Events, my dear boy, events

Neen, het was bij aanvang geen ‘goeie avond’ en na het gesprek was het ook niet ‘graag gedaan’. Louis Tobback corrigeerde interviewer Bart Schols consequent: hij was slechts met grote tegenzin te horen geweest in het radioprogramma Vandaag. En dat is vreemd, want het was wel degelijk Louis Tobback zelf die Radio 1 had opgebeld. Hij wou absoluut in de uitzending zitten om over de pas overleden Jean-Luc Dehaene te praten. Politiek is een toneelstuk met ‘schitterende’ spelers – en wanneer een staatsman overlijdt, staan veel acteurs te drummen.

Het is niet louter ego dat veel (oud-)politici donderdag de schijnwerpers deed opzoeken – al speelt enige eigenwaan altijd mee, zeker bij mensen als Mark Eyskens. Het blijft verkiezingstijd, en ondanks de deemoedige woorden over het tijdelijk opschorten van de campagne, blijft elke crisis in de Wetstraat ook een opportuniteit. Dat vereist een zeldzaam talent: politiek recupereren, zonder echt te laten merken dat je politiek aan het recupereren bent. Iemand als Louis Tobback beheerst deze kunst tot in de puntjes. Terwijl hij een overleden compagnon de route bewierrookt, schetst hij ook een (geidealiseerd) ‘model’, dat dan impliciet geplaatst wordt tegenover het (overdreven negatief voorgesteld) ‘model’ van de tegenstander du jour. 

Het ‘model-Dehaene’ werd door allerlei gelegenheidsanalysten geschetst als compromisgericht, conflictvermijdend en sociaalvoelend. En dus het natuurlijke tegendeel van een conflictueus uitdaagmodel dat het sociaal beleid een andere wending wil geven. Talloze zinsspellingen op de politieke actualiteit kopten de bal binnen: Jean-Luc Dehaene was de antipode van de onbenoemde Bart De Wever, en het doortastende beleid van de CVP-staatsman staat in schril contrast met een roekeloze koers die onvoldoende toegevingen wil doen. 

De vele, opvallend gelijklopende, uitlatingen doen sterk vermoeden dat er haastig bijeengepende tv-fiches bestaan die netjes schetsen hoe de dood van een partijcoryfee de Grote Tegenstander het meest pijn kan doen. Voor CD&V zijn hier weinig risico’s: in het beste geval slaagt de partij er in om het oude aura van staatsmanschap te laten afstralen op de huidige kopmannen Peeters en Beke. In het slechtste geval kunnen de christendemocraten zich sympathiek maken als de aangeslagen erfgenamen van een populaire karakterkop. Elke negatieve publiciteit voor de uitdager is mooi meegenomen. Om het helemaal af te maken, is het voor die uitdager ook erg moeilijk om te reageren. Omdat de campagne officieel – maar enkel officieel – is opgeschort, zal elke counter worden neergezet als respectloos. 

Behalve doelgericht is de postume framing van Dehaene ook zeer selectief. Men zou, met even weinig moeite, ook andere verhalen over De Loodgieter kunnen vertellen. Dat hij bewees dat een grote staatshervorming en een vergaand saneringsbeleid perfect kunnen samengaan – iets wat al maanden onmogelijk wordt verklaard door spindoctors die beweren dat het of-of zal zijn. Dat hij zijn saneringen verbond aan het sociaal beleid van morgen; dat hij steevast zei dat besparingen nodig waren om het voortbestaan van ons sociaal model in stand te houden – en dat snijden dus niet noodzakelijk asociaal moet zijn. Dat hij ondanks een sterk gecultiveerd imago van communicatiegestoorde boer de eerste echte mediapoliticus was, die televisie moeiteloos bespeelde – en dat behendige mediamannen dus niet noodzakelijk platte populisten zijn.

Omdat het campagne is, en omdat de Vlaamse christendemocraten hun zelf opgelegde streefcijfer van 20% (op alle niveaus) nog lang niet binnenhebben, krijgt wijlen Dehaene niet de nuance en de sereniteit die hij heeft verdiend. Nog tot aan de begrafenis zal een gepolijste herinnering aan de oud-premier moeten dienen om de ondertoon van de CD&V-campagne te ondersteunen. Zelfs al is het een staatsbegrafenis, al zou dat zeker indruisen tegen de nononsense-aanpak die Dehaene bij leven zo gekenmerkt heeft. 

N-VA zal het moeten ondergaan. Er is voor de Vlaams-nationalisten niets aan te doen. Hoe strak een campagne ook gevoerd wordt; alles kan ontsporen door onvoorziene gebeurtenissen zoals het overlijden van een haast iconische minister van staat. De Britse conservatief Harold Macmillan wist het wel, toen hem gevraagd werd wat zijn werk van koers kon slaan: ‘events, dear boy, events’. Zo blijkt. De komende dagen behoren onverwacht toe aan CD&V. 

Foto: (c) Reporter