6 januari. Net binnen: Ardennenoffensief afgelopen

Elk jaar   De dag van Driekoningen, waarop in de evangelies drie wijzen bezoek brengen aan het kind Jezus in Bethlehem. Een wonderlijke ster heeft hen tot hem geleid.

‘Driekoningen’ is een typische volksbenaming die afwijkt af van wat in het evangelie volgens Mattheüs staat. Hierin is geen sprake van koningen maar van wijzen, en bovendien wordt er geen aantal genoemd. In de negende eeuw kregen de drie ‘koningen’ ook een naam: Gaspar, Melchior en Balthazar. Zij werden als vertegenwoordigers van de drie mensenrassen aangezien.

Rond het feest van ‘Driekoningen’ bestaan er van oudsher vele volkse gebruiken, zo onder meer voor kinderen het van huis tot huis gaan zingen en hiervoor van de toehoorders wat zakgeld of snoep krijgen. Met dit feest wordt ook de kersttijd besloten.

2016   Overlijden in Zelzate van Eddy Wally (83), artiestennaam van Eduard van de Walle, marktkramer en volkszanger die bekend wordt met Chérie, Als marktkramer ben ik geboren, Ik spring uit ’n vliegmachien, Rode rozen enz.

1993   Overlijden te Parijs van Rudolf Nurejev (54), Tataars-Russische balletdanser en choreograaf. AIDS. Hij loopt in 1961 over naar het Westen toen hij met het Kirov Ballet op tournee is in Frankrijk. Van 1983 tot 1990 is hij artistiek leider van het ballet van de opera in Parijs en overlijdt er aan AIDS.

1974   Laatste autoloze zondag in Nederland, België volgt een week daarna. De autoloze zondagen in 1973-1974 vonden plaats wegens de oliecrisis. Arabische olieproducerende landen verhoogden toen voor westerse landen de olieprijs met zeventig procent. Deze verhoging was met name gericht tegen westerse landen die Israël hadden gesteund tijdens de Jom Kippoeroorlog.

1977   242 intellectuelen in Tsjecho-Slowakije ondertekenen het anticommunistische manifest Charta 77 waarin ze onder meer toepassing van de mensenrechten eisen.

1967   Geboorte in Karlsruhe van de Duits-Nederlandse actrice Tanja Jess. Ze groeit op in Eindhoven. Op televisie zien we haar in onder meer in Goede tijden, slechte tijden, Onderweg naar morgen, Bloedverwanten, Wolfseinde enz. Films waarin ze acteerde zijn Kees de jongen, Shouf shouf habibi!, Leef! enz. In het theater zagen we haar in Bloedverwanten (2015-16).

1945   Einde van het Ardennenoffensief dat op 16 december 1944 door Hitler was begonnen als wanhoopsoperatie om alsnog militair het tij te doen keren. De Amerikanen behalen de overwinning, ten koste van 75 522 militairen (gedood, gewond of gevangengenomen); de Britten verliezen 1408 soldaten en de Duitsers 67 675.

1907   In Rome opent de Italiaanse onderwijspionier en opvoedkundige Maria Montessori haar eerste case dei bambini, de school waar ze haar didactische ideeën zal vormgeven. Eigen initiatief, spontaniteit en creativiteit van de schoolkinderen staan er centraal.

Jan Boon (1898-1960)

1898   Geboorte te Halle van Jan Boon, Vlaams katholiek journalist. Hij was hoofdredacteur van De Standaard van 1929 tot 1939, toen die nog AVV-VVK in het vaandel droeg, en administrateur-generaal van het Nationaal Instituut voor de Radio-omroep (NIR), de oude naam van de VRT voor de splitsing.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog behoort Boon tot de harde kern van activisten. Toch kiest hij uiteindelijk voor de zogenaamde unionisten. Boon vindt de radicalere Jong-Vlamingen te Duitsgezind, te autoritair en te militaristisch. Hij vreest ook een eventuele aansluiting van Wallonië bij Frankrijk, wat de Franse grens tot bij Halle brengen.

Na 1918 behoort hij tot de bittereinders die het activisme ondergronds voortzetten. Hun hoop is gericht op de gedemobiliseerde frontsoldaten, een opstand van de Frontbeweging. Boon wordt in maart 1919 gearresteerd, maar hij krijgt al na twee weken voorarrest ontslag van rechtsvervolging. Daarna is hij een van de koeriers tussen de gevangen August Borms, de leiding van de Frontpartij en de activisten in Nederland.

Hij wordt journalist en al in 1920 redactiesecretaris van De Standaard. Hij vertoeft nu meer in de middens van de Frans van Cauwelaert-aanhangers. Zo wordt hij een tegenstander van het Vlaams-nationalisme en hoofdredacteur van De Standaard, tot 1939. Dan wordt hij administrateur-generaal van het NIR. Boon wijst ditmaal elke vorm van collaboratie van de hand en treedt toe tot het verzet en duikt onder. Vanaf 1944 wordt hij gezocht. Op 4 september 1944 spreekt hij vanuit een noodstudio in Ruisbroek de luisteraars opnieuw toe.

Na de bezetting deed Boon zijn best om een nieuw Vlaams cultuurflamingantisme, binnen een Belgisch kader, te doen herleven. Hij speelde een belangrijke rol in het Brusselse flamingantisme en ook even in de IJzerbedevaarten. Vermeldenswaard is nog zijn geschrift Katechismus van de Vlaamse Beweging (1950). Hij schetst daarin het historisch juiste perspectief niet van ‘de’ collaboratie, maar van vier opeenvolgende collaboraties in België: die met de Franse bezetter (1792-1815), die met de Duitse bezetter in de Eerste Wereldoorlog (1914-1918), die met de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog (1940-1945), en die met het communisme die zich aankondigt tijdens de Koude Oorlog. Maar die heeft Boon, overleden in 1960, niet meer echt beleefd.

Gregor Mendel (1822-1884) op een Vaticaanse postzegel

1884   Overlijden te Brünn (Oostenrijk-Hongarije), tegenwoordig Brno in Tsjechië), van Gregor Mendel, Oostenrijkse monnik en wetenschapper, Vader van de genetica. In 1843 treedt Mendel toe tot de augustijnerorde in Brünn en studeert in Wenen natuurwetenschappen. Vanaf 1856 zet hij in de kloostertuin plantkundige experimenten op die de basis leggen voor de moderne evolutiebiologie. Hij formuleert de eerste erfelijkheidswetten, die naar hem worden genoemd: de Wetten van Mendel. Vooral het verschil tussen genotype en fenotype is baanbrekend. Het genotype is hoe een bepaalde eigenschap in het DNA staat. Het fenotype is dus het genotype plus de invloeden van de omgeving.

1861   Geboorte in Gent van architect Victor Horta. Hij speelde een belangrijke rol in de opkomst van de Art Nouveau of Jugendstil. Verschillende van zijn gebouwen zoals het Solvayhuis en het Paleis van Schone Kunsten zijn in Brussel nog te bewonderen. Maar het grootste, zijn prachtige Volkshuis in de Zavelwijk, werd in 1965 afgebroken.

1579   Ondertekening van de Unie van Atrecht. De vertegenwoordigers van de Staten Artesië, Henegouwen en Dowaai verenigen zich in een verbond op katholieke grondslag dat geneigd is zich met Spanje te verzoenen en zich uiteindelijk ook aan Filips II onderwerpt. Hiermee wordt de eendracht der Nederlandse provincies verbroken, zoals ze was vastgelegd in de Pacificatie van Gent. Het antwoord van de andere provincies, die de strijd willen voortzetten, is de Unie van Utrecht.

1560   Paus Pius IV geeft toestemming om de universiteit van Dowaai (Frans-Vlaanderen) op te richten, na Leuven de tweede universiteit in de Nederlanden.

1227   Na dertien jaar gevangenschap verlaat Ferrand, graaf van Vlaanderen, als een gebroken man de kerker waar hij sinds de slag van Bouvines (27 juli 1214) door de Franse koning Filips II August was opgesloten.