24 augustus. Net binnen: Vesuvius uitgebarsten

2006   Na een internationale conferentie wordt het hemellichaam Pluto voortaan dwergplaneet genoemd. Kleine mensen vinden dat maar niks.

1991   Het parlement in Kiev roept de onafhankelijkheid van Oekraïne uit met 346 stemmen tegen één. Deze wordt bevestigd door het referendum van 1 december 1991. Leonid Kravtsjoek wordt bij algemeen stemrecht verkozen als staatshoofd. Meer dan 90% van de kiezers stemmen voor de onafhankelijkheid. In de Donbas, de oostelijke provincies Donetsk en Loehansk, zijn de resultaten minder overtuigend, maar niettemin behaalt de onafhankelijkheid van Oekraïne er een solide meerderheid. Ondertussen was de Communistische Partij er verboden en had Kravtsjoek er netjes ontslag uit genomen.

Karel van de Woestijne (1878-1929) door Ramah

1960   De laagste temperatuur ooit, −88°C, wordt gemeten in Vostok, Antarctica.

1930   In Diksmuide wordt de IJzertoren officieel ingewijd. De IJzertoren is oorspronkelijk een herdenkingsmonument voor de Vlaamse gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog, maar hij staat later ook symbool voor het streven naar meer onafhankelijkheid van Vlaanderen. En over alles heen een aanklacht tegen het onrecht dat iedere oorlog is. De IJzertoren wordt in 1946 door ‘onbekenden’ gedynamiteerd en op haast dubbel formaat heropgebouwd in de jaren 1951-1958.

1929   Overlijden in Zwijnaarde van Karel van de Woestijne (51), Vlaams schrijver. Naast zijn literair werk is hij onder meer drieëntwintig jaar lang Brussels correspondent van de Nieuwe Rotterdamse Courant (NRC). Van 1920 tot 1929 doceert hij Nederlandse literatuurgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Gent.

Wikimedia Commons/Jan Zandbergen

Drs. P (1919-2015)

1919   Geboorte in Thun, Zwitserland, van Drs. P, pseudoniem van Heinz Polzer, zanger, liedjesschrijver, pianist, cabaretier en schrijver-dichter. Taalkunstenaar met een heel eigen gevoel voor humor. Zijn de artiestennaam Drs. P is bedacht door Willem Duys en schrijft men met een punt achter ‘Drs.’ maar zonder punt achter ‘P’’. Hij verzorgt in 1973 een televisietaalcursus Spaans voor Teleac. Bekende nummers van hem zijn ondermeer Veerpont, De dodenrit, Knolraap en lof, schorseneren en prei, Oost-Groningen, Het trapportaal, De zusters Karamazov. Hij publiceerde dichtbundels en boeken over reclame en reizen. Hij overlijdt in 2015 op zijn 95ste.

1943   Overlijden in Ashford (Engeland) van Simone Weil (34), Frans-Joodse filosofe en politiek activiste. Simone Weil was een leerlinge van de École normale supérieure, maar stopt met lesgeven om fabrieksarbeider te worden. Tijdens de Spaanse Burgeroorlog vervoegt ze de anarchisten aan het front. Ze bekeert zich tot het katholicisme, maar weigert zich te laten dopen. Haar belangrijkste werk L’enracinement verschijnt postuum. Nederlandse vertaling: Verworteling. Wat we de mens verplicht zijn (2022).

1802   Geboorte in Brussel van Adolf Bartels, journalist en tegenstander van het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden, maar dan wel een van het faire type. Bartels sticht in oktober 1828 de Gentse krant Le Courrier de la Flandre. Hij keert zich tegen de politiek van koning Willem I en verandert de naam van zijn krant in Le Catholique des Pays-Bas. Op 30 april 1830 wordt hij wegens aanzetten tot revolutie voor zeven jaar uit het koninkrijk verbannen, maar kan na de Belgische afscheiding terugkeren. Hij zet zijn blad voort onder de titel Journal des Flandres. Ook in het Namense blad L’Éclaireur en in Le Progressiste, Le Patriote Belge en Le Débat Social verdedigt hij zijn republikeinse en democratische opvattingen.

Hij komt in conflict met Karl Marx, spreekt van ‘un enseignement immonde et barbare’ (‘een walgelijke en barbaarse lering’). Marx noemt hem in de Deutsche-Brüsseler-Zeitung minachtend een schoolmeester, ‘meer theocraat dan democraat’. Hij botst ook met de kerkelijke hiërarchie en, hoewel hij niet van zijn geloof afstapt, weigert hij preventief een katholieke begrafenis. Adolf Bartels overlijdt in 1862 op de leeftijd van 59.

Laurens Verrelst | Doorbraak.be

Statieportret van Willem I

1772   Geboorte in Den Haag van Willem I van Oranje-Nassau, afstammeling van Willem van Oranje en eerste koning der Nederlanden uit het huis Oranje-Nassau. Hij is de zoon van stadhouder Willem V. Hij studeert rechten, geschiedenis, handelswetenschappen en politieke wetenschappen in de oude universiteitsstad Leiden. Zijn scriptie gaat over de volgens hem beste regeringsvorm voor de gewezen Oostenrijkse Nederlanden. ‘Daaruit blijkt dat hij van jongs af aan interesse had voor onze contreien’ (prof. Alexander Evrard).

In 1791 trouwt de toen 19-jarige Willem met de twee jaar jongere Frederica Louisa Wilhelmina (1774-1837). Hun eerste zoon is de latere koning Willem II. Als generaal vecht Willem I op meerdere plaatsen tegen de Franse bezetters en na 1804 ook tegen de Franse keizer Napoleon. Een tijd lang strijdt hij in Pruisische dienst, daarna in het Oostenrijkse leger. Daarbij wordt tweemaal zijn paard dodelijk getroffen en ook hijzelf raakt gewond.

In het door de Fransen bezette en in 1810 zelfs geannexeerde Noord-Nederland organiseert Gijsbrecht van Hogendorp in 1813 een omwenteling, waarna Willem I in Scheveningen ontscheept en soeverein vorst van Nederland wordt. Pas nadat Napoleon op 18 juni 1815 in Waterloo definitief verslagen is, wordt Willem I tijdens het Congres van Wenen door de Europese mogendheden erkend als koning van de Verenigde Nederlanden. ‘Al spreekt men beter van de Herenigde Nederlanden, aangezien ze in de Spaanse tijd (1556-1715) uit elkaar gerukt waren’ (Evrard). Op 21 september 1815 wordt Willem I in Brussel ingehuldigd als koning.

De regering resideert om het jaar in Den Haag en in Brussel. De wetten worden in het Frans en in het Nederlands afgekondigd. De uitvoerende bestuurstaal volgde de taalgrens, wat in het Zuiden bij de verfranste burgerij nogal wat weerstand oproept. Aan het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden komt een einde door de Belgische afscheiding van 1830, in Parijs bedacht en met Franse hulp gerealiseerd. De erkenning door Willem I van deze afscheiding sleept aan tot 1839. Op 7 oktober 1840 doet hij troonsafstand ten voordele van zijn zoon, Willem II. Daarna vestigt Willem I zich in Berlijn en hertrouwt met Henriette d’Oultremont de Wégimont (1792-1864), een Limburgse hofdame van zijn eerste echtgenote die in 1837 overleden was.

Willem I overlijdt te Berlijn in december 1843 op de leeftijd van 71. Zijn stoffelijk overschot wordt op 2 januari 1844 bijgezet in de Koninklijke Grafkelder in de Nieuwe Kerk in Delft.

79   Ten zuidoosten van Napels (Italië) komt de vulkaan de Vesuvius tot uitbarsting. De vulkaaneruptie heeft tot gevolg dat de steden van Pompeï en Herculaneum worden vernietigd. In totaal heeft de uitbarsting van de Vesuvius twee volle dagen geduurd. Omstreeks een uur na de middag barst de vulkaan uit. Al in de ochtend was de berg gaan roken. Bij de uitbarsting komt er in eerste instantie veel as vrij dat de omgeving bedekt. In de nacht die er op volgt, komt de lavastroom van de vulkaan vrij. Doordat de steden Pompeï en Herculaneum bij de uitbraak van de Vesuvius werden bedolven onder de lava en de as, bleven de steden goed geconserveerd. Pas in de 18de eeuw werden ze herontdekt.