In de coulissen van een boerenklucht – wat er scheelt met België

De makers van De coulissen van de Wetstraat hebben in hun werk en in hun (uitgebreide) zelfpromotie duidelijk de nadruk op het persoonlijke aspect gelegd. De botsing tussen Karel De Gucht en Guy Verhofstadt, de zielenroerselen van Johan Vande Lanotte en de pijnlijke episode De Wever-Dedecker: politiek wordt voorgesteld als een Shakespeariaanse tragedie waarin grote en complexe persoonlijkheden een hoofdrol spelen. Toch heeft de documentairereeks op zeer treffende wijze de vinger op enkele gapende Belgische wonden gelegd. In drie afleveringen behandelde De coulissen van de Wetstraat de absurde compromiscultuur, de vergaande particratie en de enorme macht van het verzuilde middenveld.

In de eerste aflevering zagen we de complete nederlaag van Karel De Gucht, die als voorzitter van een regeringspartij de euvele overmoed had om zijn partijprogramma trouw te willen blijven. De Belgische absurditeit werd ten volle geïllustreerd door het voorstel waarmee De Gucht  het migrantenstemrecht wou amenderen. De Open VLD-voorzitter wou vreemdelingen aan wie de naturalisatie was geweigerd het stemrecht ontzeggen. Het is een redelijk, zelfs logisch compromisvoorstel – maar het was niet vooraf doorgepraat en maakte geen deel uit van het oorspronkelijke akkoord. Daarom was het onmogelijk en zelfs onbespreekbaar. Tot zover de mythe van het redelijke Belgische compromis dat zogezegd van iedereen een winnaar maakt.

In de tweede aflevering werd ons getoond hoe een Belgische partij echt werkt. Na de verkiezingsnederlaag van 2007 besliste toenmalig sp.a-voorzitter Vande Lanotte niet alleen over zijn eigen aftreden, hij bepaalde ook eigenhandig de toekomst van zijn partij. Het wordt nauwelijks als vreemd ervaren dat niet de fractie maar wel de aftredende voorzitter een fractieleider aanduidt. Niet het partijbureau, wel de eenzame figuur van de verslagen leider stelt de nieuwe voorzitter aan. De almacht van de voorzitter is grenzeloos en nauwelijks gecontesteerd.

In de derde aflevering waren we getuige van de enorme macht van het ACW, dat in 2006 een veto kon stellen tegen de komst van een nieuw lid bij een CD&V-coalitiepartner. Na een voorzet van toenmalig ACW-opperhoofd Jan Renders bleken ACW-mandatarissen zelfs bereid tot het opblazen van een electoraal lucratief kartel om de komst van een rechtsliberale kandidaat op de kartellijst te verhinderen. Het feit dat het niet-verkozen middenveld zo brutaal concrete politieke eisen kon stellen, wordt nauwelijks in vraag gesteld.

De coulissen van de Wetstraat was geen scherpe onderzoeksjournalistiek: het was vooral de bedoeling om enkele tumultueuze incidenten uit de recente politieke geschiedenis te reconstrueren. Toch toont de reeks een staat waar starre onderhandelingslogica, machtige belangengroepen en oppermachtige particratie de dienst uitmaken. De Vadder heeft gelijk: De coulissen doet aan Shakespeare denken. Want there’s something rotten in the state of Belgium.