Gaza en de Palestijnse kwestie: zes maand na de oorlog (III)

Machtsverhoudingen op het terrein

(Lees ook deel I in Deel II kon u lezen over de Palestijnse Autoriteit en Hamas)

3° Israël

Israël spint, zoals steeds, politiek garen uit deze oorlogen en het verstevigt zijn positie: het is de beste georganiseerde en bestuurde staat in de regio met een sterk ontwikkeld veiligheidsapparaat en een indrukwekkende legermacht. Het is ook de enige democratische staat in het Midden-Oosten en kan alleen daardoor al op sympathie van het Westen rekenen. Het heeft de quasi onvoorwaardelijke materiële en financiële steun van de VS, de enige wereldmacht die telt, alsmede van de invloedrijke Israëlische diaspora in Washington en elders. In de loop van de afgelopen twintig jaar die met drie Intifada’s gepaard zijn gegaan, werd elk Palestijnse aanzet tot opstand, snel uit de hand lopend, in de kiem en in het bloed gesmoord. Bij de vele ernstige incidenten van de afgelopen vijftien jaar werden Palestijnen bij bosjes opgepakt en werd de Palestijnse gemeenschap vaak collectief gestraft. Dat laatste aspect gold zowel voor Gaza, want Israël controleert alle toegangswegen naar en uit de enclave, als voor de de Westbank. Een favoriete Israëlische vergeldingsmaatregel bestaat er in de woningen van de daders van de onlusten met de grond gelijk te maken en de families uit te drijven. Het resultaat van deze niet ophoudende conflicten en uitzichtloze oorlogen is een grenzeloze bitterheid, ontmoediging en alienatie aan de kant van de Palestijnen en een toenemende repressie, onbegrip en brutaliteit aan de zijde van Israël, dat zich alles toegestaan waant, een gevoelen nog versterkt sinds het uitbreken van de Arabische revoluties in 2011. In deze geestesgesteldheid en politieke context kan men zich moeilijk voorstellen dat gesprekken tussen de antagonisten over een twee staten-stelsel op een constructieve manier vooruitgang zullen maken want de minimumvereiste tot mogelijk succes, namelijk vertrouwen tussen de partners, ontbreekt algeheel. Overigens: een twee staten – oplossing behoort alleen nominatief nog tot het correcte, politieke woordgebruik, maar heeft verder geen betekenis. In werkelijkheid laat Israël geen steen onberoerd om door het oprichten van muren, het bouwen van joodse nederzettingen in Oost-Jeruzalem of in de Westbank, het belemmeren en vertragen van de wederopbouw in Gaza, deze Palestijnse staat – in-wording steeds verder uit te hollen en te ondermijnen. Tot hij uiteindelijk onleefbaar zal worden. Deze uitzichtloosheid heeft de PA er toe aangezet zich de laatste jaren tot de internationale gemeenschap te richten ten einde een doorbraak in deze te forceren en de Palestijnse aanvragen tot lidmaatschap bij verscheidene internationale organisaties al toegekend of nog hangende, zijn daarvan de sprekende bewijzen. Met succes overigens: de Palestijnse staat wordt vandaag de dag door 136 landen erkend, in toenemende mate ook door een aantal landen van de Europese Unie (EU), die terloops de belangrijkste financiële hulpverlener van de Palestijnen zijn. Deze Europese staten uiten daarmee een toenemende wrevel over de wijze waarop Israël elke vooruitgang in de politieke besprekingen tussen de partijen de grond inboort, blokkeert en op de lange baan schuift. Op het terrein hebben deze Europese initiatieven voorlopig weinig practische inslag en zij zullen er Israël niet toe bewegen van kaap te veranderen. Maar Israël reageert met veel ongenoegen op deze Europese initiatieven. Terloops: de harde Israëlische aanpak van de Palestijnse kwestie wordt niet unaniem gesteund, ook niet in Israël. In de Knesseth gaan stemmen op om een vergelijk met de Palestijnen in deze te bespoedigen. Maar het betreft een kleine minderheid van roependen in de woestijn. De harde politieke aanpak van de Palestijnen wordt de aanzet van de aanstaande parlementsverkiezingen in maart 2015 in Israël.

Epiloog

De PA, onder het toenmalige leiderschap van Yasser Arafat, heeft naar aanleiding van de Camp Davidtop in juli 2000, zijn historische afspraak met de geschiedenis op een spectaculaire wijze gemist. Met de VS onder leiding van President Clinton, werd Israël toen bereid gevonden een Palestijnse staat te erkennen bestaande uit de Gazastrook en 97% van het territorium van de Westbank. De meeste Israëlische nederzettingen in de Westbank zouden worden afgebouwd en Oost-Jeruzalem zou de Palestijnse hoofdstad worden. De enige toegeving aan Arafat gevraagd bestond er in de Israëlische soevereiniteit over een gedeelte van de westelijke muur in Jeruzalem om religieuze redenen te erkennen. De naaste raadgevers van Arafat hadden hier wel oren naar maar deze laatste weigerde. Hij meende nog meer concessies te kunnen bekomen maar ving bot. Daardoor mislukte Camp David jammerlijk en de zwaarste verantwoordelijkheid voor deze mislukking ligt bij de PA-leider Arafat zelf. Dié verkeken kans krijgt de PA nooit meer en sindsdien is het voor Palestinië van kwaad naar erger gegaan want de ene Intifada heeft de andere opgevolgd.

Vier maanden na deze laatste Intifada, de langstdurende oorlog in een rij van gewapende conflicten tussen Israël en de Palestijnen, is de heropbouw van de verwoeste Gazastreek nauwelijks op gang gekomen: de beloofde internationale hulp, groot $ 5,4 miljard, komt maar druppelsgewijze binnen, de toegangswegen in en uit Gaza blijven in weerwil van de conclusies van de vredesbesprekingen in Caïro hermetisch dicht, Israël controleert elke lading humanitaire hulp en elke vrachtwagen met constructiemateriaal voor de wederopbouw die Gaza binnenrijdt met een langzaam-aan-actie, de PA ruziet onafgebroken met Hamas over de veiligheidsomkadering in Gaza en Hamas zweert het gebruik van geweld tegen Israël niet af. Intussen overleeft de Palestijnse bevolking in Gaza in precaire omstandigheden. Geen inschatting over het verdere verloop van het vredesproces kan worden verwacht tot na de wetgevende verkiezingen in Israël in maart 2015. De loyale uitvoering van de besluiten van de vredesbesprekingen in Caïro mag daarna niet lang meer op zich laten wachten. Want verder getalm met het verbeteren van de hoger geschetste barslechte levensomstandigheden van de Palestijnse bevolking in Gaza zal betekenen dat alle ingrediënten voor een volgende bloedige Intifada er voor het oprapen liggen.

Het is duidelijk dat Israël, de PA en Hamas in deze hulp- en vredesoperatie dus snel gezamelijk het voortouw moeten nemen en hun menigverschillen even op een zijspoor zetten. Daartoe zal van meet af aan een grote dosis politieke wil van elkeen van de protagonisten vereist worden. Want de internationale gemeenschap kan niet in hun plaats treden, wél assistentie aanbieden indien daartoe gevraagd wordt of gedwongen door nog slechter wordende omstandigheden op het terrein. Noteer toch dat de bemiddelingsrol van de VS onder de huidige administratie in Washington in de Palestijnse kwestie is uitgespeeld: de Israëlische premier heeft met succes bijna elke Amerikaanse bemiddelingspoging in de afgelopen jaren geneutraliseerd, daarbij geholpen door de invloedrijke pro- Israël lobby in Washington. De PA en Mahmoud Abass van hun kant zagen deze bemiddeling ook niet langer zitten want exclusief pro-Israël gekleurd zoals bij herhaling niet alleen gebleken is op het terrein maar ook in de VN naar aanleiding van de stemming over verscheidene Palestijnse initiatieven zoals het aanvragen en bekomen van het UNESCO-lidmaatschap (2012) en de recente aanvraag om lid te worden van het Internationale Strafhof. De VS stemde in beide gevallen tegen. Helaas is een andere kandidaat-bemiddelaar, invloedrijk genoeg om de drie partijen efficiënt bij te staan en tot vooruitgang te bewegen op het terrein, op dit ogenblik niet voorhanden.

De auteur is oud-ambassadeur.