Een referendum, graag : OVERAL

Wel, wel. De Britten hebben het dus toch aangedurfd om zich uit te spreken tegen verder lidmaatschap van de EU, en Europa verbijsterd achter te laten. Want geef toe, niemand had dit eigenlijk verwacht (ik ook niet). Men werd zodanig overstelpt door een overdaad van cijfers en argumenten die moesten aantonen dat Groot-Brittannië het bankroet nabij was als het de Unie durfde te verlaten, dat men het begon te geloven. Hoewel prof. Paul De Grauwe al herhaaldelijk heeft opgemerkt dat Europa de meest contradictorische cijfers produceert, blijft er, zoals men zegt van leugens, altijd wel iets van hangen. En dus dachten vele Europeanen dat de Britten platgeslagen zouden zijn door al deze ‘informatie’, dat ze ervoor zouden bezwijken en op hun blote knieën  vragen lid te mogen blijven van het knusse Europa-clubje, waar het zo aangenaam toeven is. Dat de Britten desondanks toch neen hebben durven zeggen, had men niet verwacht.

En al even erg als het vertrek van Groot-Brittannië is het feit dat er überhaupt in Europa een volksstemming heeft kunnen plaatsvinden over het lidmaatschap van dat land. Want in het Verdrag van Rome (1955), waarbij de Europese Unie werd opgericht, aanvankelijk in de gedaante van een Europese Economische Unie, werd niets voorzien over een mogelijke uittreding. Het was bestemd voor de eeuwigheid, nietwaar? Ten onrechte werd uit de afwezigheid van een alinea over de uittreding in het stichtingsverdrag door sommigen reeds afgeleid dat men niet kòn uit de Unie treden, maar toen Engeland aanstalten maakte om daar een referendum over te houden, gaf men al gauw toe dat zo’n uittreding wél kon.

Maar daarmee staan de sluizen open. Het is nu wachten op de volgende. Eén kandidaat biedt zich alvast aan. En dat is Denemarken dat destijds (1973) samen met Groot-Brittannië lid werd van de EU, en dat reeds sinds geruime tijd dit lidmaatschap ter discussie stelde, en dit zeker zal doen nu Groot-Brittannië, waarop zijn buitenlands beleid volledig is afgestemd, de Unie verlaat. Deense peilingen wijzen uit dat een ruime meerderheid van de kiezers vandaag voor uittreding van de Unie zou stemmen. Dan is er nog Hongarije, dat nu reeds Europese richtlijnen aan zijn laars lapt, en op een goede gelegenheid wacht om het af te stappen. En dan zijn er nog een verrassend groot aantal landen waar een discussie woedt over ‘Europa’. We noemen er een paar op: Polen, Tsjechië, Zweden, Italië, Frankrijk (waar de partij van Marine Le Pen openlijk voorstander is van uittreding) en ten slotte Nederland, waar onlangs nog door middel van een volksraadpleging het verdrag tussen de EU en Oekraïne ter discussie werd gesteld, zodat dit voorlopig niet uitgevoerd kan worden.

‘De fut is er uit’, schreef De Morgen (24 juni) nog voor het resultaat van het referendum bekend was. Men moet wel begrijpen dat de zware crisis die door het Britse vertrek bezit zal nemen van Europa al dateert van vóór het Britse referendum, maar dit verzwaart de gevolgen ervan wel.

Het Verdrag van Schengen over het vrij personenverkeer in de Unie werkt niet. De Euro zorgt voor meer kopzorgen dan wat anders en, zoals Joris Luyendijk zegt in De Standaard van 10 juni is ‘de Europese Unie gewoon niet democratisch’. En dan zijn er nog de Griekse problemen, de stagnerende economische groei, de asielcrisis, de haperingen in de nauwelijks werkende instellingen, en ten slotte de schandalige deal met Turkije, waar een dictator alle steun krijgt van de EU in ruil voor beloften die hij niet houdt. Het resultaat van dit alles is dat de Europese integratie, die ooit mooi begonnen was, geen vertrouwen meer inboezemt.

Diegenen die vrezen of hopen dat het onverwachte resultaat van het referendum in Groot-Brittannië zal leiden tot een existentiële crisis in Europa, krijgen waarschijnlijk gelijk. Dat betekent dat steeds meer Europeanen kritisch en sceptisch zullen staan tegenover Europa. Hoe langer men wacht om in een land een referendum naar het voorbeeld van het Britse te houden, hoe groter de kans dat het resultaat gelijk zal zijn met het Britse. Een recente peiling wees erop dat momenteel 29% van de Belgen bij een referendum ook liefst de brui zouden geven aan Europa (bron: Knack.be).

Dus, goede Europese vrienden, haast u, wacht niet tot dat cijfer nog verder klimt.