanhangers van de Franse-Zwitserse theoloog en kerkhervormer Johannes Calvijn, aanwezig in Parijs in verband met het huwelijk van de Franse katholieke koningsdochter Margaretha en de protestantse leider Hendrik van Navarra. Dit huwelijk werd gezien als een bezegeling van die vrede tussen de katholieken en de protestantse hugenoten. Die vrede was in 1570 al bereikt.

Het huwelijk wordt op 18 augustus gesloten. Maar enkele dagen daarna slaat de vlam in de pan. Vier dagen na de plechtigheid wordt er op straat een aanslag gepleegd op hugenotenleider Gaspard de Coligny. Die heeft veel macht in Frankrijk en een grote invloed op koning Karel IX. Veel katholieken ergeren er zich aan dat hugenoten zoals De Coligny belangrijke politieke posities innemen. Terwijl de koning zijn verontwaardiging uitspreekt over de aanslag op zijn vertrouweling en de hugenoten om wraak roepen, besluiten de katholieken in actie te komen.

Op aansturing van koningin-moeder Catharina de Medici en de katholieke adel werd er in de nacht van 23 op 24 augustus 1572 een massaal bloedbad aangericht onder de hugenoten in Parijs. Gaspard de Coligny is een van de eerste slachtoffers. In totaal worden er ongeveer 20 000 hugenoten om het leven gebracht.

Een kwarteeuw later, in 1598, vaardigt de bruidegom van weleer, de Franse koning Hendrik IV ofte Hendrik van Navarra, het Edict van Nantes uit waarmee de hugenoten een belangrijke mate van godsdienstvrijheid krijgen. De Franse koning, die vroeger zelf hugenoot was geweest, is op dat moment overigens al overgestapt op het katholicisme.