Trump, een zegen voor ons geweten

Donald Trump is een zegen voor ons geweten. Zijn verkiezingsoverwinning maakt opnieuw tastbaar wat we sinds jaren zijn vergeten: het besef te leven.

Allerheiligen is zonet gepasseerd, al had ik het bijna niet gemerkt. In de winkel liep het vol en de wegen waren overspoeld als anders. In de verte luidden klokken die zoals gewoonlijk werden genegeerd. Op het werk zei iemand: ‘Naar de graven gaan? Nee, dat vind ik te eng.’ Een ander dacht dat het de Dag van de Arbeid was.

Schoonheid

Het is dan ook beangstigend. Mensen die we kenden, die we konden vastpakken en kussen. Verrot onder de grond. Mensen die leefden op deze aarde, in deze straten. Verrot onder de grond. Mensen die net waren als u en ik. Verrot onder de grond. Hetzelfde zal ons overkomen. Er is geen ontkomen aan, al vergeten we dat liever.

Liever verkijken we ieder vrij moment met het volgende op televisie. Liever vullen we elke stilte met het laatste nieuwtje, de laatste roddel. Liever overstemmen we die enge gedachte met alles wat complexloos perfect is, met de illusoire schittering van het nu. We hebben onszelf goden van ons geweten gemaakt, dictators van onze ziel. We staan geen duimbreed toe aan dissonante gedachten, aan de stilte, aan de dood. Het is nochtans de dood die ons de grootste schoonheid heeft gebracht.

Mijn grootvader

Ik zou u nu kunnen vertellen over talloze historische figuren die — geconfronteerd met de dood — door het verlies van geliefden of zelf het slachtoffer van een slepende ziekte zich net nog meer aan hun passie wijdden, zoals Søren Kierkegaard, Pablo Picasso of Rainer Maria Rilke. Maar omdat grote namen als voorbeeld nemen net tot meer excuses zou leiden, wil ik het voorbeeld brengen van een doodgewoon man. Mijn grootvader.

Hij was altijd een nuchter man geweest, een ingenieur van opleiding. Hij had carrière gemaakt in het cement. In de week in de fabriek en in het weekend aan het bouwen. Zijn hele leven draaide rond arbeid, en hij verzekerde voor zichzelf en zijn gezin een comfortabel leven. Toch, toen zijn pensioen aanbrak en zijn laatste hoofdstuk dichterbij kwam, moet hij hebben beseft dat er iets ontbrak. Als een bezetene begon hij te beeldhouwen.

De laatste tafelranden

Ik heb hem nooit heel goed gekend, maar terwijl ik aan zijn graf stond dacht ik terug aan de momenten dat ik hem alleen bezig zag in zijn bouwvallige atelier achteraan de tuin. Zijn verweerde armen die onvermoeibaar voortbeitelden aan de ruwe stenen blokken. Zijn vingers die de taak van zijn versleten ogen hadden overgenomen om de laatste rafelranden te vinden.

Toen hij stierf, liet hij tientallen beelden na. In enkele jaren had hij zich een nieuw leven gehouwen. Eén onafgewerkt stuk bleef verweesd in zijn atelier achter. Tot op het laatst had hij hamer en beitel vastgehouden. Van zijn carrière in de cementsector kan ik vandaag maar weinig vertellen. De schoonheid van zijn beelden vult de herinnering aan hem.

Een kans

De dood biedt ons een kans aan. Een kans om haar te overwinnen. Niet met geld of kennis of aanzien, maar met schoonheid. Een schoonheid die ons leven het leven waard maakt.

Maar dat besef over de eindigheid van ons leven komt amper vanzelf. De meesten onder ons komen nooit tot dat besef. We gaan door het leven, overrompeld door alledag, durven geen blik te werpen op wat erna komt. Liever houden we ons bezig met wie er onder het masker zit, met pickles- dan wel paprikachips bij de apero vanavond. Omdat wat erna komt, eng is. We houden het buiten zolang het kan. Donald Trump verplicht ons toch voorbij het dagelijkse leven te kijken.

Of het nu uit angst is voor wat er met de wereld zal gebeuren. Of het nu uit optimisme is over een kans om recht te zetten wat scheef staat. Trump zet de uitdagingen weer op scherp en maakt het leven opnieuw een spel op leven en dood. Trump trekt ons geweten weer naar de oppervlakte en dwingt ons omlaag te kijken naar het memento mori dat in onze handpalmen staat gegrift en te kiezen: waar willen we onze beperkte tijd aan wijden?

Voor of tegen de man, dat is alvast zijn eerste en grootste verdienste.