Coronapaspoort naar vrijheid of virusdictatuur?

Het coronapaspoort lijkt onafwendbaar. Meer dan een half maatschappelijk en een beetje politiek debat, is het een grondig debat waard. Is dat paspoort een ticket naar het rijk van de vrijheid, of een middel om op termijn de vrijheid te beperken? Welk soort samenleving zijn we?

Vaccinatiespanning

Nu meer en meer landgenoten gevaccineerd zijn, neemt de spanning toe. Er is geen enkele reden waarom gevaccineerden zich aan de strenge coronaregels zouden houden. Zeker oudere mensen niet. Mensen in de laatste jaren, misschien maanden, van hun leven, moeten die verder opgesloten blijven?

Tegelijk is er een groep die nog niet gevaccineerd is. Ofwel omdat ze niet in de zorg werken, te jong zijn, gezond of geen geprivilegieerd netwerk hebben. In Vlaanderen kan je altijd aan de goede of slechte kant van zoiets staan.

Coronapaspoort

Moeten die ouderen dan uit solidariteit maar thuis blijven of in het rusthuis op de kamer? Die niet-ingeënte kleinkinderen nog altijd niet zien? Elkaar niet opzoeken, vrienden, familie, al dan niet ingeënt? Wat houdt twee zussen van 75+ die beide ingeënt zijn, tegen elkaar op te zoeken? Geen enkel rationeel argument.

Dus moet er een oplossing komen om te … versoepelen. Dat kan, met een bewijs dat je gevaccineerd bent, antilichamen hebt of negatief getest bent. Dan hebben we het hier niet over de sneltesten die in familiaal verband ook gebruikt kunnen worden. We hebben het hier over een coronapaspoort.

Vrijheid niet gevaccineerd te worden?

Een mens heeft het recht te bepalen wat er met zijn lichaam gebeurt. Kan de overheid vaccinatie verplichten? Jazeker. Als het gevaar voor de volksgezondheid te groot is. Door het Koninklijk Besluit van 26 oktober 1966 is de inenting tegen poliomyelitis verplicht. Elke ouder moet, als een kind 18 maanden is, kunnen bewijzen dat het ingeënt is. Daarover is amper maatschappelijke discussie. Het algemeen belang beperkt hier op een aanvaarde en proportionele wijze de individuele vrijheid (van de ouder). De baten zijn groter dan de kosten.

Daaruit volgt de vraag: wat met het coronavaccin? De overheid biedt het gratis aan, zoals veel aanbevolen vaccins. Daarbovenop komen er ook campagnes om iedereen te overtuigen zich te laten inenten. Toch zullen er mensen zijn die dat niet willen. Wat hun redenen ook zijn. Je kan dat dom vinden of onverantwoord, dat mag. Maar het blijft hun goed recht.

Gevolgen van een keuze

De vraag die daaruit vloeit, is wat daar de consequenties mogen of kunnen van zijn? Mag een stage geweigerd worden voor een student die niet ingeënt wil worden? Mag een werkgever iemand die zich niet wil laten vaccineren ontslaan? Wat als zich dat in de zorg voordoet? Wat als minderjarigen van hun ouders niet geprikt mogen worden? Mogen die kinderen nog een pretpark of bioscoop binnen straks? Hoe ver gaan we daarin? Wat is juridisch en ethisch aanvaardbaar?

Dan komen we opnieuw bij dat coronapaspoort. Het politieke klimaat is rijp om dat paspoort te zien als een ‘instrument’. Het is zomaar mogelijk dat er — bijvoorbeeld bij ministerieel besluit — over enkele maanden beslist wordt dat enkel vaccinatie nog geldt voor dat paspoort. Dan wordt dat coronapaspoort een vaccinatiepaspoort. Geen ticket naar het rijk van de vrijheid, maar een opstapje naar het rijk van verplichten, bestraffen en onvrijheid.

Zo kan een op het eerste gezicht onschuldig coronapaspoort ontsporen. Politici die het invoeren, moeten goed weten welke valkuilen zich kunnen openen. De vraag is of ze zich laten meevoeren in het opbod van de angst en de verplichtingen. Een paspoort voor een land waar wie niet gevaccineerd wil worden maatschappelijk én wettelijk spitsroeden moet lopen. We zitten niet ver van de oorlogstaal. Zich niet laten vaccineren staat gelijk aan verraad.

Dedecker en La Boum

Voor u vindt dat ik overdrijf, swipe eens door het nieuws van de afgelopen week. Jean-Marie Dedecker is een populist, klonk het bijna unisono. Terwijl hij binnen de marge van de wet creatief was en niemand in gevaar bracht. Maar hij durfde het aan om openbaar het geldend narratief uit te dagen. Dat heeft het virus niet graag.

Hetzelfde met de betogers op La Boum 2. Die werden in krantencommentaren deloyaal aan onze samenleving genoemd. Zijn stakende en betogende vakbondsmilitanten dat dan ook? HLN berichte dat één van de jongeren achter de antilockdownmanifestatie ‘La Boum 2’ voordien opgepakt werd en urenlang verhoord door de politie. Hij werd beschuldigd van ‘oprichten van een privémilitie en aanzetten tot geweld’. De jongeman werd gearresteerd nadat hij zijn gegevens had gemaild naar het kabinet van Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V). Die had geklaagd dat ze niemand van de organisatoren kon bereiken. In plaats van een sereen gesprek over de modaliteiten van de manifestatie kreeg hij een arrestatie en strafklacht.

Betogen is geweldig

Opmerkelijk ook hoe kritiekloos de opmerking van premier Alexander De Croo (Open Vld) passeerde. Die zei dat manifestaties — zoals La Boum — groepen aantrekken die uit zijn op gevechten en confrontaties met de politie. Dat lijkt eerder een argument om elke manifestatie te verbieden? Want, je weet wat daarvan komt. Geen BLM, of vakbondsbetogingen meer?

Persoonlijk voel ik me meer verraden bij blinde maatregelen door gouverneurs dan door politici als Dedecker of burgers met eerlijke verontwaardiging die betogen. In wat voor wereld zijn we door die pandemie beland?

Weerbare democratie

Het wordt tijd voor redelijkheid. Tijd om stil te staan en rond ons te kijken, om dan te reflecteren: waar staan we, hoe zijn we hier beland en waar leidt deze weg ons naartoe?

In Weerbare democratie bespreekt Bastiaan Rijpkema een existentiële vraag voor elke democratie: hoe ver reikt tolerantie? Rijpkema dacht aan een uitholling van onze democratie door extremen. Vandaag wordt onze democratie uitgehold door een angstcultuur, van binnen uit door traditionele politieke krachten.

Hoe lang duurt de waan dat we onze vrijheden moeten opgeven om veilig te zijn? Of houdt dit virus niet van democratie?