25 mei. Net binnen: breuk tussen koning en regering over lot van België

Joelia Timosjenko (°1960)

2014   Presidentsverkiezingen in Oekraïne. Het gaat tussen de meer Russischgezinde Petro Porosjenko en de meer Oekraïensgezinde ex-premier Joelia Timosjenko. Die is terug vrij na een politiek betwiste veroordeling tot zeven jaar gevangenis wegens machtsmisbruik. Door gezondheidsproblemen zit ze in een rolstoel. In aanwezigheid van een massa bewonderaars eert ze op Maidan de ‘helden van Oekraïne’, die de afzetting van de vorige president Janoekovitsj en zijn kliek hebben mogelijk gemaakt. De uitnodiging om opnieuw premier te worden, had ze afgewezen en ze was naar Duitsland gereisd om er zich te laten verzorgen. Dan kondigt ze aan dat ze zich kandidaat stelt voor de presidentsverkiezing van 25 mei. Al na de eerste ronde wordt ze verslagen door Petro Porosjenko, die 54,7% van de stemmen haalt, Joelia Timosjenko daarentegen wordt vernederd met minder dan 13%.

2007   Google introduceert Street View. Er zijn op dat moment nog maar enkele steden in de VS te bekijken.

Provo in Amsterdam

1965   Roel van Duijn en anderen brengen in Amsterdam een pamflet uit, dat geldt als het begin van de Provobeweging. Het pamflet PROVO 1 wordt meteen als ‘opruiend pamflet’ in beslag genomen. Het pamflet draagt de titel ‘Goed dat er politie is?’ en toont een knuppelende agent. Het is een parodie op wervingsadvertenties voor de politie. Die bestelt het eerste pamflet van PROVO, maar te laat: ‘Het spijt ons zeer dat wij u PROVO nr. 1 niet kunnen toezenden; u had daar in de eerste plaats recht op. Juist op de dag dat we PROVO aan het verzenden waren, drong de recherche bij ons binnen en nam alle aanwezige exemplaren in beslag’.

1951   Vraagtekens op het ministerie van Buitenlandse Zaken in Londen: de hoge ambtenaren Guy Burgess (1911-1963) en Donald Maclean (1913-1983) zijn spoorloos verdwenen. Later stelt men vast dat ze jarenlang voor de Sovjetunie hebben gespioneerd.

1940   Tijdens de Achttiendaagse Veldtocht, de terugtrekkingsoperatie van de Belgische troepen vanaf de inval door het Duitse leger, komt het op het slot van Wijnendale (West-Vlaanderen) tot een dramatische breuk tussen koning Leopold III en zijn ministers. Ze weten allemaal dat de strijd op zijn einde loopt, maar zijn het gloeiend oneens over wat er daarna moet gebeuren. De ministers vinden dat ze met de koning naar Frankrijk moeten vluchten om daar met de resterende Belgische troepen de strijd verder te zetten aan de zijde van Frankrijk en de andere geallieerden.

Ze denken dat de kansen op een stabilisering van het front in Frankrijk reëel zijn. Hen staat een herhaling van het ‘IJzerscenario’ voor de geest. Ze vinden dat er moet worden verder gevochten zolang Frankrijk dat ook doet. Ze kunnen zich niet inbeelden dat Frankrijk vier weken later (22 juni 1940) al zal capituleren.

Leopold III ziet dat volledig anders, met meer militaire kennis. Hij verwacht exact wat ook gebeurt: de snelle nederlaag van zowel België als Frankrijk, gevolgd door een vredesakkoord, waarbij ook Groot-Brittannië zich zal aansluiten. De koning blijft in het land en capituleert op 28 mei met het omsingelde Belgische leger. De ministers vluchten naar Frankrijk en beleven daar hun kater.

Jesse Owens (1913-1980)

1935   De zwarte Amerikaan Jesse Owens (1913-1980) loopt en springt vier wereldrecords binnen één uur bij wedstrijden in Ann Arbor (Michigan).

1907   In Finland komt het eerste parlement ter wereld bijeen waarin zowel mannen als vrouwen zitting hebben. Tenzij men de IJslandse Althing erbij rekent. Daar was het sinds de vroege middeleeuwen gebruikelijk dat vrouwen hun man konden vervangen als die bijvoorbeeld op reis was. Weduwen namen sowieso altijd de plaats van hun echtgenoot in.

1894   Geboorte in Antwerpen van Dirk Vansina, een Vlaams katholiek voorman die een rol speelde in de culturele vleugel van de Vlaamse Beweging tijdens het Interbellum. Hij meldt zich in 1914 als oorlogsvrijwilliger aan het IJzerfront. Het frontleven grijpt Vansina diep aan en hij wordt actief in de geheime Frontbeweging. Uit zijn mystieke aanleg groeide een verheven opvatting over een humanitaire, met het volk verbonden christelijke kunst. Met behulp van Jozef Muls groepeert hij Vlaamse letterkundigen achter het front rond het tijdschrift Nieuw Vlaanderen.

Dadelijk na de oorlog bracht Vansina, in opdracht van Maria Belpaire en in samenwerking met Jules Persyn Dietsche Warande en Belfort weer op dreef. Hij trachtte er een internationale richting aan te geven, maar slaagde er niet in de scherp tegengestelde strekkingen te verzoenen. Hij bepleitte tevergeefs de deelname van Lodewijk Dosfel en Cyriel Verschaeve, zijn geestelijke mentor sinds december 1917, aan de redactie van dit tijdschrift. Vansina publiceerde wel veel in de Dietsche Warande en Belfort, en zijn naam werd verscheidene jaren vermeld als redactielid, maar een geleidelijke vervreemding ontstond.

Vansina was medestichter en lid van de raad van bestuur van Het Vlaamse Volkstoneel. Samen met Wies Moens nam hij in 1925 ontslag, omdat hij het niet langer eens was met de artistieke lijn. Hij richtte toen zijn hoofdaandacht op de katholieke kunstenaarsbeweging De Pelgrim. Persoonlijk beheerde en redigeerde hij het bijzonder mooi en royaal uitgegeven driemaandelijks tijdschrift met dezelfde naam. Hij krijgt daarbij de volle steun van Verschaeve die bijna in elk nummer (1929-1931) een essay publiceert. Interne moeilijkheden, onder meer groeiende meningsverschillen met Gerard Walschap, doen dit initiatief tenietgaan. Met Anton van de Velde en Ernest van der Hallen begint hij in 1935 het tijdschrift Volk, ‘maandschrift voor Dietse kunst en cultuur’.

Aan Verschaeve wijdde Vansina een aantal essays (1922, 1935 en 1944) die ten slotte uitmondden in de grote biografie, Verschaeve getuigt (1955), ‘een werk waarin de bewondering geen plaats laat voor een objectief beeld’ (Romain Vanlandschoot). Andere biografieën van zijn hand zij gewijd aan Dostojewski (1927, in 1961-1963 herschreven), Hölderlin (1941) en Pascal (1944-1948). In 1960 publiceerde hij zijn laatste Verschaeve-studie: Verschaeve als beeldhouwer. Tijdens de oorlog weigert Vansina in nationaalsocialistische cultuurorganisaties actief te worden. Hij blijft wel bevriend met Cyriel Verschaeve, aan wiens sterfbed hij stond in Sollbad Hall (Tirol) in 1949.

Dirk Vansina overlijdt in 1967 op de leeftijd van 72.

1870   De Belgische krantL’Internationalgaat in liquidatie. Geen ‘rode’ krant, maar een katholieke.

Ralph Waldo Emerson (1803-1882)

1803   Geboorte in Boston (Massachusetts) van de wijsgeer, essayist en dichter Ralph Waldo Emerson. In de VS is hij een van meest invloedrijke denkers van zijn tijd en voorvechter van het Amerikaanse individualisme. Oorspronkelijk is hij predikant van de Unitarische Kerk, maar hij treedt uit deze geloofsgemeenschap. Bekende werken van hem zijn onder meer The conduct of life, May-day, Representative men, Society and solitude, New England reformers. Hij overlijdt in 1882 op de leeftijd van 78 aan de gevolgen van longontsteking.

1085   Koning Alfons VI van León en Castilië herovert Toledo op de Moren. En op de islam.