Bevoegdheidswaanzin in Grondwet, maar herzien doen we liever niet

Een uiteenzetting van Karel Reybrouck en Stefan Sottiaux gisteren in de KU Leuven. Meer is er niet nodig om de parlementsleden te overtuigen van de noodzaak van een grondwetswijziging of toch een staatshervorming. De feiten spreken voor zich. Misschien kan er een examen aan verbonden worden, wie niet slaagt moet verplicht voor een wijziging van de Grondwet stemmen. De bevoegdheidsverdeling is een rommeltje, maar Bart De Wever (N-VA) deed een voorspelling, ‘die grondwetsherziening komt er niet’.

Federale bevoegdheden

Er is een dosis masochisme nodig om je een (zonnige) halve dag op te sluiten in een aula in Leuven om naar uiteenzettingen te luisteren over De federale bevoegdheden. Een boek van dr. Karel Reybrouck en prof. Stefan Sottiuax. De titel zegt alles. De beide juristen hebben de bevoegdheden van de Belgische federale staat opgesomd. Het werd uiteindelijk  een klepper van zo’n 900 pagina’s. Een titanenwerk. Waarin de beide heren niet enkel wetteksten moesten uitpluizen, maar ook bij ambtenaren te rade moesten gaan om de Belgische structuur te ontrafelen. En ze hebben geluk dat de Kamer de klimaatwet niet heeft aangenomen of het werk was al gedateerd dezelfde dag dat het verscheen.

Hoe begin je aan een opsomming van De federale bevoegdheden, want die bevoegdheden staan niet in de Grondwet. Het principe is eenvoudig: alles is federaal, tenzij anders vermeld, maar ook dat is niet helemaal waar. Het belang van dit werk bleek uit een anekdote die tweemaal verteld werd tijdens de dag. Eenmaal tijdens de academische uiteenzetting en een keer tijdens het aansluitende debat tussen partijvoorzitters. Tijdens een grondwetsherziening wou men geen lijst maken van de bevoegdheden van de federale staat om die vast te leggen. De angst bij de PS was te groot er een te vergeten.

Intersentia

De Federale Bevoegdheden

Bevoegdheidswaanzin

Vrolijk word je niet van het boek en nog minder van het kluwen dat in dit boek wordt beschreven. Niemand ontkent ook dat het nodeloos ingewikkeld is, op de CD&V na, maar anderzijds ontkennen die het ook niet. De voorbeelden die gegeven worden door de professoren doen toch de wenkbrauwen fronsen.

Neem nu mobiliteit. De gewesten zijn bevoegd voor de snelheid op de wegen, met uitzondering van de snelwegen. De gewesten zijn ook bevoegd voor de ‘homologatie’ van de flitscamera’s, behalve dan van die op de autosnelwegen, want dat is een federale bevoegdheid. De federale overheid is ook bevoegd voor de rijgedragsregels, zodat wie te snel rijdt door Vlaanderen kan beboet worden, maar wie bijvoorbeeld te traag rijdt door de federale moet beboet worden. De drie gewesten zijn bevoegd voor de rijbewijzen maar de federale overheid voor de inhoud van het rijexamen.

Bij mobiliteit kan dat op het eerste gezicht nog grappig lijken. In de gezondheidszorg is het zo mogelijk nog erger. Prof Sottiaux spreekt zelfs over ‘bevoegdheidswaanzin’, waar er amper enkele mensen zijn in dit land die echt weten hoe het precies in elkaar zit. Zo zijn de gemeenschappen bevoegd voor de ziekenhuizen, maar federaal voor het dringend, liggend ziekenvervoer en de verzorging onderweg. Of moeten gehandicapten bij twee loketten aankloppen voor een inkomen en terugbetaling van de kosten?

Zesde staatshervorming

De zesde staatshervorming heeft de problemen niet verkleind, enkel vergroot. Tijdens het debat kon je horen hoe dat er bij die onderhandelingen aan toegaat. Rutten vertelde hoe de CD&V-voorzitter Wouter Beke de staatshervorming zo groot mogelijk wou maken eens de N-VA niet meer onderhandelde om politiek het verschil te maken. Beke legde toen de kinderbijslag op tafel. Dat gaat over veel geld.

Zo kunnen ze vandaag bij CD&V nog altijd zeggen dat de zesde staatshervorming de Vlaamse begroting van 27 naar 45 miljard bracht. Benjamin Dalle (CD&V, senator) die mee de zesde staatshervorming onderhandelde en op het debat zijn voorzitter Beke verving, sprak Gwendolyn Rutten (Open Vld) niet tegen. Maar gaf wel aan dat Vlaanderen nu met die kinderbijslag nieuw en beter beleid kan maken. Zo krijg je een blik op de dynamiek van een staatshervorming. Iedereen heeft zijn idee of punt en pas later staat men stil bij de gevolgen van de staatshervorming.

Herzien die Grondwet

Uiteindelijk geeft elke Vlaamse partij — Vlaams Belang en PVDA waren niet aanwezig — toe dat de Grondwet best voor herziening vatbaar wordt verklaard. Maar elke partij heeft een eigen lijstje met artikels die moeten worden veranderd. Van preambule, tot grondrechten, communautair of de verhouding tussen Kerk en Staat. Al liet Benjamin Dalle verstaan dat hij meer voelt voor een werkgroep in het Vlaams Parlement om de Vlaamse neuzen in dezelfde richting te zetten, zoals in 1999.

De Wever herinnerde eraan hoe verschillende Vlaamse partijen nog niet zo lang geleden voor confederalisme waren. ‘Moest iedereen op hetzelfde moment voor confederalisme zijn, dat zou al veel oplossen.’ Maar het was diezelfde De Wever die het publiek voorhield dat het er niet toe deed. Dat er inderdaad in Vlaanderen een meerderheid is voor het aanpassen van de grondwet, en dat er via artikel 195 (dat bepaalt hoe de Grondwet wordt veranderd) een compromis mogelijk is. Maar het zal niet gebeuren. ‘Er is er een die zich in de campagne op de borst wil kunnen kloppen dat hij de herziening van de Grondwet heeft tegengehouden.’ Zei hij doelend op premier Michel (MR).

De Wever vroeg zich af of grondwetsspecialisten het wel koosjer vinden dat een regering in lopende zaken en zonder meerderheid een meerderheid in het parlement blokkeert. Maar op die vraag kwam geen antwoord. Het is ook een strikvraag, grondwettelijk recht is geen wetenschap. Ook die vraag zal constitutionalisten wel verdelen. De vraag is, wat er zal gebeuren als het zich voordoet. Maar ook in dat geval zijn er winnaars, politieke winnaars welteverstaan.

Maar niet getreurd. Als er geen wijziging van de Grondwet is, is er nog altijd heel veel mogelijk via de bijzondere wetten; wetten met een dubbele meerderheid die bepalingen van de Grondwet regelen. Er was ook een voorstel om de bevoegdheidsoverdrachten uit de Grondwet te halen en het mogelijk te maken om daarover te onderhandelen tussen regeringen en parlementen. Het lijkt er inderdaad op dat er steeds meer creativiteit nodig is om het Belgische systeem te deblokkeren.

De Federale bevoegdheden is uitgegeven bij Uitgeverij Intersentia. 892blz, €125.