De mythe van het maakbare draagvlak

Er is iets vreemds aan de hand met het draagvlak voor de opvang van vluchtelingen. Er zijn steeds meer mensen die lijken te denken dat dit draagvlak gecreeërd wordt door politici en journalisten. Al wie te scherpe kritiek formuleert, doet ‘het draagvlak afbrokkelen’. Al wie niet pleit voor grenzeloze opvang, ‘brengt de maatschappelijke ontvankelijkheid in gevaar’. Alsof het draagvlak voor de vluchtelingen een kwestie is van spreken of zwijgen. 

In realiteit kan natuurlijk niemand draagvlakken toveren. Het is een illusie om te denken dat een mondige minderheid een maatschappelijk draagvlak kan forceren. Dat getuigt van een paternalistische visie op politiek: alsof het publiek zijn opvattingen ingelepeld krijgt door een opiniërende elite. Sommige Vlaamse media zijn zichzelf jaren geleden ’toonaangevend’ gaan noemen, en nu geloven ze ook echt dat ze dat zijn. Zelfs als veel bewijs het tegendeel suggereert.

Anno 2016 is het brede Vlaamse publiek geëmancipeerd. Over hete hangijzers vormt de Vlaming zelf wel een mening, zelfs al hoort hij van de kansel en de krant een ander geluid. Zijn de meeste journalisten al jaren centrumlinks? Dan stemt de Vlaming al jaren centrumrechts. Publiceren de kwaliteitskranten elke week pagina’s over ‘hoge cultuur’? De Vlaming stuurt elke week zijn kat naar het theater. Spant de politieke wereld samen om een radicale oppositiepartij voor de rechtbank te veroordelen? Diezelfde Vlaming beloont de veroordeelde partij met de grootst mogelijke triomf. 

Niemand zal de Vlaming een mening voorschrijven over de vluchtelingen. Zelfs als alle journalisten én alle politici in koor de lof zingen van Moeder Merkel en de zegeningen van de vluchtelingenstroom, dan nog zal de Vlaming er het zijne van denken. Over de multiculturele samenleving, de mogelijkheden van snelle integratie en de draagkracht van de Vlaamse maatschappij, heeft de Vlaming al lang een eigen oordeel – vaak gebaseerd op persoonlijke indrukken en ervaringen. 

Toch zijn er nog altijd mensen en media die krampachtig proberen een draagvlak te fabriceren. Bij journalisten uit zich dat in een ongezonde focus op menselijke miserie: aangrijpende beelden van gezinnen met jonge kinderen, die al dan niet levensloos aanspoelen op een strand. Bij politici uit het zich in leugens, zoals het volgehouden volksbedrog dat over ‘Syrische vluchtelingen’ spreekt, daar waar de meerderheid van instromers helemaal niet uit Syrië komt. 

Politici hebben in het vluchtelingendossier twee keuzemogelijkheden. Ze kunnen proberen om een draagvlak te fabriceren dat geen enkele overlevingskans heeft. Dat zal hen applaus opleveren in sommige redactielokalen, maar hen verder vervreemden van een electoraat dat zich onbegrepen en miskend voelt. Politici kunnen ook proberen om het Volksempfinden ernstig te nemen, in weerwil van journalisten die schamper schrijven over het ‘onderbuikgevoel’ en ‘populisme’. 

Meningen zijn niet maakbaar. De grondstroom laat zich niets dicteren. Moge dat besef in het nieuwe jaar eindelijk doordringen.