23 september. Net binnen: Cornelis Lely geboren, vader van het grootste inpolderingsproject aller tijden

1973   Juan Peron komt opnieuw en op democratische manier aan de macht in Argentinië. Hij wint met gemak de verkiezing en wordt even later opnieuw president, met zijn vrouw Isabel als vicepresident.

Julio Iglesias (°1943)

1943   Geboorte in Madrid van Julio Iglesias, voluit Julio José Iglesias de la Cueva, de bestverkopende Spaanse artiest en internationaal waarschijnlijk de meest bekende Spaanstalige zanger.

1942   Luc Delafortrie, die in juli was opgepakt door de Duitsers, komt weer vrij. Men wantrouwde zijn initiatief tot oprichting van het Genootschap Joris van Severen. Zelf houdt hij vol buiten elke politiek te willen blijven en alleen de bestudering en herdenking van Van Severen na te streven. Bezwarend wordt bevonden dat hij zich in september 1941 in het huis van Joris van Severen te Brugge had gevestigd met de bedoeling diens nalatenschap te beheren. Voorwaarde voor de vrijlating is dat hij zich niet meer zou inlaten met het Genootschap.

1932   Hejaz en Nejd worden samen het Koninkrijk van Saoedi-Arabië.

Pol de Mont (1857-1931)

1880   Dankzij de voorspraak van Hendrik Conscience wordt Pol de Mont (1857-1931) als leraar Nederlands aangesteld aan het Koninklijk Atheneum te Doornik. Wisten ze daar wel wie ze in huis haalden? Pol de Mont, dichter, schrijver en folklorist, was samen met Albrecht Rodenbach stichter van de Vlaamse studentenbeweging of Blauwvoeterie, die een enorme impuls had gegeven aan de Vlaamse Beweging. Hij houdt het niet lang vol in Wallonië. Door toedoen van zijn vriend Jan van Beers wordt hij in september 1882 tot leraar Nederlands benoemd aan het Koninklijk Atheneum te Antwerpen, waar hij zijn actieradius als letterkundige en flamingant kon vergroten. In 1886 werd hij tevens lesgever in de ‘Germaanse letteren’ aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten te Antwerpen.

In 1904 wordt hij benoemd tot conservator van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen, dat hij op moderne leest reorganiseert. Een jaar later was hij een van de stichters van het tijdschrift De Vlaamse Gids. In 1919 neemt hij ontslag als conservator nadat hij in de in de franskiljonse pers heftig was aangevallen en beschuldigd van activisme – geheel ten onrechte. Hij wordt hoofdredacteur van de Vlaamsgezinde krant De Schelde. Enkele van zijn medewerkers daar waren Paul van Ostaijen en Alice Nahon. Pol de Mont overlijdt in 1931 op de leeftijd van 74 en ligt begraven op het Schoonselhof in Antwerpen.

De Afsluitdijk. Zicht richting Friesland vanaf het Vlietermonument

1854   Geboorte in Amsterdam van Cornelis Lely, waterbouwkundige, ontwerper van de Zuiderzeewerken, het grootste inpolderingsproject aller tijden.

Hij studeert in Delft voor ingenieur en is van 1886 tot 1891 chef technisch onderzoek bij de Zuiderzeevereniging. In 1888 is hij verantwoordelijk voor een plan om de zoute Zuiderzee af te sluiten en gedeeltelijk in te polderen. Tussen 1891 en 1918 wordt hij driemaal minister van Waterstaat. Hij loodst de plannen voor een afsluitdijk tussen Noord-Holland en Friesland door het kabinet. De uitvoering wordt in 1918 in een wet vastgelegd. Men maakt hem meteen verantwoordelijk voor de bouw. Tegelijk bevordert hij de aanleg van lokale spoor- en tramwegen. Jarenlang zetelt hij voor de liberalen in de Tweede Kamer. Van 1902 tot 1905 is hij gouverneur van Suriname.

Lely ontwerpt en werkt tientallen jaren aan het Zuiderzee-project. Met de aanleg van dit ongeziene werk wordt in 1927 begonnen. Op 28 mei 1932 wordt het laatste sluitgat, de Vlieter, gesloten. Daarmee is de Afsluitdijk tussen Noord-Holland en Friesland gesloten. De dijk sluit de Zuiderzee af van de Waddenzee. De Zuiderzee bestaat vanaf dat moment niet meer: ze is nu het IJsselmeer. In 1933 wordt de Afsluitdijk opengesteld voor autoverkeer. De 32 kilometer lange waterkering is niet alleen een handige verbinding tussen Friesland en Noord-Holland, hij beschermt ook grote delen van Nederland tegen het soms woeste water.

Triomf voor de geniale bedenker en uitvoerder? Helaas alleen in gedachten: drie jaar voor de voltooiing is Cornelis Lely overleden, op 24 januari 1929, 74 jaar oud. Hij wordt op ‘zijn’ dijk geëerd met een standbeeld. Lelystad, de hoofdstad van de provincie Flevoland, wordt naar hem genoemd.

Niet iedereen was echter blij met de lange dijk die het zoute water van de Zuiderzee omvormde tot het zoetwater van het IJsselmeer. Vissers die eeuwenlang geleefd hadden van wat de zee hen opbracht kwamen in de problemen. Vissen als ansjovis en garnaal verdwenen geleidelijk en maakten plaats voor bijvoorbeeld de paling.

1846   De planeet Neptunus wordt voor het eerst waargenomen door de Duitse astronoom Johann Gottfried Galle (1812-1910). Deze Duitser is echter niet de geschiedenisboeken ingegaan als de ontdekker van de planeet. Als ontdekker wordt meestal de Franse astronoom Urbain Le Verrier (1811-1877) genoemd. De waarheid is: Le Verrier berekende de plaats van de planeet in het heelal, maar vond ze niet; Galle steunde op Le Verriers berekeningen en vond ze.

Jan Willemsz. Blaeu (1596-1673)

1596   Geboorte in Amsterdam van Jan Willemsz. Blaeu, cartograaf en uitgever van vermaarde atlassen. Zijn voornaam wordt ook vaak gespeld als Joan. Over de opleiding van Joan Blaeu is niet veel meer bekend dan dat hij in 1620 aan de universiteit van Leiden tot doctor in de rechten promoveerde. In 1623 staat hij ingeschreven aan de Universiteit van Padua. Joan trouwt met Geertruide Vermeulen. Zij krijgen zes kinderen.

Na de dood van vader Willem Jansz. Blaeu in 1638 zetten Joan en zijn broer Cornelis de zaak voort. Als Cornelis in 1642 overlijdt gaat Joan alleen verder. In 1649 publiceert hij het Novum ac Magnum Theatrum Urbium: deel 1, Belgica Libera ac Foederata, met Noord-Nederlandse steden; deel 2, Belgica Regiae, met Zuid-Nederlandse, dat wil zeggen Vlaamse steden. Plattegronden van de belangrijkste steden verrijken de uitgaven.

Datzelfde jaar 1649 verschijnt ook de Nederlandstalige uitgave Toonneel der Steden van de Vereenighde Nederlanden, Met hare Beſchrijvingen (twee delen). In 1651 wordt hij lid van de vroedschap van Amsterdam en later benoemd tot schepen. Joan wordt in 1658 benoemd tot examinator voor de stuurlieden van de VOC.

Op 22 februari 1672 wordt Blaeus werkplaats aan de Gravenstraat in Amsterdam volledig verwoest door brand. Het is zo bar koud die dag dat de ene na de andere brandspuit bevriest. Gravures, boeken, papier, gereedschappen en drukpersen gaan verloren. Gelukkig niet zijn gehele bezit, want Blaeu had nog zijn winkel aan het Rokin en zijn werkplaats aan de Bloemgracht. Jan Willemsz. Blaeu overlijdt in 1673 op de leeftijd van 77 en wordt begraven in de Westerkerk te Amsterdam.

1577   Triomfantelijke intocht van Willem van Oranje te Brussel na tien jaar afwezigheid. Nooit voordien of nadien werd een prins of koning door de Brusselse bevolking zo geestdriftig binnengehaald.