Roter Himmel: kunst en liefde onder vuur

De titel van Christian Petzolds nieuwe film Roter Himmel verwijst niet naar de hevige branden deze zomer in Corfu en Rhodos, maar naar een allesvernietigende bosbrand die een vakantiehuisje aan de Duitse Oostzee bedreigt. En natuurlijk verwijst hij ook naar de vurige passies die daar oplaaien.

Met vier in bed

In dat huisje zitten vier jonge mensen. Schrijver Leon (Thomas Schubert) en kunstenaar Felix (Langston Uibel) willen er respectievelijk in alle rust een onvoltooide tweede roman Club Sandwich en een eerste kunstportfolio afwerken. Maar niets verloopt als gepland: hun auto rijdt stuk, het dak lekt én er logeert nog een derde persoon, Nadja (Paula Beer).

De eerste twee nachten zien ze Nadja niet. Wel hoort Leon haar ‘s nachts luidruchtig genieten van de vrijpartijen met de lokale redder Devid (Enno Trebs). Buiten gaan slapen met zwermen muggen, brengt hem ook geen soelaas. Leon wordt mistroostiger met de dag. Zijn roman moet immers af want uitgever Helmut (Matthias Brandt) komt weldra op bezoek.

Der Asra: onmogelijke liefde

Voor Leon is Nadja een gewone roomijsverkoopster die op zijn vraag het manuscript van zijn Club Sandwich heeft gelezen maar het niet veel zaaks vindt. Maar wat doet de opinie van een ijsventster er nu toe?

Totdat blijkt dat ijsverkopen enkel Nadja’s vakantiejob is en zij een doctoraat Duitse literatuur heeft. Uitgever Helmut is zo onder de indruk van Nadja’s literatuurkennis dat hij haar tijdens een gezamenlijk etentje tot twee keer toe Heinrich Heines Der Asra laat declameren. Heines vierstrofengedicht over een onmogelijke liefde tussen een slaaf en een sultansdochter eindigt met de tragi-romantische noot: ‘Und der Sklave sprach: ich heiße Mohamet, ich bin aus Yemmen, und mein Stamm sind jene Asra, welche sterben wenn sie lieben.’

Leon wordt er nog zwartgalliger van, zeker nu blijkt dat hij in alle opzichten faalt: hij is niet het scoutstype dat overleeft in de natuur, hij is geen handige Harry die daken kan herstellen, hij is geen macho zoals Devid, die ondertussen verdacht goed opschiet met Felix. Tot overmaat van ramp merkt hij dat zijn uitgever veel interesse toont voor de bescheiden Nadja, op wie Leon zelf heimelijk verliefd is. Is Leon nu de slaaf, en Nadja de prinses uit Der Asra? Zal de bosbrand uiteindelijk alles tot stof en as herleiden in regisseur Christian Petzolds tragikomedie?

De hel, dat zijn de anderen

Vier mensen in een huisje, een ‘huis clos’ omringd door vuur: ‘l’enfer, c’est les autres’, denk je dan. Zolang de zeewind het vuur de andere kant opwaait, is er nog geen nijpend gevaar. Maar de dreiging is constant in deze winnaar van de Zilveren Beer Berlijn 2023. Een film die ons uitnodigt om een uiterst eenvoudig verhaaltje, dat had kunnen dienen voor een aflevering van Temptation Island, symbolisch te interpreteren.

Dat is nogal voor de hand liggend, want Roter Himmel is het tweede deel van een trilogie over creativiteit en liefde, schrijven en gelezen worden, in 2020 begonnen met Undine. Die titel verwijst naar de mythe waarnaar de film is vernoemd: de mythe over een waternimf die eeuwige trouw eist van haar partner. ‘Als je me verlaat, moet ik je doden’,  zegt de Berlijnse twintiger Undine, eveneens vertolkt door Paula Beer, die er de prijs voor beste actrice mee won.

In Roter Himmel is Beer de tegenpool van de trieste, zwartgallige ‘schrijver’ Leon. Is Leon de sociaal gehandicapte, incapabele maar toch zelfingenomen geslagen hond, dan is Nadja de vriendelijke, pretentieloze, totaal niet wereldvreemde, enigmatische verleidster, knap vertolkt door Paula Beer, Petzolds nieuwe fetisj-actrice na zes films met muze Nina Hoss.

Op de Ingmar Bergman-toer

Beer belichaamt de wending in Petzolds filmcarrière. Als een van Duitslands belangrijkste regisseurs maakte hij eerst films die de geschiedenis van zijn land onder de loep namen. In Barbara was dat het permanent wantrouwen in de DDR. Daarin vertolkt Nina Hoss de rol van dokter Barbara, die als straf van Berlijn naar een provinciaal ziekenhuis ergens aan de Oostzeekust is overgeplaatst.

En in Phoenix is Nina Hoss een Joodse overlever van de Holocaust. Maar ze is zo verminkt dat ze met plastische chirurgie haar gelaat laat veranderen. Zal haar Duitse echtgenoot, die haar verraden heeft, haar nog wel herkennen? Kurt Weills meewarig liefdeslied Speak low if you speak love is de rode draad van de film en zorgt voor een grandioze apotheose, net zoals Ryuichi Sakamoto’s Andata dat doet voor Roter Himmel.

In zijn recente films exploreert Petzold niet langer Duitslands verleden maar een enkeling met existentiële problemen. Geen goeden of slechten meer, maar individuen die hij op een Ingmar Bergman-achtige manier fileert in een emotioneel volwassen film over een emotioneel onvolwassen personage.