23 september. Net binnen: Gents burgemeester Jozef van Crombrugghe geboren, orangist tot in de kist

2003   In Japan Herfstnachtevening (Shûbun no hi). Naar boeddhistische traditie worden bezoeken gebracht aan de graven van de voorouders.

1916   Eerste nummer van De Belgische Socialist – Le Socialiste belge, uitgegeven in Rotterdam. Het blad verdedigt culturele autonomie als oplossing voor de taalkwestie, hierin duidelijk geïnspireerd door Camille Huysmans.

1916   Eerste nummer van DeKatholieke Vlaamse Student, activistisch studententijdschrift in Antwerpen uitgegeven op initiatief van Floris Couteele.

1914   Na de Duitse inval in België (4 augustus 1914) wordt nu in Brussel het bezettingsbestuur geïnstalleerd, het General-Gouvernement, onder bevel van luitenant-generaal Moritz von Bissing (1844-1917).

Jan Van Rijswijck (1853-1906)

1906   Overlijden in Testelt (Scherpenheuvel) van Jan Van Rijswijck (53), Vlaamsgezind liberaal politicus, advocaat, journalist en burgemeester van Antwerpen van 1892 tot 1906. Van 1900 tot 1906 was hij ook volksvertegenwoordiger. Hij werd ‘onze Jan’ genoemd en was razend populair. Binnen de liberalen was hij voorstander van het algemeen stemrecht, antiklerikaal en overtuigd flamingant. Vanaf 1880 was hij redacteur van het liberale en Vlaamsgezinde dagblad De Kleine Gazet, waarin hij de Vlaamse grieven bekendmaakte, een radicale vernederlandsing in het middelbaar onderwijs bepleitte en voor een rechtvaardigere toepassing van de bestaande taalwetten ijverde.

Vanaf 1876 was Van Rijswijck lid en vanaf 1880 bestuurslid van de Antwerpse Liberale Vlaamse Bond waarvan hij in 1892 voorzitter werd. In 1885 wordt Van Rijswijck ondervoorzitter van de Vlaamse Conferentie der Balie in Antwerpen en in 1891 voorzitter. Hij zette zich in voor de vervlaamsing van de Antwerpse rechtbank. Ook werd hij in mei 1899 bestuurslid van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV).

In 1900, bij het 15- jarige bestaan van de Vlaamse Conferentie, publiceerde Jan Van Rijswijck een artikel ‘Wat is Taal?’. Hierin stelde hij dat de taal niet slechts een instrument was waarin de gedachte werd meegedeeld, maar de gedachte zelf. Maar Van Rijswijck was ook een politicus die de Franstalige tegenstand tegen zijn beleid probeerde te verminderen. Zo heeft hij nooit de Antwerpse administratie eentalig gemaakt en aanvaardde hij dat het Frans de voertaal bleef in het Belgische leger.

Onder zijn bestuur richtte de stad belangrijke gebouwen op zoals het Centraal Station, het Loodswezen en het Tolhuis. In de haven werd begonnen met de bouw van het Kanaaldok, waardoor de haven een enorme uitbreiding kende. Jan Van Rijswijck overleed op 53-jarige leeftijd aan een slepende ziekte.

1906   Geboorte in Merksem (Antwerpen) van Lode Bonten, dienstweigeraar, Oostfrontvrijwilliger en ontsnapper. Hij wordt lid van de Vlaams-Nationale Wacht in Antwerpen en behoort tot de radicale vleugel van het Vlaamse Front. Als hij wordt opgeroepen voor zijn legerdienst schrijft hij aan de minister van Landsverdediging dat hij geen enkel Franstalig bevel zal uitvoeren. Op 29 oktober 1928 weigert Bonten in de kazerne een eentalig Frans etiket op zijn kast te plakken. Bonten is daarmee de eerste dienstweigeraar met Vlaamsgezinde motieven. De legerleiding lost het probleem op door hem op medische gronden voorgoed af te keuren. Bonten ontsnapt een eerste keer.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog meldt hij zich als vrijwilliger voor het Vlaams Legioen aan het Oostfront. Na de oorlog werd hij ter dood veroordeeld, straf die later wordt herleid tot 20 jaar gevangenschap. Maar Bonte ontsnapt uit het gevangenenkamp te Beverlo. Na een jarenlang verblijf in Spanje keert hij terug naar Antwerpen. Hij overlijdt in 1975.

1884   De Amerikaanse uitvinder Herman Hollerith (1860-1929) patenteert zijn mechanische optelmachine.

De planeet Neptunus

1846   De planeet Neptunus wordt voor het eerst waargenomen door de Duitse astronoom Johann Gottfried Galle (1812-1910). Deze Duitser is echter niet de geschiedenisboeken ingegaan als de ontdekker van de planeet. Als ontdekker wordt meestal de Franse astronoom Urbain Le Verrier (1811-1877) genoemd. De waarheid is: Le Verrier berekende de plaats van de planeet in het heelal, maar vond ze niet; Galle steunde op Le Verriers berekeningen en vond ze.

1770   Geboorte in Gent van de beroemde burgemeester Jozef van Crombrugghe. Hij was een bekwaam man, advocaat en voor 1830 volksvertegenwoordiger in het Heel-Nederlandse parlement. Verdacht! Alhoewel democratisch verkozen, wordt hij door het nieuwe, Belgische regime tot aftreden gedwongen. In de nieuwe, rechtstreekse burgemeestersverkiezingen die volgen, boekt hij echter een grote overwinning.

Hij kon dus verder burgemeester van Gent blijven, dacht hij. Maar zijn belgicistische tegenstanders laten deze democratische verkiezing meteen ongeldig verklaren. Nieuwe verkiezingen dan, in december 1830. Weer demonstreren de Gentenaars hun afkeer van de Belgische afscheiding. Van Crombrugghe krijgt zelfs nog een grotere meerderheid achter zich.

Maar in Brussel hebben ze voorlopig genoeg van de democratie. Gent krijgt een Franse generaal als militair gouverneur die Gent bestuurt met de hulp van een aantal collaborateurs. Pas vijf jaar later, in 1836, komen er nieuwe gemeenteraadsverkiezingen. Het ongelooflijke gebeurt: weer winnen de orangisten. Wat nu? Brussel probeert de Gentenaars te verdelen. Ter vervanging van van Crombrugghe benoemen ze een van zijn medestanders in de gemeenteraad tot burgemeester. Neen, zegt de voltallige Gentse gemeenteraad. De man kan niets uitrichten en neemt na een tijdje zelf ontslag. De enige oplossing blijkt de democratische: Jozef van Crombrugghe wordt opnieuw burgemeester, tot zijn dood in 1842 op de leeftijd van 71.

Gent blijft hem tot vandaag gedenken met een Jozef van Crombrugghestraat.

1577   Triomfantelijke intocht van Willem van Oranje te Brussel na tien jaar afwezigheid. Nooit voordien of nadien werd een prins of koning door de Brusselse bevolking zo geestdriftig binnengehaald.

Marathon…

-403   Een taaie legende wil dat 42 kilometer en 195 meter de afstand is die de Griekse soldaat Phidippides in één trek liep na de Slag bij Marathon (490 v.C.) om thuis het nieuws van de overwinning op het Perzische leger te melden. Aldus zou de lange afstands-race, de marathon, zijn ontstaan. De legende vermeldt wel dat deze eerste marathon niet echt goed afliep: na het uitbrengen van de woorden ‘Verheug u, wij hebben gewonnen!’ in het centrum van Athene, valt de koerier dood neer. Geveld, niet door het lopen, maar door een zonnesteek.

Het verhaal zal wel waar zijn, maar de afstand zeker niet. De eerste moderne marathon vindt plaats bij de nieuwe Olympische Spelen van 1896 in Athene. De juiste afstand ligt dan nog niet vast. Maar op de voorlaatste dag van de 3de Olympische Spelen in Londen (1908) wordt de marathon gelopen over een afstand die sindsdien officieel is: de vermaarde 42 kilometer en 195 meter. Die afstand kwam tot stand doordat de start in 1908 op het terrein voor Windsor Castle lag en de finishlijn precies voor de koninklijke tribune in het White City Stadion in West-Londen. Dit om de koninklijke familie te laten genieten van begin en eind.