EU niet overal taboe

Hoogleraar financiële geografie Ewald Engelen en historicus/jurist Thierry Baudet zijn de officieuze woordvoerders van het Nederlandse Burgerforum. De invloed van deze laatste is duidelijk merkbaar. Net zoals in Baudets boek, De aanval op de natiestaat, beweert het burgerforum dat de EU zo is opgezet dat er steeds nieuwe bevoegdheden moeten worden overgedragen van de lidstaten naar ‘Brussel’, om te voorkomen dat het hele systeem vastloopt.

Het Burgerforum weigert zich bij deze evolutie neer te leggen. De initiatiefnemers zien in de machtsoverdracht aan de EU een uitholling van de democratie. Ze vragen in hun petitie dat de Tweede Kamer de overdracht van bevoegdheden aan de EU staakt en trekken zo, naar eigen zeggen, ‘aan de noodrem van de trein die doordendert richting het federale Europa’.

De academici schermen met een peiling van Maurice de Hond waaruit moet blijken dat 64 procent van de Nederlanders de EU niet democratisch vindt en achter de oproep van het Burgerforum staat. Het initiatief kan bovendien ook op bijval rekenen van enkele politici. Natuurlijk staat Geert Wilders van de eurokritische PVV achter het forum, maar ook Emile Roemer van de uiterst-linkse SP en politici uit de Partij voor de Dieren en 50PLUS spraken hun steun uit.

Er komt ook tegenwind. De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans (PvdA) noemde het initiatief ‘afgezaagd’ en vermoedt een dubbele agenda. ‘Jullie willen uit de EU, wees daar eens eerlijk over’, reageerde hij in het NRC Handelsblad. EU-watcher Joop Hazenberg vindt het initiatief in se eerbaar maar verwijt de ‘complottheoretici en (semi-)wetenschappers’ die volgens hem achter het initiatief zitten ‘populisme en leugens’.

Eind maart leverde het Burgerforum 55 000 handtekeningen in bij de Tweede Kamer. Hoewel er lang geen parlementaire meerderheid is om over te gaan tot een dergelijk referendum, reageert Thierry Baudet toch tevreden: ‘We hebben het voorstel alvast op de parlementaire agenda gezet en er is in Nederland echt veel meer debat. De stemming over migratie is in één zomer omgeslagen. Zoiets moet voor dit thema ook gebeuren.’

Alternatief voor Merkel

Een vergelijkbaar initiatief ontstond in Duitsland. Een indrukwekkende lijst prominente ondernemers, wetenschappers en professoren stampte er een beweging uit de grond die het Europese beleid van de CDU van Angela Merkel weg wil. Alternative für Deutschland (AfD) wil zich omvormen tot een echte politieke partij die aan de Bondsdagverkiezingen in september zal deelnemen.

‘Weg met deze euro!’ opent de webstek van de Duitse politieke partij in oprichting. Het doel is dus duidelijk: ‘De invoering van de euro was een fatale fout die de welvaart van ons allen bedreigt. Daarom roepen wij op tot de herinvoering van nationale valuta’s of de opdeling van de eurozone in kleinere en stabielere muntzones.’ Daarnaast ijvert de beweging ook voor een terugkeer van een groot deel economische bevoegdheden van de Unie naar de lidstaten en wil ze de transfers beëindigen.

De bekendste namen onder de initiatiefnemers zijn Hans-Olaf Henkel, de voormalige voorzitter van de Duitse Industrievereniging, en Bernd Lucke, een professor macro-economie aan de Universiteit van Hamburg, die in 2011 na drieëndertig jaar uit de CDU stapte. Hun motivatie loopt voor een deel gelijk met het Nederlandse burgerinitiatief. Ook de Duitsers vrezen een erosie van de democratie. Daarenboven wijzen ze op de negatieve economische gevolgen van de euro en de financiële kost voor Duitsland.

In een recente opiniepeiling bleek alvast dat één op vier Duitsers bereid zou zijn tijdens de federale verkiezingen in september te stemmen voor een partij die het land uit de eurozone wil. De Frankfurter Allgemeine Zeitung schat de kansen van de protestpartij echter niet al te hoog in, omdat de economie het zo goed doet. ‘Zolang de economie booming is, kiest men met tegenzin voor protestpartijen’, analyseert de FAZ. ‘De professoren hebben een beter zicht op de economische nadelen en risico’s van de gedeelde munt, terwijl gewone mensen niet echt ongerust zijn zolang de crisis hen nog persoonlijk niet in hun portefeuille raakt.’