Het debat dat niemand durft te voeren

We zijn eind januari en we staan in heel onze coronastrategie exact terug waar we vorig jaar eind februari stonden. We hebben dan wel vaccins in onze diepvriezers steken, maar we weten niet zeker of ze werken tegen de inmiddels opgedoken Braziliaanse variant. Onze kranten koppen onheilspellende titels over besmettelijkheid en de situatie die we nog maanden zullen moeten aanzien.

Moraal onder vriespunt

Ik weet niet hoe het met uw moraal zit. Maar de mijne zit inmiddels echt onder het vriespunt. En ik heb dan nog niet eens veel te klagen. Ik verloor nog geen euro inkomen in deze crisis en ik ben in relatief goede gezondheid. Er zijn andere mensen die het al maanden met 70 procent van hun inkomen moeten doen. Er zijn mensen die hun zorg uitgesteld zagen. Studenten die hun studies opgaven. Burn-outcijfers die ons toch mogen beginnen te alarmeren. Een stijging van het aantal leefloonaanvragen en de verwachting van een tsunami aan faillissementen. Dat gebeurt vanuit een collectief doel. We willen vermijden dat er veel mensen overlijden aan corona.

Vanuit mijn beleving komt die focus op het vermijden van coviddoden omdat we dat niet kennen. We aanvaarden het niet om machteloos te staan tegenover een ziekte. Dat is zeer begrijpelijk en vaak terecht. De wil tot (over)leven en daarvoor bergen te verzetten, bijvoorbeeld in wetenschappelijk onderzoek, is een fantastische menselijke eigenschap. En daarom was er tussen maart en juni 2020 een erg groot solidariteitsgevoel. We konden er samen voor zorgen zoveel mogelijk levens te redden van corona.

Maar nu het duidelijk is dat we wellicht nog lang niet af zijn van de ellende begint dat solidariteitsgevoel te slinken. Sommige mensen zullen dat fenomeen omschrijven als egoïsme. Maar ik vraag me al die tijd al af hoe je kan bijdragen tot de samenleving als je niet goed in je vel zit en met een kop vol zorgen rondloopt. We hebben iemand nodig die alles eens onder een vergrootglas legt.

Stoppen met leven om niet te sterven aan corona?

We sluiten al 10 maanden kwetsbare ouderen af van de maatschappij om ze te beschermen tegen de ziekte. Heel nobel. Uit cijfers [1] van het socialistische ziekenfonds Bond Moyson blijkt evenwel dat bewoners gemiddeld 2,9 jaar in een woonzorgcentrum verblijven. Bijna de helft van de mannen (47,2%) verblijft er minder dan één jaar, voor vrouwen is dat 28,9%. De mediane verblijfsduur bedraagt 2 jaar. Dit betekent dat voor een helft van de bewoners het woonzorgcentrum hoogstens twee jaar hun laatste thuis is.

Grof gesteld wil dit zeggen dat het best zou kunnen dat we die mensen elke vorm van redelijk normaal verblijf (met de hele familie op bezoek op hun verjaardag bijvoorbeeld) ontnemen. En dat ze; wanneer dat weer kan, al overleden zijn aan een andere doodsoorzaak dan corona. Goed voor de statistieken, maar behoorlijk hypocriet als je het mij vraagt. En regelrecht onmenselijk om zo je laatste levensmaanden te moeten doorbrengen. We vragen aan die mensen om te stoppen met leven om maar niet te moeten sterven aan corona.

Ondertussen ligt heel de maatschappij stil. Het zou best kunnen dat dit de beste oplossing is. Er is veel sprake van long covid, of de langetermijnimpact van de ziekte. Misschien is die impact zo groot dat de samenleving stilleggen het slimste is. Maar ik geloof niet dat iemand die cijfers op dit moment legt naast de cijfers van de langetermijnimpact van de maatregelen op onze maatschappij. Dat zou betekenen dat je mensenlevens en gezondheid moet afwegen tegenover maatschappelijke impact: de economie, de kosten, de mentale gezondheid van mensen die straks onze welvaart opnieuw moeten opbouwen. We moeten dat ethische debat voeren om ook na de crisis verder te kunnen met onze maatschappij.

Ethisch debat

Dat debat is ethisch zeer moeilijk. Dat weten we. Bij een ethisch debat over euthanasie, abortus of bijvoorbeeld tijdelijk afnemen van het recht op kinderen, schieten we in een reflex die het debat onmogelijk maakt. Dat zal bij een debat over hoever we mogen gaan om mensenlevens te redden niet anders zijn. Het is ook een erg precair onderwerp, want we hebben allemaal dierbaren die we niet willen verliezen. Ik besef dat zeer goed. Ik heb zelf ook al mee moeten beslissen over verder behandelen van mijn papa of niet. En ik nam toen beslissingen vanuit de emotie en niet de ratio.

Maar toch denk ik dat het nodig is. Ik vrees dat onze samenleving, de economie, de samenhang en de mentale gezondheid dit niet nog eens een jaar kan rekken zonder verregaande gevolgen. We hebben daar nood aan. Aan een beleid dat meer rekening houdt met verschillende parameters. Met een duidelijke grens in tijd en impact. We hebben nood aan iemand die alle cijfers op tafel en naast elkaar legt. En ja natuurlijk zal het veel makkelijker zeilen zijn als je maar één richting uit moet. Maar daarvoor duurt de ellende veel te lang.

Dus wie gooit de knuppel in het hoenderhok? Wie gooit dit ethische debat open. Wie laat zich niet verjagen? Wie zorgt dat we na deze crisis weer verder kunnen met onze maatschappij?