Het gedeelde federalisme

De Gids liet in het juni-nummer Bea Cantillon aan het woord over het kinderbijslag-onderdeel van de zesde staatshervorming. De Gids is het maandblad van de koepel van christelijke werknemersorganisaties, het ACW, en dus niet meteen de spreekbuis van de voorstanders van meer Vlaamse autonomie. Ook Bea Cantillon zit nadrukkelijk in het kamp van degenen die – om het rustig uit te drukken – geen vragende partij zijn om (delen van) de sociale zekerheid te splitsen. Cantillon, directeur van het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck, is wel een onbetwiste vakmadam die met veel kennis van zaken over deze materie schrijft.

Pragmatisme

Zowel bij De Gids als bij Cantillon valt de pragmatische benadering op. Hoofdredacteur Louis Mariën stelt in het juni-nummer wat zurig en simplistisch vast dat door de overheveling van de kinderbijslag de interpersoonlijke solidariteit wordt vervangen door de interregionale. Maar hij gooit wel meteen het thema op tafel hoe Vlaanderen met de solidariteitsgedachte moet omspringen. Zo’n organisatie als het ACW stelt zich nooit buiten het politieke debat. Als het thema van de overheveling van de kinderbijslag op tafel ligt, dan staat het ACW aan de kant van de afremmers. Wordt de materie dan daadwerkelijk overgeheveld naar de deelstaten, zoals onder druk van het succes van de V-partijen in die zesde staatshervorming werd beslist, dan verdoet zo’n ACW geen tijd meer aan achterhoedegevechten en werpt het zich meteen in het aansluitende Vlaamse debat. Zo werkt een doeltreffende lobbygroep, die overigens zeker geen bijkomende stokken wil steken in de regeringswielen. Tenslotte moet het kabinet-di Rupo ‘erger’ voorkomen.

Bea Cantillon begint het artikel ‘De 4X4 splitsing van de kinderbijslagen’ met de vaststelling dat de overheveling van kinderbijslag en hulp aan bejaarden ‘kansen’ biedt maar ook een ‘uitermate complexe operatie’ zal worden.

De zesde staatshervorming zou meer ‘homogene bevoegdheidspakketten’ moeten brengen, meer ‘responsabilisering’ voor het gevoerde beleid en meer ruimte voor eigen politieke keuzes. Cantillon heeft het nu plots over ‘de evolutie van het sociale zekerheidsbeleid’’ die zorgt voor een ‘toenemende druk om te decentraliseren. De relatief nieuwe focus op activering en “empowerment” vergt immers beleid op maat, wat best georganiseerd kan worden op het niveau van lagere besturen.’ De Vlaamse Beweging zat er blijkbaar nog niet zo ver naast.

4X4 met problemen

De kans die ze ruikt heet bij haar de universalisering van de kinderbijslag. Nu kent het stelsel vier stelsels en die worden overgeheveld naar vier deelgebieden. Het kinderbijslagstelsel is nu ‘sociaal-professioneel’ opgebouwd, dus naargelang de beroepssituatie van de betrokkene: werknemer, zelfstandige, overheidspersoneelslid en de gewaarborgde kinderbijslagen. Cantillon hoopt dat de overheveling de kans biedt om ‘de architectuur van het huidige stelsel te vereenvoudigen’, dus te komen tot een eenheidsstelsel.

Ze overloopt daarna een reeks problemen die (kunnen) opduiken. Zo is er de nieuwe financiering, die niet meer gebeurt door werkgeversbijdragen. Op dat punt gaan we hier niet verder in. Cantillon wijst er verder op dat de keuze voor het territorialiteitsbeginsel – kindergeld waar je woont, niet waar je werkt – voor ‘Europese’ problemen kan zorgen, net zoals bij de Vlaamse zorgverzekering het geval is geweest.

Ze gaat er van uit dat Brussel en het Waalse gewest (Cantillon heeft het vreemd genoeg over de Franse Gemeenschap) op termijn op zoek zullen moeten naar andere middelen om het huidige uitkeringsniveau te behouden of het stelsel fundamenteel herzien. Zij verkiest een financiering die uitgaat van ‘behoeften en draagkracht van de deelstaten’ maar beseft dat het nu al ingewikkelde dotatiesysteem daar geen rekening mee kan houden.

Een ander pijnpunt is de blijvend verstrengeling tussen de deelstaten en de federale overheid. Die behoudt belangrijke bevoegdheden die impact hebben op kinderbijslagen. Een echt homogeen pakket is er dus niet gekomen.

Sociaal federalisme

Volgens Cantillon evolueert België met deze staatshervorming naar een ‘sociaal federalisme’ met a) gedeelde kosten (de dotaties evolueren slechts deels met de behoeften), b) gedeelde beslissingen (ineenstrengeling van bevoegdheden) en c) gedeelde uitvoering (er zal veel overleg nodig zijn). Ze wijst er op dat ‘gedeeld’ in de Belgische ‘setting de facto vetorechten’ betekent met de nodige risico’s van dien. Er zal dus vooral veel gedeeld moeten worden na de ‘splitsing’. Vandaar de term ‘samenwerkingsfederalisme’, die Cantillon zelf overigens niet gebruikt.

Een punt dat slechts tussen de regels opvalt maar toch verdiend om beklemtoond te worden: Brussel wordt voor die kinderbijslagen zelf bevoegd en dus losgeknipt van Vlaanderen.

Slotsom: met de overheveling van de kinderbijslagen wordt zeker voldaan aan een oude eis van de Vlaamse Beweging. Onder druk van het electorale succes van N-VA konden de Franstalige partijen hier tot bewegen aangespoord worden. De overheveling biedt de kans om oude mankementen aan het systeem weg te werken.

De mankementen van de ‘splitsing’ mogen daarbij echter niet uit het oog verloren worden. Niet alleen wordt Brussel van Vlaanderen losgeknipt, de financiering gebeurt met federale dotaties (geld dat door België wordt verdeeld onder de deelstaten), volgt die de verwachtte uitgaven in de toekomst niet en door de blijvende verstrengeling met het federale niveau blijven er nogal wat wrijvingsmogelijkheden tussen de overheden bestaan.

Lees ook ons standpunt hierover.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>