24 juli. Historische dag: talentellingen afgeschaft

2017   Overlijden in Liedekerke (Vlaams-Brabant) van Mark Grammens (89), Vlaams journalist. Zie Vandaag van 24 juli 2022.

2007   De nieuwe chantagepolitiek: vijf Bulgaarse verpleegsters en een Palestijnse arts, die in Libië ter dood veroordeeld waren, omdat ze Libische kinderen opzettelijk met HIV zouden hebben besmet, worden vrijgelaten. Libië stemt pas in nadat de EU volledige normalisering van de wederzijdse betrekkingen heeft toegezegd.

1974   Het hoogste rechtsorgaan in de VS, het US Supreme Court, gelast president Richard Nixon om de geluidsbanden over de Watergate-affaire af te staan.

Jozef Cardijn (1882-1967)

1967   Overlijden in Leuven van Jozef Cardijn (84), Vlaams priester, later kardinaal. Hij was de oprichter en bezieler van de jeugdbeweging Katholieke Arbeiders Jeugd, naar de afkorting KAJ ‘de Kajotters’. Een wereldwijd succes.

1961   Het systeem van de talentellingen wordt officieel afgeschaft. De laatste die had moeten doorgaan, in 1960, werd door premier Eyskens opgeschort. Sinds de wet van 28 juni 1932 inzake het taalgebruik in bestuurszaken kon het taalregime van een gemeente worden gewijzigd door de uitslag van de tienjaarlijkse talentelling.

De talentelling van 1947, in een periode dat de Vlaamse Beweging op haar zwakst stond, werd door de Franstaligen aangegrepen voor een offensief tot uitbreiding van hun territorium. Dat Vlaanderen opnieuw een aantal gemeenten zou moeten afstaan ten gevolge van het voortschrijdende verfransingsproces rondom de taalgrens en de hoofdstad was duidelijk. Deze vaststelling kwam des te harder aan omdat de telling eens temeer niet ‘op een objectieve wijze’ verlopen was, zoals men dat beleefd uitdrukte. Zeg maar: ze werd op vele plaatsen gemanipuleerd en vervalst.

Zo kreeg het verfranste Brussel greep op steeds meer en verder afgelegen randgemeenten in het omringende Vlaams-Brabant. De talentelling van 1947 ‘bewees’ dat het aantal Franstaligen in gemeenten als Evere, Ganshoren en Sint-Agatha-Berchem de wettelijke normen bereikte om bij het tweetalige hoofdstedelijke gebied te worden geannexeerd. In de periode 1950-1965 dijde de hoofdstad steeds verder uit en werd een tiental gemeenten geconfronteerd met een speculatiebeweging van grondbezitters. De meeste Franstalige Brusselaars die naar deze nieuwgebouwde woongelegenheden uitweken, wilden zich niet aanpassen aan de Vlaamse omgeving waarin ze zich kwamen vestigen. Ze verwierpen het territorialiteitsbeginsel en eisten taalrechten op inzake onderwijs, cultuur en administratie. Hun uiteindelijke doel was de opname van deze gemeenten in de door Franstaligen beheerste Brusselse regio. Met behulp van volksreferenda wilden ze het taalstatuut van deze Vlaamse gemeenten wijzigen.

Het waren de culturele verenigingen die de leiding van het verzet op zich namen: het liberale Willemsfonds, het katholieke Davidsfonds en het socialistische Vermeylenfonds. Het kwam tot een nauwe samenwerking die zich voornamelijk uitte in een gezamenlijke actie tegen de talentelling. Daaruit trekt Eyskens zijn conclusies.

De Benelux-vlag

1953   De Benelux, begonnen als een tolunie (1947), daarna een douane-unie (1949), zet een volgende stap: de drie landen ondertekenen een protocol waarin in principe wordt besloten tot coördinatie van de economische en sociale politiek. Daarna volgt in 1958 het Benelux-Unieverdrag.

1923   Na acht maanden onderhandelen wordt in Zwitserland de Vrede van Lausanne getekend door Griekenland, Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië, Japan, Roemenië en het jonge Koninkrijk van Serviërs, Kroaten en Slovenen (weldra Joegoslavië). Ze ondertekenen samen met het kemalistische Turkije het nieuwe Verdrag van Lausanne, dat het nog maar pas afgesloten Verdrag van Sèvres (1920) tenietdoet. Intussen was in Turkije de nieuwe leider Mustafa Kemal (Atatürk) aan de macht gekomen en die triomfeert hier over bijna de hele lijn. Over een onafhankelijk Koerdistan wordt niet eens meer gesproken. De grenzen van Turkije worden definitief vastgelegd, buitenlandse invloedssferen en bezettingszones afgeschaft en de Turkse soevereiniteit volkenrechtelijk gegarandeerd. Verder versnijden de mogendheden landkaarten, staten, volkeren, taalgebieden, economische ruimten, in een laatste kolonialistische roes.

De Koerden, die van de onderhandelingen uitgesloten waren, komen in het nieuwe verdrag gewoon niet meer voor. In Sèvres hadden ze nog een aantal garanties gekregen voor een mogelijke hereniging in een eengemaakt Koerdistan. Enkele minderheden krijgen garanties voor hun godsdienst, taal en cultuur, maar dat betreft uitsluitend de Grieken, de Joden en de Armeniërs. De Koerden kunnen daar niet van genieten, want ze worden beschouwd als Turken, zij het dan ‘Bergturken”, zoals de denigrerende officiële benaming luidt. Van de autonomie die hun in het Verdrag van Sèvres was beloofd, is er geen woord overgebleven. Frankrijk en Engeland hebben hier dé kans laten liggen om de Koerden een land te geven.

De bedrogen Koerden delen nu volop het gevoel van de Europeanen, na de Eerste Wereldoorlog, zo goed verwoord door Stefan Zweig. Hij hekelt ‘de politici die hun oude, noodlottige tactiek van geheime verdragen en onderhandelingen achter gesloten deuren triomfantelijk wisten te beschermen tegen Wilsons wijze en humane uitdaging. Voor zover hij zijn ogen open had, zag de wereld dat hij bedrogen was. Bedrogen waren de moeders die hun kinderen hadden opgeofferd, bedrogen de soldaten die als bedelaars terugkwamen, bedrogen al die mensen die vaderlandslievende oorlogsleningen hadden getekend, bedrogen was iedereen die een belofte van de staat had geloofd, bedrogen waren wij allemaal die gedroomd hadden van een nieuwe en beter geordende wereld en nu zagen dat het oude spel, waarbij ons bestaan, ons geluk, onze tijd, ons bezit de inzet vormden, weer werd opgenomen door dezelfde of nieuwe gokkers’.

Matthew Webb (1848-1883)

1883   De Engelse zwemmer Matthew Webb (35) verdrinkt in de Niagara-watervallen bij een poging om die al zwemmend over te steken. Hij had in 1875 als eerste persoon succesvol het Kanaal overgezwommen, van Dover naar Calais in iets minder dan 22 uur.

1831   De eerste Belgische regering komt tot stand. Koning Leopold I benoemt de katholieke West-Vlaming Felix de Mûelenaere (1792-1863) tot minister van Buitenlandse Zaken plus nog vier andere ministers. Een premier is er niet bij, wat de koning meer gewicht geeft. In de praktijk leidt De Mûelenaere het kabinet. Hij was ten tijde van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden lid van de Tweede Kamer en vanaf 1824 procureur des Konings in Brugge. Hij liet zich kennen als een aartsopportunist, zowel in Nederlandse als Belgische tijden, maar zijn regering houdt het niet langer dan een jaar uit.

1015   De Oekraïense vorst Svjatopolk I de Verdoemde laat zijn neven Boris en Gleb vermoorden. Hij is niet aan zijn proefstuk. Voordien had hij al verscheidene van zijn broers gedood om zich meester te maken van de troon van Kiev-Rus. Vandaar zijn niet erg vleiende bijnaam. Heel snel ontstaat er een cultus rond de twee prinsen Boris en Gleb, die de dood hadden aanvaard zonder zich te verzetten. Ze worden heilig verklaard en worden vermaard als ‘de eerste heilige Russen’. Zo vaag was toen de grens tussen Oekraïne en Rusland. In beide landen zijn tientallen kerken naar hen genoemd.