Merkel is geen moreel kompas

De Tijd bracht op oudejaarsavond een foute analyse van de vluchtelingencrisis in de EU. De zakenkrant noemde de Duitse bondskanselier Angela Merkel  ‘een moreel kompas in woelige tijden’. Merkel werd geprezen om haar visie en haar beleid. De analyse van De Tijd is verkeerd. Merkel was niet alleen geen moreel kompas, ze was niet eens een kompas. 

De stroom vluchtelingen naar de EU werd volgens De Tijd veroorzaakt door de vluchtelingen zelf. Zij kwamen naar hier omdat ze hun verblijf in de kampen in Turkije, Libanon en Jordanië uitzichtloos vonden. Deze visie is grotendeels onjuist. De toestroom van Syriëvluchtelingen naar de EU is ontstaan door arresten van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg én door de extensieve wijze waarop de EU daarop reageerde. 

Bossuyt

Dat betoogde Marc Bossuyt, erevoorzitter van het Grondwettelijk Hof en ere-commissaris-generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen, enkele weken terug tijdens een lezing voor de filosofiestudenten van de Universiteit van Antwerpen.

De oorlog in Syrië en de opmars van IS was al jaren bezig en er waren al miljoenen vluchtelingen in kampen in Turkije, Libanon en Jordanië. Maar toch was er nog geen vluchtelingenstroom uit Syrië naar de EU.  

Bootvluchtelingen

Die ontstond vooral door de manier waarop het Europees Hof in Straatsburg (EHRM) het vluchtelingenverdrag interpreteerde. Het breidde de definitie van ‘vluchteling’ gevoelig uit in vergelijking met de Conventie van Genève, het zwakte de eisen waaraan moest worden voldaan om te spreken van ‘foltering en mensonterende behandeling’ sterk af, het schortte de Dublinverordening van de EU (die een asielzoeker verplicht om asiel te vragen in het eerste EU-land waar hij toekomt met als gevolg dat EU-lidstaten asielzoekers die eerder al een ander EU-land gepasseerd waren mogen terugsturen naar dat eerste land, red) op voor Griekenland en Italië. En vooral: het verbood Italië heel recent om bootvluchtelingen uit Libië op zee terug te sturen en het verplichtte Italië om die te gaan ophalen. 

Onafhankelijke rechtbank

De EU reageerde volgens Bossuyt foutief op deze arresten en wel te extensief. Ze had eerder al de rechtspraak van Straatsburg inzake vluchtelingen erg uitgebreid geïnterpreteerd. Zo vond de EU dat de asielzoeker recht had op een procedure bij een onafhankelijke rechtbank (wat niet moet van de Conventie van Genève en ook niet van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens) en de EU reageerde ook niet, te laat of verkeerd op de arresten die de Dublinverordening opgeschort hebben en een terugdrijvingsbeleid in de Middellandse Zee onmogelijk maakten. 

Volgens Bossuyt heeft de EU hierdoor zelf de crisis over zich afgeroepen en hierop gereageerd met maatregelen die geen zoden aan de dijk zetten. Het basisuitgangspunt van De Tijd in zijn oudejaarsartikel is dus  fout, want het geeft een foute oorzakelijke analyse van de vluchtelingencrisis in de EU. 

Vermeersch

Bossuyt formuleerde overigens aan de UA ook enkele alternatieve voorstellen. De EU moet onder andere Italië en Griekenland uit de Schengenzone zetten om zijn buitengrenzen beter te beschermen.

De vluchtelingencrisis in de EU is dus door de EU zelf veroorzaakt. We kunnen er nog een bedenking van Etienne Vermeersch aan toevoegen. Angela Merkel heeft blijk gegeven van enige wereldvreemdheid door op televisie te zeggen: ‘Wir schaffen das’. Ze heeft zich niet gerealiseerd dat die beelden heel snel overal via Twitter en Facebook verspreid zouden worden en dat ze zo de toestroom nog zou doen toenemen. Terwijl een politicus van dat formaat dit toch zou moeten weten.

Schengen

Volgens De Tijd is Angela Merkel ‘een moreel kompas’ in de vluchtelingencrisis. Ze heeft voortdurend gehamerd op het naleven van de internationale verplichtingen in verdragen en ze koppelde dit aan een humanitair appel. Daarom is zij volgens De Tijd de ideale leider om ons door 2016 te loodsen.

Ook dat is fout. Als iemand de internationale afspraken niet heeft gerespecteerd in deze crisis, dan is het Angela Merkel. Op 21 augustus besloot zij eenzijdig dat ‘Schengen’ in Duitsland niet meer zou gelden voor Syriërs en dat àlle Syriërs asiel zouden krijgen. Beide punten schenden internationale overeenkomsten, zowel het Schengenakkoord als de Conventie van Genève die een individuele behandeling van ieder dossier vereist. 

Een maand later besloot Merkel evenwel dat Schengen voor deze groep Syriërs toch weer zou gelden en dat de asielaanvragen individueel zouden worden behandeld. Waardoor ze andere landen, die hun beleid op Duitsland hadden afgestemd, zoals Hongarije en Oostenrijk dwong om hun beleid te herzien. 

Hongarije

Telkens sleepte Merkel zonder respect voor internationale afspraken en zonder overleg met de andere EU-landen deze staten mee in de problemen die ze veroorzaakt had. Ze probeerde om de andere landen te dwingen om de gevolgen van haar Duits ‘beleid’ mee te dragen. 

Het enige land dat van in het begin ‘Schengen’ had gerespecteerd door de grenzen met niet-Schengenlanden te sluiten, Hongarije, viel ze aan als ‘niet-democratisch’. Net zo goed beschuldigde ze er Griekenland van dat het zijn grenzen met niet-Schengenlanden niét sloot. Haar contradictorische visie werd door de Vlaamse media probleemloos gevolgd omdat ze overgoten was met een humanitair sausje. 

Beleidsloos 

Merkel ontpopte zich in deze crisis als een eerder beleidsloos, weinig bekwaam en weinig democratisch leider zonder respect voor de internationale afspraken. 

De Tijd gaat dus uit de bocht door Merkel ‘een moreel kompas’ te noemen. Het is sowieso al wat pathetisch om een politicus hoge morele normen toe te dichten, zeker in de internationale politiek. Daar is moraliteit grotendeels een fictief begrip. Los daarvan rijst de vraag wat er zo moreel hoogstaand is aan een beleid dat mensensmokkel stimuleert. 

Merkel is echter niet alleen geen moreel kompas, ze is zelfs geen kompas. Want daarvoor draaide ze in wat te veel verschillende richtingen. En dat was in de twee andere grote crisissen van de EU (Griekenland en Oekraïne) niet anders. Merkel verdient voor haar ‘beleid’ dus zeker geen eredoctoraat aan onze universiteiten.