27 september: Net binnen: Kraaiende Haan Louis Franck wordt niet onbesproken directeur van de Nationale Bank

Elk jaar   In het oude Rome, feesten ter ere van het moederschap van Venus.

1926   Louis Franck (1868-1937) neemt ontslag als liberaal volksvertegenwoordiger om directeur van de Nationale Bank te worden. Tot aan zijn dood blijft hij de goudstandaard verdedigen. Het mandaat van Franck, die jarenlang een dynamisch, maar autocratisch en eigenzinnig beleid gevoerd had, wordt in 1936 tegen veler verwachtingen in toch hernieuwd. Dit verhinderde nochtans een nieuwe monetaire politiek, die erg noodzakelijk was geworden na de beurscrash en de economische crisis vanaf 1929. Onder minister Hendrik de Man, die met Franck en de Nationale Bank wilde afrekenen, wordt zijn positie echter onhoudbaar. Naar aanleiding van een gerechtelijk onderzoek vraagt hij op 25 oktober 1937 plots verlof. Zijn overlijden twee maanden later gaf aanleiding tot speculatie. Naar alle waarschijnlijkheid beroofde hij zich van het leven.

Gust Janssens (1873-1924)

1924   Overlijden te Antwerpen van Gust Janssens (51), Vlaams-nationaal uitgever. Samen met zijn broers zet hij na de dood van vader Lodewijk Janssens (1896) de in toneelwerk gespecialiseerde uitgeverij en boekhandel verder. Later is Janssens alleen beheerder van de uitgeverij-drukkerij-boekbinderij, waar onder meer het satirische weekblad Tybaert de Kater gedrukt wordt. Hij herdrukt niet alleen 19de-eeuwse Vlaamse romans, maar publiceert ook nieuw werk van onder meer Paul van Ostaijen, Pol de Mont en Maurits Sabbe. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij een van de meest actieve Vlaamse drukkers. Na de oorlog wordt Janssens drukker, uitgever, directeur en enig beheerder van het Vlaams-nationale dagblad De Schelde (1919-1936), waarmee hij moedig de Frontpartij steunt – volledig op eigen risico.

1922   De Engelse auteur David Herbert Lawrence (1885-1930) schrijft aan de Duitse sociologe Else von Richthofen (1874-1973): ‘Ik denk dat Amerika niet vrij is en evenmin dapper, maar een land met kleine willetjes die klinken als metaal, iedereen probeert iedereen te beduvelen. Het is een land van mannen die absoluut geen vertrouwen hebben in de heilige spontaniteit van het leven. Ze vertrouwen het leven pas als ze het domineren. Kijk, dat is wat ze waard zijn! In het voorjaar wil ik terug naar Europa.’

Kipling, zoon en vader.

1915   John (‘Jack’) Kipling, luitenant bij de Irish Guards en zoon van de auteur Rudyard Kipling, wordt bij zijn vuurdoop gedood in de slag bij Loos-en-Gohelle. Hij was amper 18 jaar oud. Zijn vader zal tot aan zijn dood tevergeefs zoeken naar het graf van zijn zoon. Pas in 1992 wordt op de Britse begraafplaats van Sainte-Marie in Haisnes-lez-la-Bassée (Frans-Vlaanderen) het graf van een onbekende soldaat erkend als dat van John Kipling.

Rudyard Kipling is ook de auteur van het grafschrift

If any question why we died,
Tell them, because our fathers lied.

(Als er een vraag is waarom we stierven,/Vertel het hun, want onze vaders hebben gelogen).

Hij schreef ook een gedicht, My Boy Jack, ter nagedachtenis van zijn zoon. Onder dezelfde titel werd ook een film gemaakt door regisseur Brian Kirk.

1862   Geboorte in Greytown (Natal) van Louis Botha, Zuid-Afrikaans opperbevelhebber en eerste minister-president van het land. Hij overlijdt in 1919.

1854   Na het Franse vrachtschip Vega te hebben aangevaren, zinkt het Amerikaanse stoomschip Arctic, dat van Liverpool naar New York voer, bijna onmiddellijk. De bemanningsleden van de Arctic weigeren voorrang te geven aan passagiers, grijpen de reddingsboten en vluchten. Meer dan 400 mensen verdrinken, daaronder alle vrouwen en kinderen aan boord.

Jean-François Champollion (1790-1832)

1822   Ontcijfering van de Steen van Rosetta (1822). De Franse geleerde Jean-François Champollion maakt bekend dat hij erin is geslaagd. De beroemde granieten steen is in 1799 gevonden en bevat dezelfde tekst in drie verschillende talen en lettertekens: in hiërogliefen, in het Demotisch en in het Grieks. De Demotische taal was in het oude Egypte een soort volks- en handelstaal.

In 1799 vindt een officier in het Napoleontische leger in Egypte deze steen met inscripties. Drieëntwintig jaar na die vondst slaagt de Franse geleerde Jean-François Champollion erin de teksten te ontcijferen. Hij levert daarmee gelijk de sleutel voor het vertalen van de hiërogliefen. Op de Steen van Rosetta is een decreet (verordening) van een priestersynode te vinden. Deze synode wordt in 196 voor onze jaartelling in Memphis gehouden. Er worden onder meer afspraken gemaakt over belastingen, schenkingen aan tempels, maatregelen tegen overstromingen en het oprichten van beelden van de Egyptische koning Ptolemaeus V (203 VC -180 VC).

De Steen van Rosetta is veruit het bekendste meertalige document dat van belang is geweest voor de ontcijfering van hiërogliefen. Tegenwoordig bevindt de steen zich in het British Museum in Londen. Kopieën van de steen zijn te bezichtigen in het Allard Pierson Museum (Amsterdam) en in het museum van Figeac, de geboortestad van Champollion.

1821   De onafhankelijkheid van Mexico wordt erkend na 11 jaar oorlog met Spanje.

1816   Koning Willem I der Nederlanden besluit drie nieuwe Rijksuniversiteiten op te richten in Leuven, Luik en Gent.

Maria Versfelt (1776-1845)

1776   Geboorte in Lith (Noord-Brabant) van Maria Versfelt, schrijfster, toneelspeelster en courtisane. Ze is de dochter van een dominee en trouwt in 1792 in de Nieuwe Kerk in Amsterdam met de bankier Jan Ringeling Claasz. Op dat moment is ze 15 jaar oud, maar liegt dat ze 17 is. Het echtpaar krijgt twee dochters, maar scheidt al na vier jaar, omdat Versfelt een verhouding had met de Franse generaal Jean Victor Marie Moreau en daarom haar man verlaat. Haar man krijgt de kinderen toegewezen. Ze laat zich Ida Saint-Elme noemen en volgt haar minnaars, waaronder ook maarschalk Ney, op hun militaire campagnes. Met kortgeknipt haar en gekleed in een soldatenuniform. Vanaf 1801 begint ze tevergeefs aan een acteercarrière en reist ze naar Italië, Egypte, Duitsland en Rusland.

Ze wordt beroemd als ze in 1827 haar Memoires van een hedendaagse vrouw publiceert – een schandaal en een enorm succes. Ze krijgt de bijnamen ‘vrouwelijke Casanova’ en ‘weduwe van het grote leger’. Ze vormen een van de zeldzame vrouwelijke getuigenissen over deze periode en vertellen op een schilderachtige manier de Franse zeden uit de napoleontische periode. Ze stierf in armoede, in het Ursulinenhospice in Brussel, in 1845, op 67-jarige leeftijd.

1622   De inwoners van Haarlem in Noord-Holland komen de stad Hasselt te hulp die wordt belegerd door de Spanjaarden. De Haarlemmers slagen erin Hasselt te ontzetten.

1540   Door de bulle Regimini militantes ecclesiæ stelt paus Paulus II de Orde van jezuïeten in.

Andrea Doria (1466-1560)

1538   In de Zeeslag bij Preveza wordt de vloot van de Italiaanse condottiere Andrea Doria verpletterd door die van de Turkse zeerover Khizir Khayr ad-Dîn. Doria, die namens keizer Karel V tegen de Turken vocht, had in 1528 in Genua een ‘aristocratische republiek’ opgericht.

1476   Grote dijkbreuk tussen Lombardsijde en Oostende. Schepen worden op de kaai geslingerd en in de kerk van Oostduinkerke staat het water zes voet hoog.