27 november. Historische dag: elektromotor uitgevonden… in 1834

Willy Kuijpers (1937-2020)

2020   Overlijden in Leuven van Willy Kuijpers (83), Vlaams-nationaal volksvertegenwoordiger, eerst voor de Volksunie, daarna voor de N-VA, bovendien Europees volksvertegenwoordiger en lange tijd burgemeester van Herent (Vlaams-Brabant). Kuijpers was ook bijzonder actief in de verdediging van onderdrukte volkeren en etnische groepen, van de Basken tot de Armeniërs en van de Koerden tot de Eritrese vrijheidsstrijders. Als fervente anti-jakobijn verruimde hij de blik van de Vlaamse Beweging.

2014   Overlijden in Oxford van de Engelse misdaadschrijfster P.D. James (94), auteursnaam van Phyllis Dorothy James White, barones James van Holland Park. Geestelijk moeder van inspecteur Adam Dalgliesh. Schreef ondermeer Innocent blood, Cover her face, Shroud for a nightingale, The black tower, A taste for death, Death of an expert witness, Original sin, The maul and the pear tree, The lighthouse, The murder room, The private patient.

Ze zat vanaf 1991 in het Hogerhuis, waar ze de Conservatieve Partij vertegenwoordigde.

1999   Koningin Beatrix klaagt op een bijeenkomst van het Nederlands Genootschap van Hoofdredacteuren over de kwaliteit van de pers. Ze vindt dat het niveau ‘de laatste 20 jaar enorm is gedaald’. ‘De leugen regeert’, zegt de koningin over het werk van journalisten. Zo hoor je het eens van een ander.

1990   De Britse Conservatieve Partij wijst John Major aan als nieuwe leider en als opvolger van Margaret Thatcher (1925-2013). Hij treedt een dag later aan als premier en behoudt die functie tot in 1997.

1983   Een storm boven West-Europa die drie dagen duurt kost alleen al in ons land een tiental mensenlevens.

1975   De Britse journalist, publicist en conservatieve politicus Ross McWhirter (1925-75), de bedenker en samensteller (met zijn tweelingbroer Norris McWhirter) van het Guinness Book of Records, wordt in zijn woning in Londen doodgeschoten door Harry Duggan en Hugh Doherty van de IRA. McWhirter voerde een persoonlijke strijd tegen de IRA en had een beloning uitgeloofd voor informatie die zou leiden tot de aanhouding van IRA-leden die bomaanslagen hadden gepleegd. Duggan en Doherty krijgen levenslang, maar komen in 1998 vrij.

1968   Nederland voert het wettelijke minimumloon in. Het eerste minimumloon wordt vastgesteld op 100 gulden in de week. Van 15 tot 23 jaar is het minimumloon mede afhankelijk van de leeftijd van de werknemer. Onder de 15 jaar geldt geen wettelijk minimumloon. In België worden minimumlonen niet bepaald door de wet. Die worden hier, zoals in sommige andere landen, traditioneel vastgelegd in collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s) gesloten in de paritaire comités (PC’s).

1944   Een Duitse V2-raket stort neer midden op de Teniersplaats te Antwerpen, 157 doden en 261 gewonden, allemaal burgers.

1864   Eerste Vlaamse Landdag in Antwerpen als protest tegen een plechtige uitspraak van procureur-generaal Charles de Bavay die het monopolie van het Frans als taal van de hogere rechtspraak bevestigt.

1834   Uitvinding van de elektromotor, door de smid Thomas Davenport (1802-1851) en zijn vrouw Emily Davenport-Goss (1810-1862). Hij was een Amerikaanse smid die woonde en leefde in Forestdale (Vermont). Uit elektromagneten bouwde hij samen met zijn vrouw Emily de eerste gelijkstroomcommutatormotor. Hun in 1834 ingediende patentaanvraag voor Improvement in propelling machinery by magnetism and electromagnetism werd aanvankelijk geweigerd, maar in 1837 dan toch toegekend. In 1835 bouwde hij met zijn zelfontwikkelde elektromotor, een model van een elektrisch aangedreven voertuig, voorlopig nog op rails. Ongetwijfeld een technische doorbraak, maar geen commercieel succes. Daarop was het nog even wachten.

Erasme Louis Surlet de Chokier (1769-1839)

1769   Geboorte in Luik van Erasme Louis baron Surlet de Chokier, het eerste Belgische staatshoofd. Na de Belgische afscheiding werd hij verkozen tot voorzitter van het Nationaal Congres. Omdat de zoektocht naar een koning voor het nieuwe koninkrijk een tijdje duurde, werd Surlet de Chokier benoemd als regent. Zo werd hij het eerste staatshoofd van België.

Tijdens de Luikse Revolutie van 1789 maakte de 20-jarige Surlet de Chokier deel uit van de agressieve ‘patriotten’ die, onder invloed van de Franse Revolutie, het Luikse regeringsgebouw binnenvielen en de prins-bisschop dwongen tot vluchten. Na de Franse annexatie van de zuidelijke Nederlanden in 1795, werd hij een toegewijde voorstander van de Franse Revolutie en van de Franse bezetter. In 1812 werd hij daarvoor beloond met een zitje in de Franse Assemblée Nationale te Parijs.

In 1830 werd Surlet de Chokier verkozen in het Nationaal Congres, de grondwetgevende vergadering van het onafhankelijk België en werd er meteen voorzitter van. In 1831was hij een van de 51 indieners van het voorstel om Lodewijk van Orléans, zoon van de Franse koning, tot koning van België te kiezen. Maar Louis-Philippe I van Frankrijk wees de benoeming af onder druk van de grote mogendheden. Surlet de Chokier wordt ’in afwachting’ tot regent benoemd. De verkiezing van Leopold van Saksen-Coburg tot kandidaat voor het koningschap, was tegen de zin van Surlet de Chokier. Hij was duidelijk voor een toenadering tot Frankrijk, maar hij kon er niets tegen ondernemen.

Leopold legde op 21 juli 1831 legde de grondwettelijke eed af. Hiermee kwam er na vijf maanden een einde aan het regentschap van Surlet de Chokier. Voor de bewezen diensten kreeg hij een pensioen van tienduizend gulden, maar hij bleef principieel pro-Frans. In augustus 1831 werd hij verkozen tot senator, maar hij weigerde het ambt te aanvaarden en trok zich voorgoed terug uit de nationale politiek. Tot aan zijn overlijden, op 7 augustus 1839 op zijn 69ste, bleef hij wel nog burgemeester van Gingelom (Limburg). In Brussel wordt hij geëerd met een ‘Surlet de Chokierplein’. Daar staat ook het gebouw van de Franse Gemeenschapsregering.

1767   Het VOC-schip Vrouwe Elisabeth Dorothea, met aan boord een lading porselein, suiker, peper en specerijen, loopt in de nacht op de kust tussen Petten en Callantsoog (Noord-Holland) en vergaat. Slechts 5 of 6 van de 145 opvarenden overleven de ramp. De Oost-Indiëvaarder, met gezagvoerder Willem Groeve, was van Batavia (nu Jakarta) op weg naar de Lage Landen. Strandjutters slaan hun slag, maar worden later strafrechtelijk vervolgd. De gebeurtenissen zouden leiden tot een nieuwe ‘regeling van de strandvonderij’ door de Staten van Holland en West-Friesland.

Zweedse postzegel ter ere van Anders Celsius

1701   Geboorte in Uppsala (Zweden) van Anders Celsius, Zweeds astronoom en uitvinder van de temperatuurschaal Celsius die hij in 1742 invoerde. Zijn familienaam is een latinisering van Höjen (heuvel). In 1730 volgde Celsius zijn vader op als hoogleraar astronomie aan de universiteit van Uppsala. In 1741 richtte hij met vrienden in zijn geboorteplaats een sterrenwacht op. Anders Celsius overleed op 42-jarige leeftijd aan tuberculose.

Celsius definieerde aanvankelijk het kookpunt van water als 0° en het vriespunt als 100°. In 1745, een jaar na Celsius’ overlijden, keerde Linnaeus de schaal van Celsius om, waardoor praktische metingen werden vergemakkelijkt.