5 november. Een historische dag: grote mars door Antwerpen voor taalwetten

1995   In Parijs maakt de filosoof Gilles Deleuze een einde aan zijn leven door uit het raam van zijn appartement te springen. Hij leverde een geheel eigen bijdrage aan de geschiedenis van de filosofie door zijn invloedrijke werken over onder meer de stoa, Spinoza, Leibniz, Hume, Kant, Bergson en Nietzsche. Deleuze wordt aanzien als een centrale figuur in de opleving van studies over de 17de eeuwse Nederlandse filosoof Benedictus de Spinoza.

1984   Overlijden van de Antwerpse advocaat en liberale politicus René Victor, bekend onder meer van zijn ophefmakende verdediging van een groot aantal Vlamingen in repressiedossiers. Victor was onder meer voorzitter van de Vlaamse Conferentie der Balie van Antwerpen (1947-1960) en van de Vlaamse Juristenvereniging (1964-1983) en stafhouder van de orde van advocaten te Antwerpen (1952). Van 1964 tot 1977 was hij fractieleider van de liberalen in de Antwerpse gemeenteraad.

Victor bezoekt het atheneum te Antwerpen, waar hij les krijgt van onder andere August Borms. Samen met een andere leerling, Paul van Ostaijen, wordt hij er lid en in 1912 voorzitter van de Vlaamse Bond. Samen ook breken ze in 1914 hun humaniorastudie af en worden beiden klerk op het Antwerpse stadhuis. Onder invloed van de Joodse flamingant Marten Rudelsheim en Herman Vos sluiten de twee studentjes zich aan bij het activisme. In 1915 wordt de 18-jarige Victor medewerker van Het Vlaamse Nieuws. In 1918 wordt hij als ambtenaar geschorst. In 1921 wordt Victor doctor in de rechten en een jaar advocaat bij de Antwerpse balie. Hij maakt snel naam door een aantal geruchtmakende assisenprocessen.

In 1931 richt Victor het Rechtskundig Weekblad op als Nederlandstalige tegenhanger van het Journal des Tribunaux. Het weekblad van Victor vormt, samen met de Bond der Vlaamse Rechtsgeleerden en de Vlaamse Conferentie der Balie van Antwerpen, een krachtig tegengewicht voor de machtige drukkingsgroepen van Fransgezinde juristen die zich verzetten tegen de vernederlandsing van het gerecht. In 1931 krijgt Victor aan de Université Libre de Bruxelles (ULB) de eerste Nederlandstalige leerstoel in de faculteit Rechten.

In 1941 neemt hij ontslag aan de ULB, toen de universiteit aanstuurde op een conflict met de bezetter inzake benoemingen. In 1955 wordt Victor hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Gent. Daar was een rumoerige periode aan voorafgegaan. Na de Tweede Wereldoorlog verdedigt Victor een aantal politieke en intellectuele tenoren van de collaboratie, waaronder Hendrik Borginon, Gerard Romsée, Victor Leemans, Filip de Pillecijn, Jef van Hoof en honderden anderen. In 1964 wordt hij weer gemeenteraadslid in Antwerpen voor de liberale PVV en voorzitter van de Vlaamse Juristenvereniging.

Jan Verstraete, stafhouder van de Orde van Advocaten (1996-1998), schreef een monumentale biografie van René Victor die in 2018 werd uitgegeven bij Doorbraak, jawel.

1976   Overlijden van de Franse generaal Joseph de La Porte du Theil. In 1940 is hij de oprichter van de Chantiers de la Jeunesse, een soort arbeidsdienst waar verscheidene honderdduizenden Franse jongens zes maanden burgerdienst vervullen. Zijn initiatief kadert in de collaboratiepolitiek van generaal Pétain. In januari 1944 wordt hij aangehouden door de Gestapo en in Duitsland gevangengezet. Na de bevrijding wordt de La Porte du Theil in Frankrijk aangeklaagd, maar vrij snel buiten vervolging gesteld.

1967   In navolging van de marsen op Brussel van 1961 en 1962 plant het Nationaal Komitee 5 November een betoging in Antwerpen. De grote eisen: overheveling van KULeuven-Frans naar Wallonië, splitsing van de Brusselse universiteit, toepassing van de taalwetten, beperking van Brussel tot de 19 gemeenten, een volledig Nederlandstalig onderwijsnet in Brussel, een speciaal statuut voor Brussel-Hoofdstad. De betoging was een onverhoopt succes.

1963   De Noorse archeoloog Helge Instad ontdekt in L’Anse aux Meadows, in het uiterste noorden van het Canadese eiland Newfoundland, een authentieke Vikingnederzetting. Hiermee komt vast te staan wat reeds in de saga’s wordt vermeld: de ontdekking van Amerika door de Vikings, vele eeuwen voor Columbus.

1953   Grote betoging in Triëst, een havenstad ten oosten van Venetië, aan de grens met Slovenië. De bevolking protesteert heftig tegen de Britse bezetting en eist de terugkeer van de stad naar Italië. Uiteindelijk zal het wachten zijn tot 1975 als de Verdragen van Osimo de stad Triëst en omgeving voor een groot deel (maar niet volledig) aan Italië teruggeven.

1943   Overlijden in Oklahoma City van de Amerikaanse socialist van Duitse origine Oscar Ameringer. Zijn originele definitie van politiek: ‘De nobele kunst om stemmen te krijgen van de armen en sponsoring van de rijken met de belofte dat je de enen tegen de anderen zult beschermen’.

1940   Overlijden van Berten Pil. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog wil hij de oproep van het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (AKVS) volgen en zich als vrijwilliger bij het leger melden. Hij vindt dat zijn Vlaams plicht, maar zijn vader stelt zijn veto. Berten gaat zich half 1915 in Calais toch nog als oorlogsvrijwilliger aanmelden. Hij wordt lid van de geheime Frontbeweging.

In 1919 zet hij zijn studies voort in Leuven en wordt voorzitter van het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV) en bovendien praeses van het Algemeen Vlaams Hoogstudentenverbond (AVHV). In 1920 organiseerde hij het Zoldercongres, dat de traditie wil verderzetten van de vooroorlogse Groot-Nederlandse Studentencongressen. Hij wordt doctor in de scheikunde. Vanaf dan is niet meer te tellen van hoeveel Vlaamse verenigingen Berten Pil medestichter is. Een greep: de Frontpartij, de Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging, de Vlaamse Chemische Vereniging en het Verbond der Vlaamse Oudstrijders (VOS). Hij sluit zich in 1936 aan bij het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) en wordt bestuurslid van de Vlaamse Legercommissie, voorzitter van de Vlaamse Toeristenbond van 1923 tot 1928, lid van de raad van beheer van Het Nieuw Volkstoneel en voorzitter van het Centraal Comité voor Amnestie. Een slepende ziekte velt hem op 48-jarige leeftijd.

Op 9 november 1996 werden de stoffelijke resten van Berten Pil, zijn vrouw Marie van Gastel en hun zoon Walter herbegraven op de gemeentelijke begraafplaats te Zonnebeke, zijn geboortedorp.

1878   Geboorte in Clervaux van de Luxemburgse filoloog Damian Kratzenberg. Deze vrijzinnige hoogleraar, gewezen voorman van de liberale partij in het Groothertogdom Luxemburg, wordt in 1946 ter dood veroordeeld en geëxecuteerd omdat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog de voorman was geweest van de regionale afdeling van de Volksdeutsche Bewegung.

1830   De jonge jurist Jozef F. Toussaint (1807-1895), gemeentesecretaris van Koolskamp, publiceert in de Brusselse krant L’Emancipation één van de vroegste publieke protesten tegen de verfransingspolitiek van het Voorlopig Bewind. Zijn verontwaardigde brief wordt later overgenomen in andere bladen. In het Gentse Den Vaderlander verschijnt in 1832 ook nog zijn Oproep tot de Vlaamse Jongelingen.

Toussaint is geschokt door de sociale ellende die de beginnende industrialisatie veroorzaakt. Hij wijst de Vlaamse intellectuelen op hun plicht niet weg te kijken van deze sociale problematiek en zich in te spannen voor de verheffing van de ongeletterde Vlaamse arbeiders. Later wordt Toussaint ook nog volksvertegenwoordiger voor Tielt (1840-1850) en notaris te Elsene.

1793   In Frankrijk en in de door Frankrijk bezette Zuidelijke Nederlanden beveelt de Revolutionaire Raad ‘de gevangenzetting van alle rijke handelaars en van alle intellectuelen die de publieke opinie als verdacht beschouwt’. In Nantes begint men met de eerste ‘noyades’, massale verdrinkingen in de Loire, waarbij 4800 mensen omkomen.