Donkere wolken boven Armenië

Het Azerbeidzjaanse leger lanceerde op 19 september 2023 een laatste en beslissende aanval op de betwiste, door Armeniërs bewoonde regio Nagorno-Karabach. De daar gestationeerde Russische ‘vredestroepen’ intervenieerden niet en dus konden de overweldigde Armeense strijders niets anders doen dan de wapens neer te leggen.

Wat volgde in de regio was de etnische zuivering van de Armeense inwoners. En ook al lijkt het conflict in Nagorno-Karabach beslecht, opnieuw hangt in de Zuidelijke Kaukasus de dreiging van oorlog in de lucht.

De huidige Armeense regering onder leiding van Nikol Pasjinjan zoekt al enkele jaren toenadering tot het Westen. Op deze beweging gaan westerse landen graag in. Ze zien immers de kans om de Russische invloed in de regio in te perken.

Moskou onthoudt zich van een militair ingrijpen in Armenië omwille van verschillende redenen; het heeft geen directe landgrens met het land en kampt omwille van het conflict in Oekraïne met een gebrek aan militaire capaciteit.

Rusland, Armenië, Azerbeidzjan

Moskou zou Azerbeidzjan wel de toestemming kunnen geven om – opnieuw – in te grijpen tegenover Armenië om zo het land terug in de pas te laten lopen.

De huidige regering in Jerevan beschouwt de Armeense afhankelijkheid van Rusland om de veiligheid en onafhankelijkheid van het land te garanderen als een strategische fout. Getuige het feit dat zowel Rusland als diens militaire alliantie – de CSTO, waarvan ook Armenië lid is – neutraal bleef en weigerde in te grijpen in de meest recente conflicten.

Ook was Rusland volgens het akkoord na de afloop van het conflict in Nagorno-Karabach in 2020 bevoegd om met zijn vredestroepen de veiligheid van de Armeniërs in Nagorno-Karabach te garanderen. Een verantwoordelijkheid die het vorig jaar naast zich neerlegde.

Gemeenschappelijk belang

Dat Rusland de kant kiest van Azerbeidzjan is niet verwonderlijk. Beide landen hebben een gemeenschappelijk belang in de regio: de door Azerbeidzjan gewenste Zanzegoer-corridor. Deze zou door de meest zuidelijke provincie van Armenië moeten lopen en zo Azerbeidzjan met zijn exclave Nachitsjevan verbinden.

Voor het door sancties getroffen Rusland opent deze corridor broodnodige nieuwe handelsverbindingen met onder andere Turkije.

Het Westen kijkt weg

Het Armeense leger blijft in een puinhoop achter na de opeenvolgende militaire nederlagen tegenover Azerbeidzjan. Diplomatiek blijft het geïsoleerd, ondanks periodieke deelnames aan militaire oefeningen onder leiding van de Verenigde Staten en de NAVO.

Het land importeerde ook wapens uit Frankrijk en India. Maar ondanks pogingen om banden te verdiepen ontbreekt het Jerevan aan diplomatieke en militaire afschrikkingscapaciteit tegenover Azerbeidzjan.

Daarenboven voelt Azerbeidzjan zich aangemoedigd door de passiviteit van het Westen. Want ondanks de militaire agressie tegenover zijn buurland is het nooit veroordeeld of gesanctioneerd geweest. Azerbeidzjan maakt ondertussen de afweging of het zich kan wagen aan een militaire inval in Armenië. Want zowel in de lucht als op de grond is het militair superieur aan zijn kleinere buurland.

Indien het zover komt, is de kans reëel dat Armenië (een deel) van zijn zuidelijke provincie Sjoenik verliest. En Rusland zal ondanks zijn militaire verplichtingen tegenover Armenië vanwege diens eigen belangen opnieuw niet interveniëren. De ‘realpolitik’ van de Zuidelijke Kaukasus.

De rode lijn van Teheran

De enige partij die zich verrassend genoeg zowel tegen Azerbeidzjan als Rusland roert is Iran, de zuidelijke buur van Armenië. De Islamitische Republiek stelde dat iedere bedreiging voor de territoriale integriteit van een buurland een rode lijn vormt.

Teheran heeft zich consequent verzet tegen de aanleg van de Zanzegoer-corridor, die langs zijn noordelijke grens zou lopen. Iran ziet het namelijk als een bedreiging voor het delicate machtsevenwicht in de regio. Daarnaast zou zo’n corridor de Iraanse toegang tot Armenië en Europa belemmeren.

Iran heeft Rusland gewaarschuwd om niet de kant van Azerbeidzjan te kiezen in dit grensgeschil. Dat zou de betrekkingen met Moskou zou verstoren. Een waarschuwing die telt, net nu Rusland meer op Teheran en diens drones en wapens leunt om zijn oorlogsinspanningen in Oekraïne vol te houden.

Vorig jaar verscheen bij Doorbraak ‘De vergeten oorlog’ over het conflict in Nagorno-Karabach. Bestel het boek via deze link.