27 augustus. Historische dag: de eerste IJzerwake in Steenstrate

1999   Overlijden in Jette (Brussel) van Edgard Delvo (94), Vlaams socialistisch syndicalist én Vlaams-nationaal politicus. Zie Vandaag van 27 augustus 2022.

1995   Eerste IJzerwake met als leuze ‘Trouw aan het IJzertestament’. Deze IJzerwake werd toen alleen door het Vlaams Nationaal Jeugdverbond (VNJ) georganiseerd. Ze is ontstaan als Vlaams-nationale reactie op de toenemende verwatering van IJzerbedevaart in Diksmuide. De IJzerwake groeit uit tot een jaarlijkse Vlaams-nationale manifestatie eind augustus aan het monument voor de gebroeders Van Raemdonck te Steenstrate.

1916   Oprichting van het Verbond van Groeningerwachten met als secretaris Oskar de Smedt en afdelingen te Antwerpen, Berchem, Borgerhout, Brussel, Ekeren, Halle, Hasselt, Hoboken, Lier, Merksem, Tienen, Turnhout en Wetteren. Weldra komen er nog afdelingen in Mechelen, Kortrijk, Gent en Brugge bij.

Oorspronkelijk was de Groeningerwacht een Vlaams-nationale jongemannenvereniging, opgericht op 11 juli 1909 te Antwerpen, onder voorzitterschap van George Roose. Ze werd genoemd naar Groeninge, de plaats bij Kortrijk waar in 1302 de Guldensporenslag plaatsvond. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt de Groeningerwacht een activistische  militanten- en propaganda-organisatie. Lodewijk Dosfel heeft in zijn geschriften de activistische Groeningerwacht verdedigd mede om hun propaganda voor de

Terechtstelling van Jopie Fourie

vernederlandsing van de Gentse hogeschool in de jaren 1916-1918.

Na de oorlog is het met de Groeningerwachten gedaan. Een poging in januari 1919 te Gent om de wachten weer op te richten, wordt een maand later afgestraft door inhechtenisneming van de leden.

1910   Overlijden boven Schaarsbergen (Gelderland) van de luchtvaartpionier Clément van Maasdijk, pas 25 jaar oud. Hij stort neer onder de ogen van zijn verloofde Jeanne Ladenius en is de eerste Nederlander die omkomt bij een vliegtuigongeluk.

1879   Geboorte in Pretoria (Transvaal) van Jopie Fourie. Als overtuigd Zuid-Afrikaans nationalist komt kapitein Josef (Jopie) Fourie in opstand tegen de Engelsen, maar wordt door hen gevangengenomen en ter dood veroordeeld. In de gevangenis van Pretoria stellen de Engelsen hem terecht. Zijn laatste woorden: ‘Jullie moeten niet in mijn gezicht schieten. Ik heb een groot Afrikaander hart, daar is plaats genoeg voor een kogel’. De Nederlandse dichter Albert Verwey schreef een ontroerend afscheidsgedicht voor Fourie: Toch is ’t een moord.

1866   De gemeenteraad van Antwerpen, waarin de Meetingpartij een meerderheid heeft, roept het Nederlands uit tot officiële taal van de stad Antwerpen voor bestuur en administratie.

Pierre Lebrun-Tondu (1754-1793)

1754   Geboorte in Noyon (Picardië) van Pierre Lebrun, Luiks-Frans journalist, collaborateur en politicus. Zijn ware naam was Pierre Tondu (geschoren). Hij schaamde zich daarvoor en nam de naam van zijn moeder ‘Lebrun’ aan. Vanuit het prinsdom Luik redigeert Lebrun het Journal Général de l’Europe (1785), een ‘verlicht’ blad met internationaal bereik. Het was toen de meest progressistische krant van heel Europa die door dik en dun de Franse Revolutie verdedigt, inclusief al haar wreedheden en aberraties.

Lebrun wordt in Luik voorzitter van de Société des Amis de la Liberté et de l’Egalité en brengt in 1789 mee de Luikse Revolutie tot stand. Hij wordt bedankt met naturalisatie: hij krijgt de Luikse nationaliteit. Lebrun gaat in Parijs de Franse Revolutie ondersteunen en klimt door de Bestorming van de Tuilerieën op tot minister van Buitenlandse Zaken (1792-1793). Hij is het die als voorzitter van de ‘Conseil exécutif’ op 20 januari 1793 het bevel tot executie van koning Louis XVI ondertekent. Hij geeft mee gestalte aan de Franse oorlogspolitiek die tot de bezetting van de Zuid-Nederlandse provincies leidt, maar komt ten val met de andere girondijnen. Lebrun wordt ter dood veroordeeld en nog dezelfde dag onthoofd. Hij was 39. Lebrun was in Luik kerkelijk getrouwd en had zeven kinderen.

1701   Ondertekening van een overeenkomst tussen Filips V, koning van Spanje, en de Franse koning Lodewijk XIV. Het bepaalt dat gedurende tien jaar het transport van zwarten in de Amerikaanse koloniën zal toebehoren aan de Compagnie royale de Guinée, vertegenwoordigd door Jean-Baptiste du Casse, gouverneur van Santo Domingo. De schepen moeten Frans of Spaans zijn. De bemanningen mogen tot om ’t even welk volk behoren, op voorwaarde dat het katholiek is.

1635   Overlijden in Madrid van de Spaanse schrijver Félix Lope de Vega y Carpio (72), auteur van meer dan 1800 seculiere toneelstukken en 400 religieuze drama’s. Hij wordt beschouwd als de belangrijkste schrijver van de Spaanse barok, na Cervantes. Hij schreef ook een pastorale roman (Arcadia, 1598) en epische gedichten.

1590   Overlijden in Rome van paus Sixtus V (Felice Peretti). Onder het voorwendsel zijn Pauselijke Staten te zuiveren van de struikrovers die ze teisteren, laat hij in Rome zelf galgen oprichten waar te allen tijde ‘gerechtigheid’ kan worden uitgeoefend. Hij overlaadt zijn neefje met titels en maakt hem kardinaal toen hij nog maar vijftien jaar oud is. Sixtus zet de drooglegging van de Pontijnse moerassen voort, excommuniceert Hendrik van Navarra en de prins van Condé, vermenigvuldigt alom de intriges en complotten.

Samen met de jezuïeten organiseert hij een samenzwering om koningin Elizabeth van Engeland te laten vermoorden. Het is onder zijn pontificaat dat de dominicaner monnik Jacques Clément de Franse koning Hendrik III ombrengt. Als hij het nieuws hoort, vergelijkt Sixtus V de daad van de koningsmoordenaar zonder aarzelen ‘met het mysterie van de incarnatie en de heldendaden van Judith’. Hij sterft door vergiftiging, precies zoals zijn opvolger, paus Urbanus VII, die beweerde de Orde van de Jezuïeten te zullen hervormen, maar al na twaalf dagen regeren wordt vermoord.

Wikimedia Commons/Paul Hermans

Hof van Busleyden in Mechelen

1517   Overlijden in Bordeaux (Aquitanië) van Jeroen van Busleyden (47), Zuid-Nederlands jurist, mecenas en humanist. De Luxemburger Busleyden studeert in Leuven en Padua gestudeerd. Onder Filips de Schone wordt hij raadsheer bij de Grote Raad van Mechelen (1504). In datzelfde jaar werd hij priester en kanunnik van Sint-Rombouts. Hij nam deel aan de hoge politiek en diplomatie, en ontpopte zich tot een humanist en mecenas. Aan de Universiteit van Leuven maakt hij door een legaat de stichting van het Collegium Trilingue mogelijk, kweekplaats van nieuw leven in wetenschap en kunst.

Vanaf 1503 laat hij door Rombout II Keldermans een fraaie residentie bouwen in Mechelen. Het Hof van Busleyden (nu een museum, in de Frederik de Merodestraat) wordt al snel beroemd vanwege de banketten die hij er houdt. Maar het wordt ook een centrum van het humanisme. Adriaan Boeyens is er te gast, lang voor hij paus Adrianus VI wordt. Ook bevriende intellectuelen als Erasmus, Guillaume Budé, Cuthbert Tunstall en Thomas Morus komen over de vloer. De laatste begon er te schrijven aan zijn Utopia en gaf een lovende beschrijving van het gebouw. Erasmus wijdt een werk aan de collectie antieke munten van Busleyden.

Jeroen van Busleyden overlijdt op de terugkeer van een reis naar Spanje in opdracht van keizer Karel V. Hij ligt begraven in de Sint-Romboutskathedraal.