De mozaïek van multiculturalisme: etnische concentratie in Belgische woonplaatsen

Toen ik eind maart de VRT-nieuwsapp opende en met halfopen ogen door de de belangrijkste artikels swipete, stikte ik haast in mijn slecht-gezette koffie. ‘Koerdische gemeenschap rijdt door Turkse buurt en provoceert zo de Turkse gemeenschap’, zo vatte men dit conflict samen. Ik was verontwaardigd door nagenoeg elke woordgroep in die zin. Van ‘Turkse gemeenschap’ tot ‘Koerdische gemeenschap’ en ‘Turkse buurt’. Ik wist hierbij wat de oorzaak was voor de toenemende interculturele en interraciale spanningen in België: etnische concentratie en segregatie.

Deze segregatie heeft verstrekkende gevolgen voor de sociale cohesie en integratie binnen onze samenleving. Wanneer mensen zich isoleren van de bredere gemeenschap (in casu, de ‘Belgische’), vermindert de noodzaak om de landstaal te spreken of zich te engageren in de Belgische cultuur. Dit leidt niet enkel tot de dramatische achteruitgang van ons onderwijs en de verlaging van onze eigen standaarden, maar evenzeer tot een verzwakking van onze nationale banden en democratische waarden. Op de koop monden deze interraciale en interculturele spanningen soms uit in fysieke conflicten die almaar meer voelbaar worden op straat.

Uitwisseling

De verdeling die gezaaid wordt door etnische concentratie is meest van al zichtbaar in onze grootsteden. Neem Brussel. Hier vinden we een duidelijke geografische scheiding langs etnische lijnen, met Europese Belgen die zich voornamelijk in het zuiden vestigen, terwijl Afrikaanse gemeenschappen zich concentreren in het westen. Turkse en Aziatische gemeenschappen vinden we vooral in de noordoostelijke wijken. Deze segregatie is deels het resultaat van diepgewortelde sociaaleconomische ongelijkheid, dat klopt. Maar dat betekent niet dat we de ‘persoonlijke voorkeuren’ van de Brusselaars, om zich te omgeven met mensen die hun ‘oude cultuur’ delen, mogen negeren.

De uitdagingen die voortvloeien uit etnische concentratie zijn veelzijdig en complex. Sociale segregatie kan leiden tot een vermindering van sociale cohesie, waarbij gemeenschappen minder verbonden zijn en er minder interactie is tussen verschillende groepen. Economische ongelijkheid kan de toegang tot essentiële diensten zoals gezondheidszorg, onderwijs en huisvesting beïnvloeden. Spanningen en vooroordelen tussen verschillende etnische of culturele groepen leiden tot conflicten en een gebrek aan vertrouwen binnen de samenleving.

Onderwijs

Om deze uitdagingen aan te pakken, moeten we eerst en vooral bereid zijn om het probleem te erkennen, en vervolgens beleid voeren dat de negatieve gevolgen van deze etnische concentratie aanpakt. Inclusieve projecten in het onderwijs kunnen bijdragen tot meer aanvaarding van diversiteit.

Het is zo dat er nu nog te vaak een onderscheid wordt gemaakt door ouders met een etnische Belgische achtergrond tussen ‘blanke’ scholen als superieur, en ‘gemixte’ scholen als inferieur. En hoewel de overheid natuurlijk geen rechtstreekse verandering in het denken van ouders kan veranderen, zijn er wel onrechtstreekse middelen om hen te overtuigen. Allereerst is er het beleid van het gemeenschapsonderwijs (GO-scholen). De scholen zijn absoluut niet veeleisend genoeg, zeker niet op vlak van het spreken van Nederlands binnen en buiten de klaslokalen. Het voorstel om Nederlands op de speelplaatsen te verplichten vind ik dan ook een uitzonderlijk idee, niet enkel voor leerlingen en leerkrachten, maar ook voor ouders die bijvoorbeeld langskomen voor een oudercontact (zoals ook in de GO-scholen in Sint-Pieters-Leeuw het geval al is).

Vervolgens durf ik te pleiten voor de afschaffing van de dubbele nationaliteit. De Belgische nationaliteit hoort immers een intentieverklaring te zijn over de ‘wil’ om Belg te zijn. Men moet zich willen inzetten om bij te dragen aan onze samenleving, de Belgische samenleving, en énkel de Belgische samenleving. Afschaffing van een tweede nationaliteit hoort hierbij dan ook niets minder dan een evidentie te zijn. Men mag wat mij betreft met rotte tomaten als ‘emoties’ en ‘sentimenten’ blijven gooien tegen het standbeeld dat ‘engagement voor de natie’ heet, maar het standbeeld moet te allen tijden op zijn sokkel blijven staan.

Sociale woningen

Een derde stap is de betere spreiding van sociale woningen. Door meer sociale woonplaatsen te creëren in rijkere buurten, waar traditioneel meer etnische Belgen wonen, kunnen we een omgeving scheppen die culturele integratie stimuleert. Op de private markt zou ik dan eerder pleiten voor meer en strengere praktijkcontroles op discriminatie op de huizenmarkt, waardoor minder mensen ten onrechte een woning worden ontzegd omwille van hun achternaam, nationaliteit of huidskleur.

Dit beleid vermindert niet alleen de segregatie in stedelijk België, maar vergroot ook de kansen voor alle bewoners om te profiteren van de voordelen die welvarende wijken bieden, zoals toegang tot kwalitatief onderwijs, gezondheidszorg en werkgelegenheid. Bovendien kan het samenbrengen van mensen met verschillende sociaaleconomische achtergronden leiden tot een natuurlijke uitwisseling van culturen en ideeën, wat essentieel is voor het bouwen aan een verenigde en veerkrachtige samenleving.

Deze samenleving staat op een kruispunt. We kunnen kiezen voor een pad van verdere segregatie en verdeeldheid, of we kunnen kiezen voor een toekomst waarin we (eindelijk) een duidelijke Belgische culturele lijn zien, zonder oog te verliezen voor de nood aan inclusiviteit en diversiteit. Het is tijd dat we de uitdaging aangaan en bouwen aan een toekomst waarin iedereen zich zonder asterisk ‘Belg’ voelt.