Great Scotch. Which rules?

Zweden, Noorwegen en Denemarken: drie kleine maar welvarende landen waar de SNP graag naar verwijst. Kleine landen worden volgens de SNP efficiënter bestuurd en de kloof tussen burger en politiek is er kleiner. ‘We zullen de macht en de verantwoordelijkheid in handen hebben om onze eigen oplossingen te vinden voor de uitdagingen waar we voor staan’ schrijft Salmond in een brochure die de Schotten van de voordelen van onafhankelijkheid moet overtuigen.
Als onafhankelijke staat zou Schotland ook beter in staat zijn om zijn belangen te verdedigen in de Europese Unie. Denk bijvoorbeeld aan de visserij: zeer belangrijk voor Schotland, maar grotendeels een EU-bevoegdheid.
De SNP verwijst ook geregeld naar de Britse regering. Die wordt gedomineerd door de centrumrechtse Conservatives, terwijl die partij in 2010 in Schotland slechts een verkozene haalde. Een onafhankelijk Schotland kan het centrumlinkse beleid voeren waar de bevolking om vraagt, zonder inmenging vanuit het zuiden.

Tijdstip

De datum van het referendum is een twistpunt tussen de Schotse regering en de Britse. De Britse regering wil het liefst zo snel mogelijk. De huidige onzekere situatie zou investeerders afschrikken en de economie schaden. Maar Salmond is niet van plan zich te laten opjagen. Hij stelt dat de Schotten wel zelf zullen beslissen wanneer het referendum zal plaatsvinden. De herfst van 2014 is het moment dat zijn voorkeur wegdraagt.
De uitslag van de peilingen speelt hier zeker een rol. Momenteel lijkt er in Schotland geen meerderheid te zijn voor onafhankelijkheid. Salmond kan dus zeker wat meer tijd gebruiken om zijn bevolking te overtuigen.

Inzet

Ook over vraagstelling van het referendum is er onenigheid tussen de Britse regering in Westminster (Londen) en de Schotse in Holyrood (Edinburgh). Salmond is een uitgesproken voorstander van onafhankelijkheid, maar hij heeft ook een plan B. Naast de keuze tussen het status-quo en onafhankelijkheid, laat hij de deur open voor een derde optie op het stembriefje: een grotere autonomie voor Schotland binnen het Verenigd Koninkrijk. Maar zo’n derde optie ziet de Britse regering niet zitten. Intussen lopen er onderhandelingen tussen beide regeringen om tot een vergelijk te komen.
Kunnen de Schotten niet zelf beslissen, zonder Westminster? Salmond beweert dat er geen probleem is: Schotland kan zelf beslissen wat voor referendum het wil. Maar niet iedereen is het erover eens dat het Schotse parlement die bevoegdheid heeft. Waar de Schotse en Britse regering het wel over eens zijn, is dat ze een scenario willen vermijden waarbij iedereen de geldigheid van het referendum zou kunnen betwisten voor de rechtbank. Daarom zou Westminster tijdelijk de bevoegdheid toekennen aan Holyrood om een referendum te organiseren. Zo is de juridische onzekerheid weggewerkt, maar meteen heeft de Britse regering ook een vinger in de pap over de organisatie van het referendum.

Wat na het referendum?

Als de Schotten zich voor onafhankelijkheid zouden uitspreken, geven ze hun regering een mandaat om onderhandelingen op te starten met Westminster over de boedelscheiding. Ze zullen onder meer akkoorden moeten sluiten over de verdeling van de staatsschuld, de olie- en gasvelden en de opsplitsing ven het Britse leger. Dat laatste leidt tot bezorgdheid in Westminster, omdat het volledige Britse kernarsenaal zich in Schotland bevindt. Maar een onafhankelijk Schotland zal ook moeten onderhandelen over zijn lidmaatschap van internationale organisaties als het IMF, de VN en de Europese Unie.
Ook hier is Salmond zelfzeker: Schotland zal gewoon EU-lid blijven tegen dezelfde voorwaarden als het Verenigd Koninkrijk nu. Maar de EU-verdragen voorzien geen regeling voor de opsplitsing van een lidstaat. Bovendien hebben sommige andere EU-lidstaten er geen belang bij om het de Schotten gemakkelijk te maken. Want ook andere Europese regio’s houden de situatie in Schotland nauwlettend in het oog. Een vlotte Britse boedelscheiding kan dus ook elders afscheidingsbewegingen aanmoedigen.

Tijl Vercaemer