N-VA wordt ‘demandeur de rien’

Ronduit ontroerend, hoe Belgische commentatoren zich plots bezorgd tonen over het Vlaams-Nationalisme. ‘Graaft N-VA het eigen graf?’, schrijven journalisten die zelf niets liever doen dan elke dag een diepe kuil zoeken voor Bart De Wever en al zijn getrouwen. Plots herinneren sommige kranten zich het bestaan van de Vlaamse Beweging – een stroming die ze liever doodzwijgen, tenzij ze er N-VA mee kunnen kietelen. Doorgaans wordt elke Vlaams-Nationale overtuiging afgedaan als de treurige hobby van caractériels, maar nu is er opeens grote bezorgdheid over een schijnbaar gebrek aan Vlaams-Nationaal doorzettingsvermogen bij N-VA. Dezelfde criticasters die het idee van een volgende staatshervorming absurd vinden, roepen nu schande omdat N-VA geen communautaire eisen op tafel werpt. 

De Wever heeft het weer eens aan zichzelf te danken. In een interview met De Tijd (14/09/2016) zei de N-VA-voorzitter: ‘Als de kiezer het toelaat, doen we verder zonder de PS. Dwingt de kiezer ons toch met de PS te spreken, zullen we ons communautaire programma op tafel leggen. Zo eenvoudig is het‘. Begrijp: plan A is een nieuwe centrumrechtse regering zonder staatshervorming. Het confederalisme van weleer is gedevalueerd tot Plan B. Een opdoffer voor alle N-VA-leden die dachten dat uitstel geen afstel was en dat 2019 sowieso het confederale kantelmoment zou worden. Vlaams Belang kan weer een pamflet vullen over ‘het verraad van N-VA’. Militante journalisten hebben een hele kluif aan het ‘bochtenwerk van Bart’. Maar het is dan ook niet het eerste signaal dat N-VA mikt op een regering Michel II na 2019. Wat is er aan de hand? 

Het zal N-VA in 2019 niet ontbreken aan ambitie – het kader van de partij bestaat nog steeds uit oprechte flaminganten. Het zal N-VA in 2019 ook niet ontbreken aan concrete en uitgewerkte voorstellen – Hendrik Vuye zal ze desnoods allemaal zelf bij elkaar pennen. Het zal N-VA in 2019 wellicht wél ontbreken aan een breekijzer: een manier om de Franstaligen te bewegen tot échte hervormingen. Een goede staatshervorming, die de Belgische bakens écht verplaatst, heeft momentum nodig. In de cockpit van N-VA oordeelt men dat het moment nog niet nabij is. Dus moeten de communautaire plannen waarschijnlijk weer 5 jaar in de diepvries. 

Wachten op Elio

Wordt de N-VA dan een Belgische systeempartij? Het tegendeel is waar. N-VA probeert net af te rekenen met een zeer Belgische systematiek, die Vlaanderen altijd laat verliezen. Traditioneel zijn er drie fases. In de eerste fase laten de Franstaligen de Vlamingen de communautaire trom roeren. In een tweede fase komen er eindeloze onderhandelingen, ergens in een kasteel: de Franstaligen vormen een gesloten front en de Vlamingen worden langzaam gek. In een derde fase dwingen de Franstaligen de Vlamingen tot een eerloos akkoord. Er wordt een veel te hoge prijs betaald voor een ingewikkelde staatshervorming, die vooral het Belgische feit verder bestendigt. De Vlamingen doen alsof ze gewonnen hebben, maar de Franstaligen wrijven zich in de handen. De onnozelaars hebben zich weer eens laten vangen. 

De top van N-VA is getraumatiseerd door de gebeurtenissen van 2010-2011. De Franstaligen lieten de communautaire onderhandelingen toen honderden dagen aanslepen, tot N-VA naar de zijlijn werd gemanoeuvreerd. De partij kon vervolgens toekijken hoe een van de slechtste staatshervormingen uit onze institutionele geschiedenis beklonken werd. Dat nooit meer, hebben veel N-VA-betrokkenen toen gezworen. Als een Geert Bourgeois vandaag meer communautaire ijver aan de dag lijkt te leggen, dan komt dat voor een deel omdat hij als Vlaams minister minder intens betrokken was bij de horrorformatie van Elio Di Rupo. Wie wel aan tafel zat, herinnert zich hoe de Franstaligen hun prijs kunstmatig de hoogte konden injagen. De Vlamingen hadden vanalles nodig – ze hadden vanalles beloofd – maar aan de overzijde bleef men stoïcijns demandeur de rien. 

Als het van Bart De Wever afhangt, zwemmen de Vlamingen nooit meer in dezelfde fuik. De nieuwe strategie heet geduld. Wachten tot de Franstaligen moegetergd zijn. Wachten tot de Walen de Vlamingen komen smeken om verder te regionaliseren. Wachten tot de PS de vragende partij wordt. Vroeger zaten de Franstaligen altijd in een zetel: N-VA wil de rollen omdraaien.  Als Vlamingen de communautaire vijandelijkheden openen, wordt hen hoogstens een Pyrrusoverwinning gegund. Maar als we wachten tot het Franstalige huis stevig in de fik staat, valt er veel meer uit de brand te slepen. Vroeg of laat draaien de Franstalige financiën in de soep, verrijst de regionalistische vleugel binnen de PS, drijft het rechtse regeringsbeleid het linkse Wallonië tot wanhoop. Pas dan staan de sterren juist voor een Grote Staatshervorming: een Systeemhervorming. 

Heerlijke nieuwe wereld 

Een confederale hervorming in 2019 was altijd al een naief idee. Die strakke timing veronderstelde dat 5 jaar zou volstaan om de PS uit te zweten. Zo makkelijk laten de Walen zich niet bekeren. Veel Franstaligen bekijken de regering Michel nog als een accident de parcours. Een kabinet zonder serieuze steun in Franstalig België is niets meer dan een eenmalige uitschuiver, die in 2019 wel weer rechtgezet wordt. Eén legislatuur oppositie overleeft de PS wel. Communautaire oprispingen in Franstalige rangen worden zorgvuldig ingetoomd. De Franstaligen ergeren zich wel aan het te rechtse (en te Vlaamse) beleid van de federale regering, maar ze laten zich (nog) niet tot wanhoop drijven. De kans dat de Franstaligen in 2019 uitpakken met een eigen communautair verlanglijstje is zo goed als onbestaande. 

Vlaams-Nationalisten moeten oppassen voor ijdele romantiek. In 2019 als enige ten strijde trekken, tegenover Franstaligen die rustig in hun loopgraven blijven zitten: dat is de kroniek van een aangekondigde slachtpartij. Het is The Charge of the Light Brigade: schijnbaar moedig, maar uiteindelijk volslagen zinloos. Beter is te wachten tot de tegenstander naar jou komt. Tien jaar oppositie kan een machtspartij als de PS niet aan. Opgejaagd door de communisten van de PTB zullen de Waalse socialisten in 2024 niet meer zonder staatshervorming kunnen. De beste staatshervormingen uit de Belgische geschiedenis zijn tot stand gekomen op momenten dat de Franstaligen in de penarie zaten. Telkens wanneer de Franstaligen geen dringende nood voelden, werd het een martelgang. 

De Vlaamse Beweging moet aanvaarden dat Vlamingen de agenda niet controleren in dit land. Dat is ook niet zo erg. Op de keper beschouwd is de timing van de start zowat het minst belangrijke aspect van een onderhandeling. Veel belangrijker zijn de spelregels van de onderhandelingen, de perimeter van de gesprekken en de ingesteldheid van de partners aan de andere kant van de tafel. Zolang Wallonië niet hongerig is naar meer bevoegdheden, zal Vlaanderen de Franstaligen nooit een serieuze staatshervorming kunnen oplepelen. De volgende instutionele hervorming uitstellen tot minstens 2024 is geen vaandelvlucht: het is een investering. Met al dat geduld kopen de Vlamingen een nieuwe wereld, waarin de Franstaligen niet langer de luxe hebben om de Vlaamse wensen stuk voor stuk te torpederen. 

Vlaanderen wacht al honderd jaar. We kunnen nog 5 jaar langer wachten.