Maurits Vande Reyde (Open Vld): ‘Vlaanderen is uitgavenziek’

Vlaams parlementslid Maurits Vande Reyde (Open Vld) werkt zich graag in de kijker met thema’s die de Vlaming zowel in zijn portemonnee als in zijn ziel raken: de kerk, subsidies, de VRT en klimaatactivisme. Als laatste luide liberaal in zijn partij wil hij het licht niet uitdoen. ‘De deelstaten moeten de federale overheid betoelagen, niet andersom. Anders verandert er niets.’

Vande Reyde (1985) groeide op in Leuven maar woont nu in Diest, waar hij schepen voor Lokale Economie is. Als Vlaams parlementslid is hij tegenwoordig bekend door zijn plagerige bijdragen op sociale media als TikTok, waarmee hij ook de liberale goegemeente graag tegen de haren in strijkt.

Zo stelde hij onlangs voor om klimaatactivisten in de gevangenis te gooien. ‘Tja, mensen begrijpen ironie maar moeilijk’, zegt Vande Reyde. ‘Toch: in Nederland treedt men harder op tegen zulke activisten.’

Twee van Vande Reydes stokpaardjes zijn nu actueel: subidies voor religie, en subsidies tout court. Met de VRT-documentaire Godvergeten wint zijn conceptnota om religies radicaal anders te financieren, aan momentum. ‘Ik sleutel daar al jaren aan. Nu pas is het moment gekomen.’

Maurits Vande Reyde: ‘Vlaanderen is dan wel in de geesten ontkerkelijkt, maar niet institutioneel. Door Godvergeten zal dat veranderen. Je ziet nu de kwetsbaarheid van de slachtoffers op tv. En dat heeft een grote maatschappelijke weerslag. Het is een beetje zoals tijdens de affaire-Dutroux. De woede over de kerk is nu veel groter dan de objectieve feiten. Ze heeft een menselijk gezicht gekregen.’

‘De bevolking is er klaar voor. Maar niet de politiek. Men wil dat debat niet parlementair voeren omdat de CD&V het uit de weg gaat. Toch zal ook CD&V moeten beseffen dat de maatschappij veranderd is. Overheidssteun voor religies is een aflopend verhaal. Laat mensen zelf beslissen welke religie ze al dan niet willen sponsoren. Vlaanderen heeft zelf de instrumenten in handen. Want Vlaanderen erkent de godsdiensten, is verantwoordelijk voor de kerkfabrieken en subsidieert ook nog eens flink wat instellingen die in een katholiek netwerk zitten. Laten we daar paal en perk aan stellen.’

Een ander actueel thema: de begroting. U bent een van de weinige parlementsleden die het kerntakendebat op de agenda houdt. Toch moet ook u toegeven dat uw partij samen met N-VA en CD&V deze week nieuwe subsidies beloofde voor studentenhuisvesting en voor elektrische wagens. U roept in de woestijn?

‘Vlaanderen zit op een bom geld. Maar ondanks fors gestegen inkomsten de voorbije jaren, kunnen we nog altijd geen begrotingsevenwicht afsluiten. Het probleem is dat Vlaanderen een uitgavenziekte heeft. Dat wordt alleen maar pertinenter. Er zijn voor 60 miljard euro uitgaven. Het gros van die uitgaven gaat naar de geïndexeerde lonen van ambtenaren, en een ander deel zijn de vele subsidies – 17 miljard euro – die Vlaanderen uitdeelt.’

‘Vlaams begrotingsminister Matthias Diependaele (N-VA) – die ik als medestrijder tegen een te grote overheid erg apprecieer – staat voor een grote uitdaging: die van de kerntaken. Meer dan ooit. Want Vlaanderen gaat de Belgische kant op. We staan op een kantelpunt. We zijn als Vlaanderen een behoorlijk volwassen staat geworden. Maar budgettair dreigen we dezelfde fouten te maken als België. Nu kunnen we nog ingrijpen. Voor de schuldenberg te fors groeit.’

Is er naast een kerntakendebat dan ook geen omwenteling in de inkomsten nodig: als deelstaat zelf alle belastingen heffen?

‘Absoluut! Dat geeft Vlaanderen meer verantwoordelijkheid en dwingt ons sowieso tot het kerntakendebat. Nu krijgen we zakgeld van de federale overheid in de vorm van rijkelijke dotaties. Geld dat we verbrassen. Terwijl Vlaanderen de personenbelasting en vennootschapsbelasting zelf kan innen. Ik ben een voorstander van fiscaal confederalisme. De deelstaten moeten de belastingen innen en dan beslissen hoeveel zakgeld de federale overheid nog krijgt.’

‘Nu zitten we in een model waarbij ook de N-VA veel wil blijven uitgeven in Vlaanderen omdat de Franstaligen dat ook doen in hun deelstaat. Het zakgeld stroomt via de federale dotaties toch binnen. Maar dat stimuleert Vlaanderen niet om de tering naar de nering te zetten. En het pluimt de federale staat, die onder meer daardoor de sociale zekerheid niet meer kan dragen.’

Maar waarom is het zo moeilijk om nu al minder subsidies uit te delen in Vlaanderen en het kerntakendebat ten gronde te voeren?

‘Ik heb niet nagelaten om de voorbije legislatuur als liberaal te blijven hameren op subsidies afschaffen, uitgaven beperken en naar de kerntaken van de overheid te gaan. Maar Open Vld is niet sterk genoeg om het verschil te maken. Politiek is en blijft wiskunde.’

‘Ook de Vlaamse regering is een coalitieregering. Het besef groeit dat de overheid te veel doet, en dat er moet afgeslankt worden. Zeker als de pers aandacht besteedt aan de absurde subsidie-herverdeling van de Vlaamse overheid. Zuhal Demir (N-VA) heeft de hamstercoördinator afgeschaft, en er was discussie over haar Antwerpse culinaire centrum nadat er negatieve persaandacht voor was. Akkoord, dat zijn kruimels. Maar ik zie toch een maatschappelijke bewustwording.’

‘De echte omwenteling zal pas komen wanneer Vlaanderen zich eens echt de fundamentele vraag durft stellen: wat moet er nog betoelaagd worden, en wat laten we best aan de privésector? Een voorbeeld: moet Vlaanderen de toeristische sector zo strak in de hand houden dat het via de investeringsmaatschappij PMV financieel participeert in de luxerace Zoute Grand Prix in Knokke? Dat kan de markt toch zelf perfect organiseren?’

Moeten de media in Vlaanderen nog subsidies krijgen?

‘Ik zal er me niet populair mee maken, maar de VRT is als overheidsorganisatie voorbijgestreefd. De overheid moet geen afzonderlijke instelling subsidiëren die programma’s maakt die privézenders ook kunnen maken, zoals dans- en entertainmentprogramma’s. Geef steun aan individuele programma’s met een duidelijke meerwaarde, zoals Het Verhaal van Vlaanderen, en aan journalistieke formats.’

‘We leven in een tijd dat mensen zelf selecteren welk nieuws ze willen, vaak ook met podcasts en media die onderzoeksjournalistiek bieden. Ik ben er niet tegen dat de overheid af en toe onderzoeksjournalistiek subsidieert. Maar niet geconcentreerd binnen één omroep.’

Mooi. Maar nogmaals: waarom slaagt een centrumrechtse Vlaamse coalitie er maar niet in om dat debat te voeren? Dat heeft toch niets met de dotaties van de federale overheid te maken?

‘Tja. Hoeveel procent van de parlementsleden denkt spontaan aan de privémarkt om problemen op te lossen? Hoeveel onder hen wil écht een kerntakendebat? Weinigen, zelfs bij Open Vld en N-VA. Veel politici zijn nog altijd overtuigd van de deugden van de grote staat. Dat is de grote pijn van ons politieke bestel. Overheden hebben zelden de neiging om te zeggen: wij willen weinig doen. Integendeel: iedereen wil méér, méér, méér. Met die mentaliteit beginnen we nooit aan het kerntakendebat.’

‘Ook de bevolking wil een grote staat. De Vlaming heeft de naam een soort anarchist te zijn die de overheid niet lust. Maar als puntje bij paaltje komt, dan zit het in ons DNA ingebakken om te rekenen op de overheid. Je ziet dat in hoe velen met zwerfvuil omgaan: wij betalen, dus de overheid moet rommel opruimen.’

‘Stel je eens voor dat een willekeurige gemeente in Vlaanderen zou stoppen met het organiseren van speelpleinwerking en zomerevenementen. De opstand breekt uit! Want de gedachte dat privéspelers dat ook volledig zelf kunnen, die gaat er niet in. Nee, kerntaken zitten niet in het DNA van de Vlaming.’

Dat de centrumrechtse coalitie van N-VA, CD&V en Open Vld subsidies uitdeelt voor bijvoorbeeld elektrische auto’s, komt natuurlijk ook omdat centrumrechts zichzelf strenge doelstellingen stelt om heel snel de uitstoot van verbrandingsmotoren terug te dringen. Dat ligt toch niet aan de burger?

‘Het wagenpark vergroenen is een ambitieuze doelstelling van de Vlaamse regering. Té ambitieus? Dat zal de tijd uitwijzen. Ik blijf diplomatisch. Je moet ergens een doel vooropstellen, en dat doel is 2029. Als je tegen dan het wagenpark wil vergroenen, dan moet je natuurlijk iets doen.’

‘Persoonlijk zou ik niet gekozen hebben voor subsidies voor elektrische wagens. Want het effect daarvan zal volgens mij niet zijn dat de Vlaming massaal goedkopere elektrische wagens zal kopen. Ik denk dat de bevolking eerder zit te wachten op rechtszekerheid. Nul procent verkeersbelasting voor elektrische wagens die je gedurende jaren aanhoudt, is volgens mij veel doelmatiger dan met subsidies strooien.’

U blijft diplomatisch, maar u stelde onlangs wel voor om tegen klimaatactivisten te protesteren door een T-shirt met ‘Lang leve olie’ te dragen. Hebt u zo’n T-shirt?

‘Jawel, iemand heeft er een voor mij gemaakt (lacht). Op den duur zal ik het ook gaan dragen.’

‘Klimaatactivisten zijn nu bezig met de bevolking een afkeer te doen krijgen van alles wat met klimaat te maken heeft. Dat is contraproductief. Mensen zijn dat gezever beu van activisten die snelwegen en sportinfrastructuur bezetten. Het ding met die klimaatactivisten is dan ook nog eens dat vele doelstellingen waar die activisten naar streven, eigenlijk grosso modo bereikt zijn. De uitstoot van broeikasgassen gaat in Europa omlaag. In landen als China en Indië niet. Bij ons loert de groene groei waar activisten het over hebben om de hoek. Waartegen protesteren ze dan nog?’

Migratie is hét thema waar mensen van wakker liggen, zo toont ook onze Doorbraak-peiling in West-Vlaanderen aan. Ook in de Europese Unie is dat zo. In 2024 zal de bevolking in Vlaanderen hoogstwaarschijnlijk een duidelijk mandaat geven om de migratie aan banden te leggen. Dat zal uw partij niet kunnen negeren?

‘Dat de bevolking een ander migratiemodel wil, daarin ben ik mee. Dat betekent niet dat migratie zomaar kan en moet gestopt worden. Ik ga niet mee in de doctrine dat mensen niet meer naar hier mogen komen omdat ze een andere huidskleur hebben.’

Ook historicus Jonathan Holslag uit uw buurstad Tienen merkt dat migratie weegt op het sociale weefsel, en dat ze moet worden aangepakt. Hij komt zelf met een lokale politieke lijst. Het punt is: ook lokaal weegt migratie zwaar op de samenleving, en de mensen zijn dat beu.

‘Akkoord. Maar ik denk dat weinig mensen er tegen zijn dat mensen van verschillende afkomst samen aan één maatschappelijk project werken. Hoe moeilijk dat ook is. Ik vind ook dat nieuwkomers eerst enkele jaren moeten gewerkt hebben vooraleer ze recht hebben op een uitkering.’

‘Of je Zweed of Afrikaan ben, dat maakt voor mij dan weer geen verschil. Je moet willen werken. Dat migranten niet werken en veel krijgen, dát maakt mensen kwaad. Zo zie ik het mandaat van de Vlaamse bevolking over migratie. De toestroom moet beperkt worden. 40 procent van de mensen die asiel aanvragen, heeft er geen recht op. Laten we hen dan ook niet doen geloven dat ze dat recht kunnen krijgen. De Europese Commissie werkt ons daarin tegen omdat ze een ruimhartiger asielbeleid voorstaat. Maar dan moeten we dat in het Europese parlement maar blijven aankaarten en veranderen.’

Maar wat doet u als VB en N-VA volgend jaar net géén meerderheid halen: helpt u dan mee? Want dat is uiteindelijk de meest rechte weg naar een strenger asielbeleid in dit land, niet?

‘Neen, ik werk daar niet aan mee. Ik ben een tegenstander van het cordon sanitaire. Maar samenwerken met het Vlaams Belang? Neen, dank u.’

Wie tegen het cordon is, die zegt toch: ze moeten uiteindelijk kunnen meeregeren?

‘Voor anderen is dat misschien wel zo, maar niet voor mij. Jean-Marie Dedecker zei donderdag tijdens zijn persconferentie dat hij er is om een samenwerking tussen N-VA en Vlaams Belang mogelijk te maken. Terwijl Bart De Wever naast hem dat niet wil. Maar dus wel iemand als onafhankelijke zijn West-Vlaamse lijst laat trekken die ervoor open staat. Zo’n Dedecker, die zegt dan toch: ik werk voor Coca-Cola, maar eigenlijk drink ik liever Pepsi.’

‘Vlaams Belang, dat is nog altijd de partij die mensen afrekent op hun huidskleur. Ook in het parlement. Hetzelfde met seksuele geaardheid. Mensen als Dominiek Sneppe en Filip Brusselmans, die zeggen in het parlement duidelijk dat ze moeite hebben met de homo- en genderbeweging. Dat zegt voor mij genoeg. Uitsluiten en mensen verhinderen zichzelf te zijn, dat is nog altijd de kern van het Vlaams Belang. Net zoals het in de kern van de PVDA vervat zit dat zij mensen willen uitsluiten. Alleen om andere redenen. Beide mogen zeggen wat ze zeggen. Maar met hen wil ik niet samenwerken.’