Duitse anti-europartij maakt zich op voor Europese verkiezingen

De anti-europartij Alternative für Deutschland (AfD) deed het verrassend goed bij de Duitse verkiezingen gisteren. De voorbije weken en maanden schommelde de nieuwe partij in de peilingen rond de 3%. De versterkte aandacht voor het eurothema in de laatste campagnedagen zorgde er volgens analisten voor dat veel onbesliste kiezers voor het Alternatief kozen. Na een spannende avond en een lange nacht, waarin de partij dicht tegen de kiesdrempel van 5% aankwam, bleef AfD uiteindelijk steken op 4,7%. Nooit eerder heeft zo’n jonge partij, zo’n sterk debuut gehad bij de federale verkiezingen.

AfD is een nieuwe politieke partij die het Europese beleid van Angela Merkel weg wil. De partij had het tijdens de campagne moeilijk om toegang te krijgen tot de media met het eurothema, tot dat de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble de Griekse bailout weer op de agenda zette medio augustus. Sindsdien werd het euro-thema dan toch nu en dan behandeld.

Drie weken geleden zei Merkel: ‘Griekenland had nooit mogen worden toegelaten tot de eurozone.’ Dat toonde dat de CDU nerveus werd door de kritiek van AfD op het eurobeleid. Bovendien was het ook een rechtstreekse aanval op voormalig SPD-kanselier Gerhard Schröder, die Griekenland in 2001 onterecht tot de eurozone heeft laten toetreden.

Professorenpartij

Exact een jaar geleden, in september 2012, werd de beweging Wahlalternative 2013 (Verkiezingsalternatief 2013) opgericht, met als doel te mobiliseren tegen de Duitse aanpak van de eurocrisis. Hun manifest werd onderschreven door een groot aantal vooraanstaande economen, journalisten en zakelijke leiders. De groep stelde dat ‘de eurozone bewezen heeft ongeschikt te zijn: Zuid-Europese landen verarmen door de concurrentiedruk van de euro en hele landen staan op de rand van het faillissement.’ Na een weinig succesvol kartel met niet-partijgebonden Freie Wähler, werd de beweging in het voorjaar omgevormd tot een echte politieke partij.

De bekendste namen onder de initiatiefnemers zijn Hans-Olaf Henkel, de voormalige voorzitter van de Duitse Industrievereniging, en Bernd Lucke, een professor macro-economie aan de Universiteit van Hamburg, die in 2011 na drieëndertig jaar uit de CDU stapte. Ze vrezen een erosie van de democratie door de overdracht van bevoegdheden aan de EU, nodig om de euro te behouden. Daarenboven wijzen ze op de negatieve economische gevolgen van de euro en de financiële kost voor Duitsland. In tegenstelling tot de Nederlandse PVV of de Britse UK Independence Party is Afd niet echt anti-EU maar alleen anti-euro.

Vóór de zomer had de partij slechts één duidelijk programmapunt: ‘Weg met deze euro!’. ‘De invoering van de euro was een fatale fout die de welvaart van ons allen bedreigt. Daarom roepen wij op tot de herinvoering van nationale valuta’s of de opdeling van de eurozone in kleinere en stabielere muntzones,’ stond op de website. Tegelijk ijvert de beweging ook voor een terugkeer van een groot deel economische bevoegdheden van de Unie naar de lidstaten en wil ze de financiële transfers beëindigen.

Het partijprogramma werd in de aanloop naar de verkiezingen verbreed met conservatieve en liberale standpunten. AfD wil meer directe democratie, minder schulden, een strenger immigratiebeleid etc. Vooral door de kritische standpunten rond immigratie wordt de partij wel eens in het extreemrechtse verdomhoekje geduwd. De partij heeft zo ook een boel gefrustreerde kiezers en leden aangetrokken die het imago geen goed doen.

Europese verkiezingen

Op de verkiezingsavond riep een partijwoordvoerder, Alexander Gauland, de AfD uit tot opvolger van de liberale partij, die niet meer in het parlement geraakte. ‘Indien de FDP hun beloften zouden hebben gehouden, dan zou de AFD er vandaag niet zijn,’ zei de voormalige CDU minister van Buitenlandse Zaken, en voegde eraan toe: ‘Wij zijn in zekere zin de politieke erfgenamen van de FDP.

De AfD kan zich nu toeleggen op de Europese verkiezingen op 22 mei 2014. De partij haalde gisteren kiezers bij alle partijen, wat het grote potentieel van het anti-euro discours toont. Zoals verwacht kwamen een groot deel van teleurgestelde liberalen en christendemocraten over, maar ook bij socialisten, groenen, niet-stemmers en zelfs bij die Linke zijn er blijkbaar kiezers die de euro weg willen.

AfD onderhoudt goeie contacten met de Britse conservatieven. De Telegraph onthulde in april dat de Tories een deal hebben met AfD zodat dat partij volgend jaar kan toetreden tot de ECR-fractie in het Europees parlement. Toch moeten Bernd Lucke en co hier ook niet te veel op rekenen. Er is veel persoonlijke sympathie tussen David Cameron en Angela Merkel, en er zijn geruchten dat Merkel en Cameron zich samen zullen inzetten om de macht van de Europese Commissie te beperken, wat een Europese alliantie tussen de Tories en AfD moeilijker maakt.