Onder de stolp van de Wetstraat

Het zegt iets over de vitaliteit van de moderne sp.a: zelfs in 2016 grijpen de Vlaamse media terug naar Louis Tobback om het Feest van de Arbeid op te luisteren met een weekendinterview. De 78-jarige burgemeester van Leuven mocht in De Morgen én in Het Laatste Nieuws zijn licht laten schijnen over het socialisme. Een terechte keuze, want in tegenstelling tot veel hedendaagse kopstukken zegt Tobback sr. in elk interview wel iets interresants. Over het wereldvreemde wereldje van politici bijvoorbeeld: ‘De stolp van de Wetstraat, met al die adviseurs en woordvoerders en watchers: dat is het Versailles van nu. Dat loopt maar door elkaar. En niemand binnen die stolp die zich eens afvraagt waar we in godsnaam mee bezig zijn’.

De vergelijking met Versailles is raak. Aan het hof van praalvorsten zoals Lodewijk XIV werd met een uitgebreid protocol een parallel universum geconstrueerd. Kunstmatige rituelen, onbelangrijke details en ingewikkelde voorschriften hielden duizenden hovelingen druk bezig. Het leven in de schaduw van de Zonnekoning vertoonde op den duur geen enkele gelijkenis meer met een realistisch leven in het echte Frankrijk. Hetzelfde zie je onder de stolp van de Wetstraat, waar duizenden vleiers leven volgens eigen wetten en regeltjes, waar onbelangrijke details en ingewikkelde voorschriften het dagelijkse leven dicteren en waar de echte problemen van het echte land jarenlang buiten beeld blijven.

De hovelingen van de Wetstraat vallen vandaag uiteen in twee clans: die met een partijkaart, en die met een perskaart. Ook politieke journalisten zitten immers gevangen onder de stolp van de Wetsraat. Tobback sr.: ‘De opiniemakers en hun boekskes en gazetten en tv-shows van nu zijn de adel van toen. Geef ze wat rituelen en sentimenten, dan zijn ze content‘. De Wetstraatpers heeft zich het partijpolitieke denken eigen gemaakt, en redeneert meestal volgens wetten die alleen gesteld worden binnen hun eigen kleine kring. Met als gevolg dat de media hun vizier vaak richten op ‘schandalen’ die alleen schandalig zijn binnen de krappe grenzen van hun eigen microkosmos. 

De rel rond Jan Jambon en de significante straatfeesten vormt het beste recente voorbeeld. Nog maanden, misschien jaren, zal dat woord ‘significant’ opduiken in sneertjes aan het adres van de N-VA-vicepremier. Tientallen krantenpagina’s zijn volgeschreven met hooggestemde opiniestukken, die schijnbaar de ambitie hadden om lezers duidelijk te maken wat voor onmens die Jambon is. Het enige gevolg was een stijgende populariteit van de minister van Binnenlandse Zaken, met als ironisch gevolg dat de ex-VVB’er Jambon nu al een grote schare fans heeft in Franstalig België. Jambon had een onderwerp aangeraakt dat taboe is onder de stolp van de Wetstraat, maar niet in de rest van het land. 

N-VA niet immuun 

Sommige partijen leven al zo lang in de Wetstraat dat ze de stolp niet eens meer zien. N-VA is minder ver heen, omdat de partij relatief jong is en bijvoorbeeld geen echte zuil heeft. Bovendien is de N-VA zelfs als grootste machtspartij van dit moment nog altijd een beetje het buitenbeentje, de uitdager, die ook op gespannen voet leeft met een groot deel van het journalistenkorps. Toch zijn de Vlaams-nationalisten allesbehalve immuun voor het sluipende gif van de Wetstraat. Het gevaar bestaat wel degelijk dat de N-VA langzaam blind zal worden voor de stolp, en zich meer zal gaan vereenzelvigen met de regeltjes van het hof dan met de bekommernissen van de bevolking. Enkele recente signalen wijzen al in die richting. 

Ten eerste is er de pensioenregeling voor parlementariërs. De houding van de N-VA in dit dossier was ronduit beschamend. Ongetwijfeld waren er technische en strategische redenen om tegen een voorliggend voorstel van de linkse oppositie te stemmen. Er waren echter geen redenen waarom N-VA niet al maanden geleden een regeling had kunnen vinden voor de parlementairen, die nog altijd schandalig vroeg met pensioen kunnen gaan. Geen enkele technische uitleg, geen enkele poging om een hervorming van het parlementair pensioen alsnog te claimen, kan verhullen dat N-VA hier een broodnodige reflex achterwege liet. Dit soort missers kan ‘de kracht van verandering’ zich niet veroorloven. 

Ten tweede is er de bestrijding van de fiscale fraude. N-VA’ers schermen in discussies over de Panama Papers met al de maatregelen die minister van Financiën Johan Van Overtveldt al aangekondigd heeft – een bijna wereldvreemd argument in een verhit debat. Het lijkt bijna alsof N-VA niet meer beseft dat er in deze hele discussie maar één legitieme graadmeter zal zijn, en dat is de opbrengst van de fraudebestrijding. Als Van Overtveldt minder fraudegeld ophaalt dan John Crombez, dan zal elk verwijt van sp.a terecht lijken en zal N-VA het stigma van ‘rijkenpartij’ nooit kwijtraken. De belastingplichtige die zich blauw betaalt om de fraude van de Panamagangers te compenseren, zal maar één eis hebben: show me the money. 

Ten derde is er de hervorming van de kinderbijslag, en bij uitbreiding de rest van de werking van de Vlaamse Regering. Vandaag ligt er op tafel van de regering Bourgeois een draak van een hervorming die je aan niemand uitgelegd krijgt. De kinderbijslag is voor alle Vlaamse gezinnen een heel tastbare realiteit, die je niet zomaar kan vertimmeren. De aangekondigde hervorming is zo complex dat ze niet bepaald getuigt van de grote meerwaarde van de recente regionalisering. De hele Vlaamse regering is aan het verzanden in een onzichtbaar zakenkabinet, dat vast wel veel beslissingen neemt die onder de stolp van de Wetstraat relevant zijn, maar het Vlaamse project geen smoel geven in de Dorpsstraat. 

Het zijn nog lange jaren tot 2019 en het is te vroeg voor een eindoordeel. Toch zijn er bij N-VA al alarmerende tekenen aan de wand. Het zou jammer zijn als de nieuwkomer N-VA in sneltempo zou vervellen tot een zoveelste systeempartij die denkt en handelt volgens de ongeschreven regeltjes die gelden in de Wetstraat. Daar heeft de Vlaming helemaal niets aan. Als de N-VA zich verliest in Byzantijnse voorschriften en platte politieke spelletjes, wacht de kiezer een zoveelste ontnuchtering.