30 september. Historische dag: opschudding door publicatie Mohammedcartoons

Elk jaar   In het oude Rome, feestelijkheden ter ere van Meditrina, de Latijnse godin van de wijnstok én van de genezing, en Minerva, godin van de wijsheid.

2005   Het Deense dagblad Jyllands-Posten publiceert een serie karikaturen die internationaal ophef veroorzaken omdat de profeet Mohammed wordt afgebeeld. Wereldwijd wordt tegen deze spotprenten geprotesteerd, maar ze worden ook wereldwijd overgenomen in andere kranten. Op 3 februari 2006 publiceren drie grote Vlaamse kranten (De Standaard, Het Nieuwsblad en Het Volk) de cartoons om duidelijk te maken welk belang deze kranten hechten aan basiswaarden van de democratie. Peter Vandermeersch, hoofdredacteur van De Standaard, ontzegt moslims niet het recht om boos te zijn, maar waarschuwt voor het aan banden leggen van de vrijheid van meningsuiting. Iemands mening betwisten is iets heel anders dan diens recht betwisten om die mening te hebben.

1986   De benoeming van José Happart tot burgemeester van Voeren wordt door de Raad van State vernietigd. Enkele weken later, op 16 oktober, volgt het ontslag van eerste minister Charles-Ferdinand Nothomb omdat Happart nog steeds niet is afgetreden.

1985   Overlijden in Pasadena (Californië) van de Amerikaanse geofysicus Charles Richter (85). In 1935 ontwikkelt hij de eerste kwantitatieve meetschaal waarop de energie die vrijkomt bij een aardbeving in een getal wordt uitgedrukt: de ‘schaal van Richter’.

Simone Signoret (1921-1985)

1985   Overlijden in Autheuil-Authouillet (Normandië) van de actrice Simone Signoret (64), in Wiesbaden geboren als Simone Kaminker. Ze wordt beschouwd als één van de grootste Franse actrices uit de filmgeschiedenis: La vie devant soi, La ronde, Ship of fools, The deadly affair, Games, Madame Rosa, L’étoile du nord, enz. Ze kreeg een Oscar voor Room at the top.

Na een linkse jeugdperiode protesteerde Signoret in 1956 openlijk tegen het neerslaan van de Hongaarse opstand. In 1957 maakte zij samen met haar tweede echtgenoot Yves Montand een tournee door Oost-Europa. Zwaar gedesillusioneerd over het communisme kwamen beiden daarvan terug. Ze liggen begraven op kerkhof Père Lachaise in Parijs in één graf.

1956   Twee bomaanslagen door FLN-terroristen in Algiers, één in de Milk Bar, de andere in de Cafetaria. Ze eisen drie doden en 46 gewonden. De eersten uit een oneindig lange reeks.

1955   In Paso Robles (Californië) sterft bij een verkeersongeval de Amerikaanse acteur James Dean, emblematische figuur van zijn generatie. Hij was 24. James Dean heeft drie films op zijn naam, waarvan hij er maar één in première heeft zien gaan.

1941   Geboorte in Borgerhout (Antwerpen) van Els Witte, Vlaamse historica, gewezen hoogleraar en rector (1994-2000) van de Vrije Universiteit Brussel. Ze heeft talrijke en belangrijke werken op haar naam over taal en politiek, altijd met een vrijzinnige en Heel-Nederlandse ondertoon: Strijden om taal. De Belgische taalkwestie in historisch perspectief (met Harry van Velthoven). Verder: De constructie van België, 1828-1847 in 2006. Met Machteld de Metsenaere, Anja Detant, en anderen: Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de taalwetgeving (1998). En ook nog: De Belgische vrijdenkersorganisaties (1854-1914) in 1977, De Belgische revolutionairen van 1830 en de constructie van de natiestaat, hoorcollege op cd met boekje, uitgegeven door het Algemeen-Nederlands Verbond in 2013 en Het Verloren Koninkrijk in 2014.

1938   Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland en Italië tekenen het Verdrag van München waardoor Duitsland het recht krijgt het Sudetenland (het Duitstalige deel van het toenmalige Tsjechoslowakije) te incorporeren.

1929   Eerste bemande vlucht met een raketvliegtuig. Aan boord is de ontwerper, Fritz von Opel, die vindt dat hijzelf het risico van de eerste vlucht moet nemen.

Deborah Kerr (1921-2007)

1921   Geboortedag in Helensburgh van de Schotse actrice Deborah Kerr (1921-2007). Ze speelde onder meer in The arrangement, Casino royale, The life and death of colonel Blimp, The Hucksters, The naked edge, From here to eternity, The king and I, Quo vadis?, Separate tables. Ere-Oscar in 1994. Ze overleed in 2007 door complicaties van de ziekte van Parkinson.

1913   Overlijden van Rudolf Diesel (55), ingenieur, uitvinder van de dieselmotor. Op de Noordzee valt of springt hij overboord van het stoomschip Dresden dat van Antwerpen naar Harwich vaart. Hij verdrinkt, zoveel is zeker. En hij zat in de problemen, onder andere door ruzies over octrooien, maar was dat voldoende voor een wanhoopsdaad? Er bestaat ook een complottheorie die uitgaat van moord door Duitse geheime agenten. Evenmin overtuigend.

Weinig geweten is dat hij ook een theoreticus van het solidarisme was, zeg maar het ‘rechtse socialisme’. Van zijn hand: Solidarismus. Natürliche wirtschaftliche Erlösung des Menschen (1903). Hij schreef hier over: ‘Daß ich den Dieselmotor erfunden habe, ist schön und gut, aber meine Hauptleistung ist, daß ich die soziale Frage gelöst habe’ (Dat ik de dieselmotor heb uitgevonden is allemaal goed en wel, maar mijn belangrijkste prestatie is dat ik de sociale kwestie heb opgelost). Het boek werd in 2007 heruitgegeven bij Maro-Verlag, Augsburg.

Hendrik Marsman (1899-1940)

1899   In de slotstad Zeist (Utrecht) geboorte van de Nederlandse dichter en Nietzsche-vertaler Hendrik Marsman. Zijn gedicht Herinnering aan Holland, met de regels ‘Denkend aan Holland zie ik brede rivieren traag door oneindig laagland gaan’, werd in 1999 verkozen tot Gedicht van de Eeuw. Marsman behoort tot de literaire omgeving van de Conservatieve Revolutie (Armin Mohler). Hij vond in 1940 de dood toen het schip waarop hij naar Engeland vluchtte in Het Kanaal werd getorpedeerd. Zijn vrouw was de enige overlevende.

In zijn gedicht Verzet schreef hij:

Toen zei de man: ik ben moe;
vijand laat van mij af;
ik verweer mij niet meer;
ik lig nog maar wat en wacht af
of ik gehaald word vannacht.
en de priester: ik breng u den Heer.
Maar hij met een laatsten slag
sloeg het kruisbeeld weg van zijn mond
en krijste: ga weg –
neem mijn laatst bezit mij niet af:
MIJN zonden gaan mee in MIJN graf.

1891   Op het kerkhof van Elsene (Brussel), pleegt de Franse generaal Boulanger (54) zelfmoord op het graf van zijn minnares, Marguerite de Bonnemains. Hij stond aan het hoofd van Franse Ligue des Patriottes, de zogenaamde ‘Boulangistische Beweging’, bestaande uit monarchisten, nationalisten, revanchisten, ontevreden republikeinen en enkele socialisten. Bij de parlementsverkiezingen van 1889 verovert hij 72 zetels. Als blijkt dat hij geen staatsgreep wil uitvoeren, verliest hij veel van zijn aanhang. Hij wijkt uit naar Brussel.

Na zijn wanhoopsdaad wordt Georges Boulanger in hetzelfde graf begraven. Op de grafsteen staan alleen hun voornamen vermeld. Onder de voornaam Marguerite staat ‘À bientôt’ (tot binnenkort) en onder de voornaam Georges staat ‘Ai-je bien pu vivre deux mois et demi sans toi?’ (Heb ik werkelijk tweeënhalve maand zonder jou kunnen leven?). Marguerite was twee maanden eerder gestorven aan tuberculose.