Daarom ga ik zondag niet stemmen

Beste verkiezingskandidaten,

De voorbije weken hebben jullie een hoop tijd en energie gewijd aan de campagne. Ik bewonder dat engagement voor de publieke zaak. Nochtans zal het me niet overtuigen om zondag een bolletje te kleuren. Ik heb lang nagedacht en besloten om niet te voldoen aan mijn opkomstplicht. Dit is geen cynische verwerping van de parlementaire democratie, maar een protest tegen de huidige toestand in ons politieke systeem. Het aantal kiezers dat niet komt opdagen, stijgt bij iedere verkiezing. Er broeit iets bij die groeiende groep. Ik kan niet in hun hoofden kijken, maar in deze brief vindt u alvast mijn redenen.

Impotent parlement

Jullie zijn allemaal kandidaat om parlementslid te worden. Maar als u wordt verkozen, zal uw titel niet overeenstemmen met de jobinhoud. U wordt partijvertegenwoordiger, geen volksvertegenwoordiger. U zult voorgekauwde standpunten uitdragen, en niet – zoals de Grondwet mooi verwoordt – de Natie vertegenwoordigen. U wordt niet verwacht te vertegenwoordigen, maar te gehoorzamen. Aan dit probleem zijn al veel woorden gewijd. Het is een terechte vaststelling dat België meer particratie is dan democratie. Enkele mensen aan de top van de politieke partijen bepalen met quasi zekerheid wie er wordt verkozen, via een kiessysteem met kieskringen en kiesdrempels, lijststemmen en opvolgers. In het parlement zijn het de fracties, niet de parlementsleden, die de dienst uitmaken.

Is dat een probleem? Ja, want de kiezer heeft enkel een beslissende invloed op de krachtsverhoudingen tussen de partijen, niet op wie er in het parlement terechtkomt. Het is ook nadelig voor de verkozenen. Want op 26 mei valt de beslissing. Bent u niet verkozen, dan zult u de komende jaren in de gratie moeten komen van degenen die de lijsten opstellen, in de hoop op een verkiesbare plaats. En bent u bij de gelukkigen? Proficiat, dan zult u de volgende vijf jaar uw partij moeten gehoorzamen of een stille parlementaire dood sterven. Er zijn genoeg voorbeelden van dat fenomeen die u welbekend zijn. U zult stemmen zoals het partijstandpunt dicteert, en toelating vragen voor uw wetgevende voorstellen, schriftelijke of mondelinge vragen en interpellaties. De wetgevende macht, die theoretisch de belangrijkste is van de drie machten, heeft in de praktijk geen tanden. Sterker nog, haar mond wordt langzaam dichtgenaaid. Waarom zou ik voor u stemmen, als u niet de vrijheid heeft om uw parlementaire taak uit te voeren?

Dovemansdebat

Laat ons ook eens stilstaan bij de toon van deze campagne. Een opvallende afwezige is de constructieve dialoog, en dat hoeft niet te verwonderen. Wanneer de partijkopstukken aan het woord komen, blinken ze uit in bijna bovenmenselijke zelfzekerheid. Van twijfel of nederigheid is geen spoor te bekennen, van ideologische verstarring des te meer. Ieder heeft zijn of haar grote gelijk. Debatten lopen over van overdrijvingen, intentieprocessen en kromme logica. Als er niet door elkaar wordt geroepen, praat men naast elkaar heen. En complexe problemen worden gereduceerd tot een simpele boutade.

Op die manier verziekt het maatschappelijk debat dat noodzakelijk is in verkiezingstijden. Meningen en tegenstellingen moeten worden scherp gesteld om een duidelijke keuze te kunnen maken. Maar de karikaturen en stromannen die vandaag worden opgevoerd, zijn beschamend. Dit is geen helder en onderbouwd meningsverschil meer, maar een uit de hand gelopen burenruzie. Politici moeten de capaciteit hebben om feiten onder ogen te zien en andermans mening te erkennen voor wat ze is. Dat pragmatisme bestaat nochtans, anders zouden er nooit coalities worden gevormd. Waarom zou ik stemmen voor deze schijnvertoning?

@NickRoskams

Nick Roskams heeft zijn oproepingsbrief verscheurd.

Surrealistische campagne

Naast de toon is ook de inhoud van de campagne teleurstellend. De realiteit lijkt wel tijdelijk opgeschort. Want veel verkiezingsbeloftes, onder andere over pensioenen en belastingen, worden door begrotingsexperts bestempeld als onbetaalbaar en ongeloofwaardig. Men weet nu al hoeveel miljarden het begrotingstekort – minstens – bedraagt. En toch nemen uw partijleiders ons een paar weken mee voor een bezoekje aan Disneyland. De dag na de verkiezingen zullen we vaststellen dat je daar niet permanent kunt blijven wonen. De partijleiders weten dat nu al. Maar imaginaire cadeaus uitdelen is populairder dan eerlijk zijn over de overheidsfinanciën.

De campagne illustreert dat de politiek in dit land uitblinkt in kortzichtigheid, ondanks de grote woorden en hyperkinetische activiteit. Denk bijvoorbeeld aan de staat van de publieke infrastructuur, het complexe belastingsysteem en de komende vergrijzingskosten. In al deze domeinen vieren uitstelgedrag en gemorrel in de marge nog steeds hoogtij. Internationale ranglijsten tonen de discrepantie tussen onze hoge belastingen en wat we ervoor terug krijgen. De ondermaatse overheidsefficiëntie is algemeen bekend. En de gevolgen worden pijnlijk duidelijk: exploderende facturen en instortende tunnels. Het Belgische huis is langzaam aan het verzakken. Worden dan de fundamenten versterkt? Nee, we bouwen de volgende verdiepingen gewoon schots en scheef verder, dat komt wel goed. En niemand slaagt erin om dit probleem fundamenteel aan te pakken. Men wentelt zich liever in zelfmisleiding. Waarom zou ik stemmen voor politici met een gebrek aan realiteitszin, eerlijkheid en daadkracht?

Besluit

Een politiek systeem heeft als doel: het oplossen van conflicten en problemen in onze samenleving, via inspraak en dialoog. En daar wringt het schoentje vandaag in dit land. Inspraak wordt zo veel mogelijk beperkt. Van constructieve dialoog is nauwelijks sprake. En deze campagne biedt geen antwoorden op de budgettaire situatie. De oplossingen zijn niet onbekend en toch blijven deze problemen aanslepen. Op 26 mei is uw werk niet ten einde, maar net begonnen. Ondertussen, blijf ik thuis.