Engelstalig onderwijs en het watervaleffect

Engelstalig onderwijs is niet het beste wat we aan onze bachelor studenten kunnen aanbieden. Het is al dikwijls is aangetoond – wat iedere leraar spontaan weet – dat dit niet de meest effectieve manier van studeren is. Heeft, zeker daarom, niet iedereen het recht te studeren in de eigen taal?

Engelstalig onderwijs, again and again

De discussie over Engelstalig hoger onderwijs is al zo dikwijls gevoerd, maar de rectoren willen daar niet aan herinnerd worden. Ze vragen steeds opnieuw meer onderwijs in Engels. Dat is logisch: de sterkere taal Engels verdringt het Nederlands. Alleen het Chinees in China kan weerstand bieden tegen het Engels, bv. in Hong Kong.

Soms heb ik de indruk dat de rectoren zich in internationaal gezelschap schamen over het feit dat er nog zoveel in ons lokaal taaltje wordt gedoceerd. Heel zeker als ze in aanraking komen met expats en andere geprivilegieerde internationale ambtenaren. Voor die zonen en dochters willen ze graag heel wat in het Engels doen.

Andere stemmen

Bruno De Wever e.a. hebben in De Standaard (14 januari 2020) overtuigend aangetoond dat het ontwerp dat nu bij de Vlaamse regering voorligt onvermijdelijk zal leiden tot de volledige verengelsing van ons hoger onderwijs. Soms denk ik dat onze rectoren dat stiekem willen en jaloers zijn op hun Nederlandse collega’s die dat ideaal bijna hebben bereikt. Zelf loochenen ze dit.

Rectoren willen uiteraard het beste voor hun instellingen en ook voor zichzelf: groeien en bloeien en internationaal prestige verwerven. Vanitas vanitatum, omnia vanitas (ijdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid). Soms vergeten ze dat daar pijnlijke consequenties aan verbonden zijn, zoals het uitschakelen van het Nederlands als cultuur- en onderwijstaal en mogelijk uiteindelijk het verdwijnen van de taal zelf. De Vlaamse rectoren dragen een zeer grote verantwoordelijkheid en hun antwoord ‘het zal zo’n vaart wel niet lopen’ is onvoldoende.

Watervaleffect

De rectoren moeten rekening houden met de wetmatigheid gekend als het watervaleffect: de taal van de hoogste onderwijsinstelling bepaalt automatisch de taal van de laagste. Dit betekent dat hoger onderwijs in het Engels na een tijd automatisch kleuteronderwijs in het Engels zal veroorzaken. Die tendens is al begonnen. Bepaalde vakken kan men in het middelbaar onderwijs al in het Engels volgen. Dit uiteraard ter voorbereiding op de universiteit.

Zonder rigoureuze taalwetten zouden bepaalde elitaire scholen hun middelbaar onderwijs al verengelst hebben. De druk zal toenemen om die wetten te versoepelen, zeker wanneer het hoger onderwijs nog meer verengelst. Dan is het hek van de dam.  Om beter voorbereid te zijn op het middelbaar komt dan het lager en uiteindelijk ook het kleuteronderwijs aan de beurt. Verstandige ouders zullen hun kinderen dan in het Engels opvoeden en de rest van dit triestig verhaal kan iedereen raden.

L’histoire se repète

Dit proces kan zich in twee of drie generaties afspelen. We hebben het in ons land meegemaakt: we zijn dus ervaringsdeskundigen. In de jaren twintig van de vorige eeuw was Vlaanderen aan het verfransen. Door de  geleidelijke vernederlandsing van de universiteiten in de dertiger jaren en bijkomende taalwetten werd die trend helemaal omgebogen. Ook hier speelde het watervaleffect.

Rector Sels vraagt terecht een debat over de internationalisering. In zijn kringen is ook het woord ‘diversiteit’ een hype. Diversiteit moet nagestreefd worden voor mensen, dieren, planten etc. Geldt dat ook voor talen en culturen? Ik zou denken van wel. Zou hij dan ook onze taal en cultuur willen beschermen? Of moeten we het, door imperialisme en kolonialisme sterk geworden Engels, zo maar en versneld overnemen aan onze universiteiten? Moet dat gebeuren met het geld van de Vlaamse Gemeenschap?