De slimme demarche van Puigdemont

Omdat het verzet in Catalonië te braaf was, is het een goede zet dat Carles Puigdemont naar Brussel is gekomen. Hij tilt het Catalaanse vraagstuk op Europees niveau. In België dwingt hij partijen kleur te bekennen.

Vorige vrijdag, in de late namiddag. De Catalaanse openbare omroep TV3 hield ononderbroken een camera gericht op de twee vlaggen boven het Paleis van de Generalitat : de Catalaanse en de Spaanse. Iedereen op het plein wachtte vol spanning tot de Spaanse vlag zou worden gestreken. Dat moment suprême van de onafhankelijkheidsdag wilde niemand missen.

Alleen, de vlag werd niet gestreken. Catalonië ging zijn eerste nacht als vrije republiek in met de vlag van een vreemde mogendheid boven het regeringsgebouw. Ik vond dat vrijdag al een veeg teken. En dan was er de bijeenkomst van de Catalaanse regering diezelfde avond. ‘Een historisch moment’, zei de journalist van TV3. Terecht, want de regering van de republiek vergaderde voor het eerst. Maar die regering deed niets. De onafhankelijkheid werd niet operationeel gemaakt. Ook al was dat ruim twee jaar voorbereid door een team van juristen.

Koudwatervrees

Vanwaar die koudwatervrees? ‘We hadden aanwijzingen dat Spanje met geweld en repressie zou reageren’, zei Puigdemont dinsdag tijdens zijn persconferentie in Brussel. ‘We wilden de ambtenaren daartegen beschermen.’ Tja, maar die aanwijzingen waren er natuurlijk al lang. Er zal toch niemand ernstig hebben gedacht dat Spanje zomaar zou laten betijen? Iedereen wist op voorhand dat Madrid hard zou reageren. Dat het stichten van een onafhankelijke republiek een even hard verzet zou vergen?

Dat laatste beseften de radicalere independentistas maar al te goed. In die kringen circuleerden plannen om de republiek geweldloos te verdedigen via bezettingen, stakingen, burgerlijke ongehoorzaamheid. Maar op het moment van de waarheid heeft zich dat allemaal niet gematerialiseerd. Ik schreef het eerder al: de Catalaanse separatisten zijn te braaf voor het doel dat ze willen bereiken.

Europese hypocrisie

Nu het verzet niet veel blijkt voor te stellen, is een boycot van de door Madrid opgelegde verkiezingen weinig realistisch. Het is dan ook begrijpelijk dat de separatisten daar uiteindelijk van afzien. Maar het blijft wel een pijnlijke vorm van onderwerping. Hoe kan een onafhankelijke staat aanvaarden dat een buitenlandse mogendheid verkiezingen opdringt? Nu de separatisten zich daarbij hebben neergelegd, lijkt van de Catalaanse Republiek niet veel meer over te blijven.

Juist daarom is de komst van Carles Puigdemont en zijn ministers naar België potentieel belangrijk. Tijdens hun persconferentie leken ze zich op te stellen als de legitieme regering van Catalonië. Door een regering in ballingschap te vormen kan Puigdemont bewijzen dat het ondanks alles menens is met de onafhankelijkheid. Het staatshoofd en de regering van de republiek blijven in functie, ook al is hun land bezet door een vreemde mogendheid. Voor heel wat Catalanen is dat een sprankeltje hoop.

Maar zelfs al vormt Puigdemont geen regering in ballingschap, dan nog is zijn bezoek aan Brussel een slimme demarche. Als de Europese Unie niet naar Catalonië wil omzien, dan komt Catalonië naar de EU, lijkt de boodschap. Zo heeft hij het Catalaanse probleem op het Europese niveau getild, waar het thuishoort. In het hart van de EU confronteert Puigdemont de Europese leiders met hun eigen hypocrisie. Als aan de andere kant van de wereld mensenrechten worden geschonden, dan staan ze klaar met het moraliserende vingertje. Als dat ten aanzien van eigen Europese burgers gebeurt, dan kijken ze de andere kant uit. Dan is het al realpolitik wat de klok slaat.

Hartverwarmend

Puigdemonts komst heeft ook wel wat gereveleerd over de Vlaamse politiek. De N-VA leek eerst hyperpragmatisch te reageren op het gebeuren. Er was totale radiostilte. De N-VA-ministers hielden de Catalaanse president op afstand. De stabiliteit van de regering leek boven alles te gaan. Maar dan was er die hartverwarmende verklaring van Bart De Wever dinsdagnamiddag: ‘Puigdemont is een vriend in nood, en die laat ik niet in de steek, punt.’ De Wever steekt zijn nek wel uit voor de Catalanen. Goed dat er voor de N-VA nog grenzen zijn aan de realpolitik.

Die menselijke houding stak alvast schril af tegen het cynisme van John Crombez. De sp.a-voorzitter bekeerde zich ineens tot het Spaanse nationalisme. ‘Het gerecht in Spanje moet nu zijn werk doen’, stelde hij. Serieus? Gelooft Crombez werkelijk dat Spanje nog een normale democratische rechtsstaat is waar separatisten een eerlijk proces krijgen? Vindt hij het normaal dat mensen enkel vanwege hun opinie achter de tralies verdwijnen? Dat de parlementaire onschendbaarheid van geen tel meer is als het om onafhankelijkheid gaat? Dat de politie onschuldige kiezers brutaliseert?

Ooit zijn Vlaamse socialisten voor de democratie en de republiek gaan vechten tegen Franco. Zouden die zich nu niet omdraaien in hun graf?

Dit artikel verscheen eerder in De Tijd van 2/11/2017.