De toestand is ernstig en hopeloos

Eerst was er corona. Net toen we ons begonnen af te vragen wat die pandemie definitief zou veranderd hebben, valt Rusland Oekraïne binnen. Ons wereldbeeld wankelt. België wordt daardoor enkel nog dieper in de afgrond gesleurd.

‘ne keer nen oorlog’

Graag zou ik iedereen een klap verkopen die de voorbij tijd filosofisch opperde: ‘deze generatie heeft eens een goede oorlog nodig’. Meestal opgetekend uit de mond van een babyboomer. Alsof ze zelf een oorlog hadden meegemaakt. Wat ze meemaakten is de ongebreidelde economische groei, de miserie van de jaren 70 en het daarna compleet uit de hand lopen van het bestuur van dit land met de enorme staatsschuld en de verlabyrinting van onze staatsstructuur.

We hebben geen nood aan een generatieconflict, maar we moeten sceptisch zijn tegenover de erfenis van politici uit het verleden die als grote staatsmannen worden afgeschilderd. Ze deden niet wat moest. Ondertussen is hun oorlog daar. In onze supermarkt mag je per winkelbeurt maar twee pakken van 1kg bloem kopen. De Oekraïnecrisis stelt ons land voor enkele geweldige uitdagingen: de vluchtelingen opvangen, omgaan met de inflatie én de energiecrisis.

Tussen droom en daad

Ik moet de jongste tijd vaak denken aan die bekende strofe uit Het huwelijk van Willem Elsschot. Kenners hoeven niet te vrezen voor het leven van mijn vrouw. Maar ik citeer even:

… tussen droom en daad
staan wetten in de weg en praktische bezwaren,
en ook weemoedigheid, die niemand kan verklaren,
en die des avonds komt, wanneer men slapen gaat.

Dat past bij het gevoel vandaag. We willen die Oekraïners hier graag goed opvangen. Maar staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleecker (Open Vld) schat dat er de eerste weken van de oorlog al zo’n 800 miljoen extra is uitgegeven. De totale kostprijs kan en zal in de miljarden lopen. Die miljarden komen dan bovenop de 24 miljard die volgens het monitoringcommité nu al te veel wordt uitgegeven. Dit jaar geeft deze regering 4,5% van het bbp teveel uit.

Het s-woord en het b-woord

Voor de corona was de staatsschuld en het structureel tekort op de begroting al een nijpend probleem. De coronacrisis was de crisis teveel. Daarbovenop komt nu de oorlog in Oekraïne en alles wat daarbij komt kijken. De toestand is ernstig en hopeloos. Zeker als de rente begint te stijgen op die enorme staatsschuld. Maar ja, het is nu ook geen tijd om te besparen.

Jammer dat onze grote politici in het verleden er niet in geslaagd zijn om het tekort en de schulden binnen de perken te houden. Er is geen buffer. Politici hebben geen ruimte om iets te doen aan de hoge energieprijzen. Als de weemoedigheid me ‘des avonds’ overvalt denk ik aan de factuur, vandaag en morgen.

Te veel en te weinig

Want de korting die de regering ons geeft aan de pomp of in de gasbrander, is te weinig en te veel tegelijk. Te weinig omdat het eigenlijk niet wezenlijk helpt. En te veel omdat de regering opnieuw te veel geld uitgeeft. ‘Wat we door extra accijnzen aan meeropbrengst hebben, geven we terug’, zo klinkt het. Terwijl de regering dat geld ook nodig heeft om straks, ik zeg zo maar wat, de stijging van de index te betalen. Of de stijgende kosten ook voor de regering. Of de stijging van het defensiebudget. Hoeveel keer kan je 1 euro uitgeven?

Terwijl de regering de budgettaire putten dieper en dieper maakt, botsen de dromers die daden willen op de realiteit. In onverdachte tijden, juni 2021 rekende Ignace Vandewalle op Doorbraak voor wat de groenestroomcertificaten (GSC) ons zullen kosten. Die GSC zijn het middel waarmee de regeringen in dit land de omslag naar hernieuwbare energie willen forceren. ‘Tegen 2030 zal voor deze groen-rode droom 35 miljard euro aangerekend zijn op onze elektriciteitsfactuur. Het betreft +/- 21 miljard euro Vlaamse subsidies en +/- 14 miljard euro federale subsidies (waarvan  negen miljard euro geïnd in Vlaanderen). Exuberante subsidies op de kap van de gewone burger resulteren in woekerwinsten voor de Big Eco, maar armoede bij de bevolking.’

Meer en nog meer

Terwijl we dit schrijven debatteert de regering over het openhouden van de kerncentrales of ze sluiten en vervangen door gascentrales. Niemand met gezond verstand doet dit nog vandaag. Maar Groen/Ecolo wil blijkbaar niet zomaar toegeven. Ze willen compensaties. Alsof er extra geld is om zo’n compromis te smeren. Ook voor groenestroompromotie is het geld op.

Het is nog te begrijpen dat het redden van de planeet elke prioriteit geniet als je ervan uitgaat dat de zondvloed nakende is. Enige koppige hardnekkigheid daarbij is nog aanvaardbaar zelfs. Maar tussen droom en daad staan wetten in de weg. Je kan niet af willen van het gas en ondertussen gascentrales bouwen. Zelfs al heeft Engie strategisch alles op gas gezet en zijn ze een objectieve bondgenoot. Engie heeft fout op gas gegokt, net zoals Duitsland en Groen.

Hernieuwbaar

De omschakeling naar hernieuwbare energie kan maar slagen als de bevolking het gevoel heeft er ook bij te winnen. De huidige voluntaristische doordrampolitiek vervreemdt mensen van duurzame energie. Dat wordt herleid tot windmolen-hoge kosten. Het is een gemiste kans. De vraag is ook of volledig duurzame energie vandaag kan, als je weigert kernenergie als duurzaam te categoriseren.

Vivaldi heeft een kans gemist. Ze konden een beleid uitstippelen dat doordacht is en iedereen laat meegenieten van de omslag naar duurzamere energie. Maar het zal niet meer gebeuren. Het slimste wat ze nu kunnen doen is afspreken de kerncentrales open te houden tot er duurzamere alternatieven opduiken. Gascentrales zijn niet ecologisch, noch geopolitiek duurzaam.

Onrust in de wetstraat

Vandaag is er onrust in de Wetstraat. Er komt een nieuwe peiling. Zal de Oekraïnecrisis iets veranderen in de waardeverhoudingen? Maar zal het verschil nu gemaakt worden? Of komt dat als de gevolgen van de crisis door stijgende energieprijzen en inflatie de brede middenklasse vol raakt?

In 2024 kan enkel het ordenen van het staatshuishouden centraal staan in de campagne. Hoe zetten we de staatsfinanciën op punt en hoe voorkomen we dat we opnieuw zo diep afzakken in de toekomst. Dat is waar de partijen een antwoord moeten op geven.