5 oktober. Net binnen: Manneken Pis gestolen, niet voor het eerst

Neil Postman (1931-2003)

2003   Overlijden in New York van Neil Postman (72), Amerikaans mediacriticus. In het Nederlands vertaald is onder meer zijn We amuseren ons kapot, over de geestdodende effecten van media, met name televisie. Hij was meer dan 40 jaar hoogleraar aan de New York State University. Andere opmerkelijke boeken van hem: Teaching as a Subversive Activity (1969) en Teaching as a Conserving Activity (1979).

2000   Massademonstraties in Belgrado, de hoofdstad van Servië en toen tevens van Joegoslavië. Ze leiden tot het aftreden van de dictator Slobodan Milosevic (1941-2006) die zich nadien zal moeten verantwoorden voor het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag.

1994   53 leden van de Orde van de Zonnetempel worden verbrand gevonden, 48 in twee Zwitserse plaatsjes en vijf in het Canadese Québec. Volgens achtergelaten brieven gaat het om een massale zelfmoord, maar de Zwitserse justitie meent dat tweederde van deze mensen feitelijk is vermoord. De verantwoordelijken voor de dood van de sekteleden, Luc Jouret en Joseph Di Mambro, zijn onder de doden.

1986   Overlijden te Leuven van Jozef van Overstraeten (90), Vlaams voorman en pionier van het cultuurtoerisme in Vlaanderen, bezieler van de VTB en de VAB. Zie Vandaag van 5 oktober 2022.

KNMI

Armand Pien (1920-2003)

1951   De meteoroloog C.J. van der Ham is de eerste weerman op de Nederlandse televisie. De eerste jaren kwam alleen de arm van de weerman in beeld die dan met een lipstick (die piepte niet) op de weerkaart wolken en drukgebieden tekende. In Vlaanderen is de eerste weerman op televisie Armand Pien (1920-2003). Hij bleef dat gedurende 37 jaar (1953-1990).

1947   President Harry Truman geeft het eerste televisie-interview vanuit het Witte Huis.

1945   Overlijden in het speciale Sovjetkamp nr. 7 Sachsenhausen van Eduard Stadtler (59), rechts journalist en politicus. Hij wordt geboren in Hagenau (Elzas-Lotharingen) en groeit op in Frankrijk. In Straatsburg (Elzas) en Graz (Oostenrijk) studeert hij geschiedenis en filosofie. Tegelijk verwerft hij door intensieve fysieke training een uitzonderlijk uithoudingsvermogen. Bij het begin van de Eerste Wereldoorlog meldt hij zich als vrijwilliger in het Duitse leger. In september 1916 raakt hij in Russische gevangenschap. In de kortste keren leert hij Russisch en leest Russische kranten. In januari 1918 ontsnapt Stadtler uit het krijgsgevangenenkamp en vlucht in de tegenovergestelde richting die men zou verwachten: eerst naar Oefa in de Oeral en dan naar Moskou, waar hij zich aanmeldt bij de Duitse ambassadeur. Die zorgt ervoor dat hij in augustus 1918 naar Duitsland kan terugkeren.

Hij richt in november 1918, vlak na het einde van de oorlog, de Vereinigung für nationale und soziale Solidarität op. De ‘Solidarier’ – zeg maar solidaristen – willen een elite vormen die vooropgaat in de strijd tegen het communisme en een Derde Weg propageert. Al in december 1918 richtte hij de Antibolsjewistische Liga op en andere anticommunistische organisaties, wat hem de bijnaam ‘Dr. Anti’ oplevert. Van 1919 tot 1927 geeft hij het vormingsblad Das Gewissen (het geweten) uit. De nazi’s hebben het niet op hem begrepen: van 1936 tot 1939 staat hij onder toezicht van de Gestapo en worden zijn talrijke boeken verboden, zelfs zijn werk Bolschewismus als Weltgefahr. Zijn uitgeverij wordt ontbonden. Hij raakt vergeten, behalve door de communisten. In 1945 wordt hij in Berlijn gearresteerd door de NKVD, de Sovjet geheime politie en opgesloten in Oranienburg-Sachsenhausen, het concentratiekamp dat de Sovjets net hadden ‘overgenomen’.

Jan Slauerhoff (1898-1936)

1936   Overlijden in Hilversum (Noord-Holland) van de Friese scheepsarts, dichter en romanschrijver Jan Slauerhoff (38). Hij is zich als ‘poète maudit’ bewust van zijn verwantschap met Rimbaud. Ondanks zijn even bewogen als korte leven heeft Slauerhoff veel gepubliceerd: Het verboden rijk, Het leven op aarde, Schuim en as, Alleen de havens zijn ons trouw. Bundels: Een eerlijk zeemansgraf, Soleares, Oost-Azië, Mo yang ke, Al dwalend en het programmatische Alleen in mijn gedichten kan ik wonen.

1914   Van bij de aanvang blijken de Duitsers een langdurige bezetting op het oog te hebben. Ze geven in Brussel een eigen Staatsblad uit, waarin op 5 oktober 1914 een verordening verschijnt die van de Reichsmark in België een wettig betaalmiddel maakt.

1910   In Lissabon (Portugal) vindt een grote volksopstand plaats. Rebellen zetten koning Manuel II af en stichten de republiek. De koning vlucht via Ericeira met het koninklijk jacht naar Engeland. Teófilo Braga wordt interim-president. Hierbij wordt de monarchie definitief beëindigd. Sindsdien wordt ieder jaar op 5 oktober de Dia de Republica (Dag van de Republiek) gevierd.

1864   De Indiase stad Calcutta wordt door een ongezien sterke tyfoon voor een groot deel verwoest. Hierbij komen 60 000 mensen om.

1817   Een dwangarbeider steelt Manneken Pis in Brussel. Het beeldje sneuvelt bij deze diefstal. De stad laat daarom een nieuw beeldje maken, 58 centimeter hoog. Dat staat sinds 6 december 1818 op een sokkel aan de hoek van de Stoofstraat en de Eikstraat. Het plassende jongetje van Brussel wordt jaarlijks door horden toeristen bezocht. Over de oorsprong van dit opmerkelijke beeldje zijn verschillende verhalen. Volgens één daarvan was een vader zijn kleine zoon kwijt. Toen hij het kind na twee dagen vond, stond deze te plassen. Om te vieren dat hij zijn zoon gevonden had, liet de vader een fontein maken met daarop een beeld van een plassend jongetje.

Het oorspronkelijke beeld was in 1619 gemaakt door Hiëronymus Duquesnoy de Oude. Het stond toen op een sokkel van zes voet hoog. In 1695 werd het beeld er weggehaald, omdat de Franse koning Lodewijk XIV de stad Brussel toen zwaar aan het beschieten was.

Dan stalen in 1745 Engelse soldaten het beeld uit de stad. Inwoners van Geraardsbergen wisten het beeld echter te heroveren en stelden het enige tijd trots tentoon op hun Grote Markt. Wat later gaven ze het beeld terug aan Brussel. Maar weer kon Manneken Pis niet lang van zijn rust genieten. In 1747 werd het beeld twee keer gestolen door Franse soldaten. Bij de tweede keer dat het beeld door Fransen werd gestolen, kwam het volk in opstand. De Franse koning Lodewijk XV strafte de dieven en zorgde ervoor dat het beeldje teruggeplaatst werd. Bovendien liet hij voor Manneken Pis een goud geborduurd kostuum, pluimhoed en degen maken én verhief hij hem in de adelstand. Dit hield in dat de soldaten het beeldje vanaf dat moment eerbiedig moesten groeten als ze het passeerden.

1582   De Gregoriaanse kalender wordt geïntroduceerd in Italië en andere katholieke landen. De datum springt van 4 oktober van dat jaar naar 15 oktober, waardoor 10 dagen worden overgeslagen. Deze dag in 1582 bestaat dus niet…