Een karikatuur die kritisch bleef (ook voor zichzelf)

Je zou bijna geloven dat we deze week afscheid namen van een monumentale referentie in het Vlaamse perslandschap: een column die al decennia meegaat, die al talloze keren vereeuwigd werd in de schoolhandboeken Nederlands, die in kantoren én in werkplaatsen door vriend en vijand trouw gelezen en besproken wordt. In werkelijkheid verdwijnt ‘Lastpost’, de column van Knack-journalist Joël De Ceulaer, al na enkele maanden. Tijdens die korte looptijd kon je meestal wel voorspellen wat er ongeveer in ging staan. 

Het afvoeren van ‘Lastpost’ was een fraai staaltje van publieke mediamasturbatie. Groots aangekondigd in een uitgebreid interview in De Morgen, waar ze zelfs vonden dat het nieuwtje aangekondigd moest worden op de voorpagina. De nogal banale mededeling dat een journalist zijn hoogstpersoonlijke mening even gaat inslikken, werd in Vlaanderen onthaald als verrassend en gedurfd. En natuurlijk schreef De Ceulaer zijn laatste column ook gewoon aan zichzelf. Het klinkt vreemd, maar misschien is ’tijdelijk de luwte opzoeken’ wel het meest ijdele dat Joël De Ceulaer ooit gedaan heeft. 

Toch verdient De Ceulaer lof. Er zijn in Vlaanderen maar weinig journalisten die in de spiegel kijken. De Ceulaer doet dat wel, en hij begrijpt dat hij in die spiegel steeds meer een karikatuur ziet. ‘Op den duur ben ik zelf mijn eigen meningen grondig beu,’ liet de Knack-interviewer optekenen in De Morgen. ‘Op een gegeven moment begin je zelf te vinden dat je een hautaine, arrogante vent bent.’ De Ceulaer geeft blijk van zelfkennis en zelfkritiek, en dat kunnen een hoop van zijn – minstens even hautaine – collega’s niet echt zeggen. 

Shit List

Het meningenrepertoire van De Ceulaer is, zoals hij zelf ook toegeeft, beperkt. ‘Hij is weer tegen discriminatie. En hij heeft weer veel kritiek op de N-VA. En tutoyeren op de radio, daar kan hij nog altijd niet tegen. En het politieke interview, dat trekt op niks, hij is de enige die er iets van bakt.’ In Lastpost viel de columnist dan ook geregeld in herhaling. Als zijn stukjes al niet rechtstreeks gericht waren aan N-VA, dan kon je er donder op zeggen dat er wel ergens een sneer of een schop naar de Vlaams-nationalisten zat. Daarbij werd af en toe zelfs de reductio ad Hitlerum van stal gehaald. De afkeer was trouwens wederzijds, zoals onder meer bleek uit de giftige reacties van N-VA-directeur Piet De Zaeger. 

De vendetta die De Ceulaer uitvecht met de N-VA in het algemeen en voorzitter Bart De Wever in het bijzonder, heeft een zeer persoonlijke dimensie. De Ceulaer staat op de shit list van De Wever, en de Knack-journalist kan al een tijdje fluiten naar een interview met de meest relevante politicus van het land. De N-VA-beslissing, die De Wever ook doodleuk toegeeft en verdedigt, is hemeltergend voor De Ceulaer, die oprecht gelooft dat hij zowat de enige journalist is die intellectueel opgewassen tegen én voldoende kritisch is voor De Wever. Een paar maand geleden begreep De Ceulaer eindelijk dat aandringen bij N-VA niet zou helpen, en toen gingen alle remmen pas echt los. Wat volgde was een lang gerekte tirade tegen all things N-VA. 

Behalve persoonlijk is de vete met N-VA ook inhoudelijk. De Ceulaer beschouwt N-VA oprecht als een asociale partij, die bovendien de voeten veegt aan de strijd tegen (racistische) discriminatie. Al zou het wel verkeerd zijn om hem weg te zetten als een zoveelste journalistieke ‘basher’. De Ceulaer is bijvoorbeeld evengoed kritisch voor sp.a, al schemert in die kritiek meer teleurstelling door dan het geval is bij zijn harde woorden voor N-VA. 

Harde woorden heeft De Ceulaer vaak ook voor andere journalisten. Via Twitter beschuldigt hij collega’s regelmatig van allerlei schimmige deals met politici. Zonder concrete bewijzen valt De Ceulaer de journalistieke reputatie aan van iedereen die, volgens zijn hoogspersoonlijke inschatting, niet kritisch genoeg is voor onze bewindslieden. Je kan het ook zo samenvatten: als een N-VA’er na afloop van het interview nog op twee benen kon staan, was het volgens De Ceulaer verkocht. 

Comeback

Je kan het nieuwe voornemen van De Ceulaer natuurlijk wantrouwen. Spaart De Ceulaer niet gewoon kruit voor volgende verkiezingscampagnes? Even reculer pour dan mieux sauter in 2018? Heeft De Ceulaer niet gewoon al in de gaten dat Twitter ook onder journalisten een aflopend verhaal is? Wie zegt eigenlijk dat tijdelijk stoppen met twitteren en kankeren een eigen idee van De Ceulaer was? Misschien dimt De Ceulaer op bevel van hogerhand, omdat ook zijn bazen beginnen te snappen dat zo een medewerker de journalistieke geloofwaardigheid van Knack op het spel zet? Waarom stelde eigenlijk niemand daar eens een kritische vraag over?

Een definitief afscheid van de column of de Twitter-mening is het hoe dan ook niet. De Ceulaer hield genoeg slagen om de arm. Toch verdient de ‘detox’ respect én aanbeveling. Als lezer en als burger kan je alleen maar hopen dat het voorbeeld van De Ceulaer inspirerend werkt voor al die journalisten die denken dat ze toch zo subtiel zijn en dat niemand opmerkt dat al hun meningjes wel heel erg in dezelfde lijn liggen. Zelfs als De Ceulaer een snelle comeback maakt, dan nog is het goed dat er nu toch één journalist is die de meningenindustrie op Twitter aan de kaak stelt. Misschien komt er in Vlaanderen ooit eens een debat over de scheiding tussen berichtgeving en opiniëring? Tot het zover is, zal elke liefhebber van lastposten zijn stem in het debat toch een beetje missen.

Tot snel, Joël.