Oekraïne bijna 4 maanden na verkiezingen

De sancties bijten

De VS-en de EU-sancties sinds midden juli 2014 aan Rusland opgelegd en sindsdien herhaaldelijk verscherpt omwille van diens militaire bemoeienissen in de Krim en Oost-Oekraïne, in domeinen zoals financiën, economie, energie en wapens, bijten en ontredderen de Russische economie. De herfinancieringsmogelijkheden van de schulden van Russische bedrijven, banken en staatsorganismen in het buitenland zijn sindsdien geblokkeerd, de Roebel is met ongeveer 50 % gedevalueerd ten overstaan van de Amerikaanse munt tot thans USD 1=Roebel 70, de inflatie is opgelopen tot 13 %, de energieprijzen zijn ingestort, een welkome maar niet intentionele bonus voor het Westen. Standard & Poor (SP), het belangrijkste ratingsbureau ter wereld dat de risico’s met betrekking tot investeringen in elk land opvolgt en beoordeelt, heeft Rusland onlangs gedegradeerd tot een ’te mijden’ land (BB+). Een toenemend aantal personaliteiten rond president Poetin kregen reisverbod en hun activa in het buitenland (bankrekeningen, immobiliën) werden bevroren of verbeurd verklaard. De Russische economie stuikt in elkaar en het Bruto Nationaal Product (BNP) levert in 2014 al 7,5 % in. Heel wat bedrijven gaan failliet waardoor de werkloosheid massaal toeneemt tot proporties die niemand kent. De buitenlandse schuld in 2014 bedraagt $600 miljard, de valutareserves staan onder stevige druk en zijn gezakt van $509 miljard in 2013 tot $390 miljard in 2014, de importsubstitutie als gevolg van een door Rusland zelf genomen tegenmaatregel om de import van agrarische producten uit het Westen te boycotten, moet nog op gang komen. Andere geïmporteerde goederen worden onbetaalbaar voor de gemiddelde Rus. Het voor Rusland zo belangrijke South-Stream enegieproject, het paradepaard van het Russische energiebedrijf Gazprom, dat aardgas aan Europa via Roemenië, Servië en Hongarije zou leveren, werd abrupt door Poetin afgeblazen tijdens een officieel bezoek aan Turkije.

De Russische economie is sterk afhankelijk van het Westen voor de import van hoogtechnologische goederen en diensten zoals bijvoorbeeld in de voor het land enige exportsector van belang namelijk energie (boorputten, extractie-uitrusting, speciale staalsoorten). Voor assistentie bij de schuldherfinanciering kan Rusland niet aankloppen bij zijn machtige buur China want die is niet bereid op grote schaal hulp te bieden, zich daarbij tegen Washington te keren en in het net van de sancties terecht te komen. Bepaalde staatsbedrijven zoals Gazprom en Roznest werden verplicht massaal buitenlandse tegoeden te rapatriëren en ter beschikking van de Russische schatkist te stellen waarmee onder meer de balans van bepaalde in moeilijkheden verkerende Russische banken beschouwd als too big to fail, werd opgekrikt. De sancties treffen dus doel. De Russische bevolking blijft Poetin massaal steunen. Hoelang in het scenario van deze in de tijd open sancties is moeilijk te voorspellen. Zolang het brood op tafel betaalbaar blijft, is de Russische bevolking bereid een aantal ontberingen te verduren in naam van het nationale idool Poetin. Maar wat als er geen brood meer op tafel komt?

Afzetmarkt

Daarmee is de kous niet af: de sancties treffen ook de aan Rusland grenzende landen namelijk Belarus en de ex–Sovjetrepublieken in de Kaukasus en Centraal-Azië, voor het merendeel arme landen die economisch gezien in hoge mate aan Moskou gebonden zijn. Zij hebben met het Russische militaire avontuur in Oekraïne niets te maken, maar ze ondervinden er wel de negatieve gevolgen van en ze worden er alsmaar kregeliger door. De munten van Belarus, Kazachstan, Kyrgistan, Turkmenistan, Tajikistan en Uzbekistan zijn, net zoals de Russische munt, mee de dieperik ingeduikeld, hun exportproducten zijn in het algemeen niet meer competitief en ze worden in Rusland, hun belangrijkste afzetmarkt en ook daarbuiten niet gegeerd, de inflatie in deze landen schommelt tussen 15 à 20 %, de miljardentransferten van gastarbeiders in Rusland tewerkgesteld drogen op. De werkloze gastarbeiders zelf keren massaal naar hun heimat terug waar zij de al lange rijen van werkzoekenden komen aandikken. Een sociaal opvangnet bestaat niet. Het kan tot politieke instabiliteit in deze landen leiden, zeker in de armste onder hen met name Kyrgistan, Tadzjikistan en Oezbekistan. De Euraziatische douaneunie, een denkbeeld van Poetin, die per 1 januari 2015 in werking is getreden, is dus met veel lood in de vleugels vertrokken. Het valt overigens nog te bezien of de andere leden van deze Unie met name Belarus, Armenië, Kazakhstan en Azerbaidjan, na bijna 25 jaar onafhankelijkheid van de ex–Sovjet-Unie, zich, in de huidige omstandigheden, gewillig het leiderschap van Moskou zullen laten opleggen.

Ook het Westen deelt mee in de klappen want de sancties treffen niet alleen Moskou. Grote bedrijven zoals Danone, Pepsi Cola, Mc Donalds, VW, Opel, IKEA, Esprit, River Island enz. schroeven ofwel hun Russische activiteiten terug en produceren met mondjesmaat of trekken zich helemaal uit de Russische markt terug. Onze landbouwproducten worden door Moskou geboycot. Frankrijk zou wat gaarne de twee bestelde Mistral-helicopteroorlogsbodems aan Rusland overmaken, maar stelt de oplevering ervan om evidente politieke redenen uit. Europa is kariger met objectieve informatie over de negatieve economische impact van de sancties in de EU-landen zelf dan het is met betrekking tot Rusland. Het is ironisch dat Poetin in deze zijn landgenoten beter inlicht dan de EU dat doet. Partiële informatie komt uit Duitsland, de belangrijkste Europese handelspartner van Rusland. Zo is de export van Duitse machines en aanverwante goederen naar Rusland in 2014 met 20 % of 8 miljard USD gedaald tegenover 2013. Potentieel worden hierdoor rechtstreeks 25 000 en onrechtstreeks 300 000 banen bedreigd.

De auteur is oud-ambassadeur.

(c) Reporters