De comeback van het communautaire

Het is een zielig beeld: Franstalige cipiers die op de gevangenispoorten van Hasselt, Leuven en Brugge komen kloppen, hun Vlaamse kameraden oproepen tot solidariteit en revolutie – en dan het deksel op de neus krijgen omdat hun collega’s willen werken. Een Vlaams-nationalistische propagandacel zou het zo pijnlijk confronterend niet durven bedenken. De burleske realiteit van dit land volstaat al lang en breed om de barst in België bloot te leggen. De syndicale haring braadt niet in Vlaanderen, waar de treinen rijden, de gevangenen humaan behandeld worden en zelfs de ambtenaren niet staan te springen om ’tot de finish’ het hele land kapot te staken. Pianist en Fiere Belg Jef Neve werd er in De Afspraak bijna wanhopig van: ‘Het wordt heel moeilijk om het Belgisch model nog te verdedigen tegen die partijen die het land kapot willen’. 

Nog een zielig beeld: de 37 imagocampagnes waarmee Belgische overheden (klein en groot) willen uitpakken in het buitenland. In deze splinterstaat is iedereen minstens een beetje bevoegd voor alles. Je ziet het bij het buitenlandse beleid, maar evengoed bij bijvooreeld mobiliteit of werk. Elke Belgische staatshervorming was een zuinig compromis, het lauwe resultaat van lange onderhandelingen waar minstens één gemeenschap op de rem had gestaan. Slechts zelden ging men voluit in een regionalisering, bijna altijd moesten er wel wat deelbevoegdheden behouden blijven op unitair niveau – of konden er na lang aandringen maar beperkte beleidsaspecten overgeheveld worden. Als de Belgische devolutie het grootste succes van de Vlaamse Beweging is, dan is het gebrek aan coherente bevoegheidspaketten misschien de grootste mislukking. Ook de instutionele versplintering betalen de Vlamingen cash. 

De communautaire bommen onder België zijn zorgvuldig uit het regeerakkoord gehouden, maar daarmee zijn ze allerminst verdwenen. De weeffouten in België laten zich geen volledige legislatuur wegmoffelen. Een partij als N-VA kan misschien uitleggen waarom er deze regeerperiode geen communautaire hervormingen mogelijk waren, maar de echte uitdaging is vijf jaar lang doen alsof er geen enorme communautaire breuklijnen zijn. Bij elke staking, bij elk moeizaam overleg, bij elke wederzijdse sabotage wordt duidelijk dat we geen jaren kunnen wachten voor we in dit land eindelijk orde op zaken stellen. Decennia van communautair koudwatervrees hebben geleid tot een kluwen waarbij Vlaanderen en Wallonië elkaar in een wurggreep houden. We leven gescheiden, we denken anders, we willen andere richtingen uit, maar we moeten keer op keer vaststellen dat we nog altijd verstrikt zitten in de Belgische wirwar. 

België heeft nood aan een ‘big bang’. Als het land in het slop zit, volstaat het niet om aarzelend richting een beter land te schuifelen: we moeten eindelijk weer grote stappen zetten richting volwaardige Vlaamse autonomie. Zachte heelmeesters maken duidelijk stinkende wonden. Het is bijzonder wrang dat dezer dagen met heimwee teruggedacht wordt aan gewezen premiers als Martens of Dehaene. Het loodgieterwerk van deze staatsmannen heeft een misbaksel opgeleverd dat door de schaarse fans gelauwerd wordt als ‘surrealistisch’ en door de rest van de wereld herkend wordt als potsierlijk. Het doorhakken van de grote knopen kan niet eeuwig uitgesteld worden. Durf duidelijke keuzes maken. Splits de NMBS. Wijs bevoegdheden in hun totaliteit toe aan één enkel beleidsniveau. Ontmantel elke overbodige unitaire structuur: deze staatskundige nostalgie heeft ons al genoeg tijd en geld gekost. 

De stakingen en de halve splitsingen zijn tragikomisch en peperduur, maar niet helemaal nutteloos. Het federale fiasco drukt de Vlamingen met de neus op de treurige feiten. Hoe vaker de tweedracht in dit land boven water komt, hoe holler de praatjes over eenheid en samenwerking zullen klinken. Na elke staatshervorming heeft men gedacht het land voor 30 jaar veiliggesteld te hebben: steeds opnieuw kwam er al na enkele jaren opnieuw een beweging op gang richting verdere regionalisering. Ook nu zal het communautaire via de grote poort een grote comeback maken. De realiteit is een bondgenoot die zich niet weg laat wensen.  ‘Au finish!’ is de populaire kreet aan de vakbondsvuren in Wallonië. Een Vlaams-nationalist zou bijna gaan hopen dat ze het menen. Recht naar de eindmeet van dit zieke land.