26 mei. Historische dag: calvinistische revolutie in Amsterdam

Tosca Hoogduin (1934-2002)

Elk jaar   In Polen Moederdag, in Duitsland Vaderdag. Wordt moeilijk in gemengde huwelijken.

2002   Overlijden in Gorinchem (Zuid-Holland) van Tosca Hoogduin (58), Nederlands radiopresentatrice gedurende 35 jaar. Bekend om haar ‘zwoeldonkere stem’. Presenteerde voor de AVRO-radio onder meer Easy Listening, Mezzo, Showtime, Rondom twaalf. Draaide ’s avonds ‘muziek voor wie wil gaan slapen, maar nog niet kan, en voor wie kan gaan slapen, maar nog niet wil’. In 1994 stopte ze met presenteren. Ze overleed aan kanker en is begraven in Yerseke (Zeeland).

1994   De Internationale Walvisvaartcommissie roept de wateren rond Antarctica uit tot internationaal walvisreservaat. Op 90 procent van de walvissen die zwemmen in het zuidpoolgebied mag niet meer worden gejaagd.

Martin Heidegger (1889-1976)

1976   Overlijden in Freiburg im Breisgau (Baden-Württemberg) van een van de belangrijkste filosofen van de twintigste eeuw: Martin Heidegger. Hij heeft zich voornamelijk beziggehouden met ‘het zijn’ en ‘de tijd’ en zijn hoofdwerk heet dan ook Sein und Zeit (1927). Heidegger zocht steeds de moeilijke ‘middenweg’: hij juicht in 1933 de ‘heropstanding van Duitsland’ onder Adolf Hitler toe en houdt er een intieme relatie op na met zijn Joodse studente Hannah Arendt, de latere filosofe; hij breekt in 1919 met het katholicisme, maar laat het uitdrukkelijke verzoek na op katholieke wijze te worden begraven.

Belangrijker is allicht zijn scepticisme tegenover de onbeperkte technische vooruitgang: tegenover het technische denken, waarin activiteit en controle centraal staan, stelt Heidegger het bezinnende denken dat vooral gericht is op authenticiteit en beleving. In zijn laatste interview waarschuwt Heidegger opnieuw tegen de mateloze wil tot macht die de mens in dit ‘technisch tijdperk’ opnieuw wegvoert van het échte, waarlijke denken, en nu misschien voorgoed.

1972   Richard Nixon voor de VS en Leonid Brezjnev voor de Sovjet-Unie ondertekenen in Moskou het eerste SALT-verdrag. Dit verdrag verbiedt bovengrondse kernproeven en stelt een limiet aan het aantal strategische lange afstandsraketten. SALT staat voor Strategic Arms Limitation Treaty. In 1979 volgt SALT II, in de jaren negentig volgen START I en II.

1963   Dertig Afrikaanse staten richten in Addis Ababa (Ethiopië) de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid op. In 2002 overgegaan in de Afrikaanse Unie.

1938   Adolf Hitler legt in Fallersleben de eerste steen voor de fabriek van de ‘Kraft durch Freude’-wagen, het huidige Volkswagen.

Horst Tappert (1923-2008)

1923   Geboorte in Elberfeld (Noordrijn-Westfalen) van de Duitse acteur Horst Tappert. Hij speelde van 1975 tot 1998 inspecteur Derrick in 281 afleveringen van deze krimi. Tijdens de Tweede Wereldoorlog diende hij eerst in de Wehrmacht, maar later in de Waffen-SS, net als Herbert Reinecker, de latere schrijver van Derrick. Dat wordt pas bekend na zijn dood in 2008.

1921   Geboorte in Rumst van Staf Verrept, links Vlaams-nationalist en Heel-Nederlander. Hij was afkomstig uit een socialistische arbeidersfamilie en werkte in zijn jeugd als metaalarbeider en meubelmaker. Verrept wordt jeugdleider bij het Algemeen Vlaams Nationaal Jeugdverbond (AVNJ). Tijdens de Tweede Wereldoorlog is hij lid van de Vlaamse Wacht en van Nederland Eén!, een geheime verzetsorganisatie binnen de collaboratie. Samen met Jan Olsen en Walter Bouchery is Verrept een van de AVNJ-kaderleden die al vrij snel protesteren tegen het opgaan van het AVNJ in de Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen (NSJV). Tijdens de repressieperiode duikt hij twee jaar onder en wordt uiteindelijk tot 17 maanden gevangenisstraf veroordeeld wegens collaboratie.

Na zijn vrijlating wordt Verrept lid van de nationale leiding van het Algemeen Diets Jeugdverbond (ADJV). Eens de jeugdbewegingsleeftijd voorbij vinden we Staf Verrept terug in het bestuur van het Jeugdkomitee voor Federalisme, het Vlaams Jeugdkomitee voor de wereldtentoonstelling (1958), de Vlaamse Volksbeweging (VVB), het Vlaams Aktiekomitee voor Brussel en Taalgrens en het IJzerbedevaartcomité.

Tussen 1959 en 1964 is Staf Verrept de rusteloze medeorganisator van allerlei Vlaamse manifestaties: de amnestiebetoging van 1959, de anti-talentellingen actie in 1959-1960, de twee Vlaamse Marsen op Brussel (1961 en 1962) en de ‘derde’ Mars op Antwerpen (1963). Samen met Roosen was hij de voortrekker een sociaal-flamingantische strekking. Zo wordt hij voorzitter van de beheerraad van De Nieuwe (Mark Grammens). Verrept wilde ook op partijpolitiek vlak doorbreken met de Vlaamse Democraten. Na de tegenvallende electorale resultaten in 1965 valt de groep uiteen. Ziekte doet hem daarna van elke partijpolitieke bezigheid afzien. Hij schrijft nog wel jeugdliteratuur, vaak onder het pseudoniem van I. Stalis. Hij overlijdt in 1985.

1805   In de kathedraal van Milaan wordt Napoleon Bonaparte tot koning van Italië gekroond.

Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723)

1676   De bioloog Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723) ziet voor het eerst ‘animalculen’ (kleine diertjes) door zijn microscoop.

1663   Brief van de Franse koning Lodewijk XIV aan de magistraten van Duinkerke: ‘Nous vous faisons cette lettre pour vous dire que Nôtre intention est que dorénavant toutes les ordonnances, sentences et jugements qui seront par vous rendus, ensemble tous les actes et procédures qui seront faites en conséquence soyent préférées et couchées en langue françoise’. Kort gezegd: vanaf nu communiceert de overheid met u nog uitsluitend in het Frans.

1603   Zeeslag voor Sluis. De Spaanse vloot, geleid door Spinola, wordt verslagen door de Geuzen, aangevoerd door Joost de Moor.

1578   De zogenaamde Alteratie van Amsterdam was een politieke en religieuze omwenteling waarbij Oranjegezinde calvinisten de macht overnamen van Spaansgezinde katholieken. De katholieke stadsregering werd afgezet en geweldloos vervangen door een nieuwe raad, bestaande uit dertig calvinisten en tien katholieken. Al bij al een gematigde ingreep.

In het conflict tussen de vrijheidsstrijders en de Spaanse koning Filips II kiezen de Staten van Holland in 1572 de kant van opstandelingenleider Willem van Oranje. De stad Amsterdam blijft echter Spaansgezind. Blokkades door de Geuzen maken het voor Amsterdam steeds moeilijker om handel te drijven. Begin 1578 sluit Amsterdam zich alsnog aan bij de prins van Oranje, zoals de andere steden van Holland en Zeeland eerder hadden gedaan. Een akkoord – de ‘Satisfactie van Amsterdam’ – wordt ondertekend, maar het stadsbestuur blijft in werkelijkheid grotendeels Spaansgezind.

De Geuzen worden het beu en op 26 mei 1578 zetten ze de Dam in Amsterdam af. Vervolgens worden meer dan twintig leden van het Amsterdamse stadsbestuur via schuiten aan het Damrak de stad uitgezet. Daarmee is de stad gewonnen voor de opstandelingen van Oranje. En de machtsgreep heeft zich zonder bloedvergieten voltrokken. Door de Alteratie van Amsterdam wordt de machtsbasis van Willem van Oranje flink vergroot.

Voor de stad Amsterdam breekt een gouden tijd aan. Een groot aantal kooplieden verkast vanuit het woelige Vlaanderen en Brabant naar Amsterdam, waar de handel en nijverheid opbloeit als nooit tevoren. De Alteratie wordt daarom vaak beschouwd als het startpunt van de Gouden Eeuw, waarin uitgeweken Vlamingen en Brabanders flink hun deel hebben.